INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Onufry Tomasz Korytyński (Koryteński) h. Korczak     

Onufry Tomasz Korytyński (Koryteński) h. Korczak  

 
 
1719-10-14 - 1770
Biogram został opublikowany w latach 1968-1969 w XIV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Korytyński (Koryteński) Onufry Tomasz, h. Korczak, krypt. O. K. (1719–1770), poeta, tłumacz. Ur. 14 X w woj. mazowieckim, był synem Jana, zubożałego szlachcica. Brat poety Feliks został jezuitą i autorem tragedii szkolnej „Innocentia pietate servata, sive Columbus…” (Wil. 1750, zapisywanej w bibliografiach pod nazwiskiem Korycińskiego); siostra Anna, «dość piękna…, ale bez żadnego posagu» (Matuszewicz), panna respektowa Teresy Sapieżanki, podskarbianki nadwornej lit., «opatrzona» przez Sapiehów, poślubiła w r. 1751 Franciszka Niemcewicza, cześnika brzeskiego. Kształcił się w szkołach jezuickich, po ukończeniu retoryki wstąpił do jezuitów 13 VII 1735. Dwuletni nowicjat odbył w Nowogródku, po czym studiował w kolegium w Słucku retorykę (1737–8), a w Nowogródku filozofię (1738–41). Od r. 1741 uczył w kolegium w Drohiczynie kolejno infimy, gramatyki i poetyki, w r. 1744 był nauczycielem poetyki w kolegium w Grodnie, w r. 1745 podjął studia teologiczne w Pińsku, lecz już 9 V t.r. wystąpił z zakonu. W r. 1745 wpisał się własnoręcznie w „Album studiosorum Universitatis Cracoviensis”. Za lat parę, zalecając się zdolnościami i wykształceniem (posiadał dobrą znajomość jęz. łacińskiego, francuskiego, niemieckiego i zapewne rosyjskiego), szukał oparcia w domach magnackich. W l. 1751–2 «służył» u Franciszka Salezego Potockiego, ówcześnie kraj czego kor., po czym – opuściwszy przez swój «niestatek» dwór krystynopolski – przebywał przy woj. brzeskim Karolu Józefie Sapieże w Boćkach i w innych jego rezydencjach. Ale ponieważ i «tam mu się nie podobało» (list do Radziwiłła z 1 XII 1758), już w kwietniu 1754 r. przeniósł się na dwór księcia Hieronima Floriana Radziwiłła, chorążego lit., zwabiony ambicjami literacko-kulturalnymi właściciela Białej i Słucka (biblioteką, teatrem, baletem, orkiestrą, galerią obrazów). Zawiódł się srodze i bardzo szybko (już po dwóch miesiącach za nie znaną bliżej «krewkość» pokutował w areszcie dworskim), lecz u słynącego z okrucieństwa i despotyzmu Radziwiłła służby porzucić nie było można. Z powodu «wariacji», jakie zaczął wówczas objawiać, trzymany był pod dozorem, w izolacji, wydany na pastwę samowoli kreatur chorążego. Wg przypuszczeń A. Sajkowskiego, obłęd poety mógł być symulowany w celu uzyskania względniejszych warunków życia lub imputowany mu przez siostrę i szwagra, którzy w świetle korespondencji K-ego usiłowali go odsunąć od rodzinnego działu skromnej spuścizny. Utrzymująca się w okolicy opinia o nienormalności także Niemcewiczowej kazałaby jednak doszukiwać się raczej rodzinnej skłonności do chorób psychicznych. W r. 1758 nie uzyskał K. jako «wariat» pozwolenia księcia na zawarcie związku małżeńskiego z bliżej nie znaną Dorotą ani na wstąpienie do klasztoru reformatów.

Mimo uznanej «wariacji» obarczony był licznymi zajęciami. Uczył wychowujące się przy Hieronimie dzieci księcia Marcina, pisał wiersze na dworskie i miejskie uroczystości, układał mowy, tłumaczył na polski lub francuski wskazane mu teksty (w 1756 nie znaną bliżej pracę z zakresu wojskowości, w 1757 jakieś „Réflexions” i «artykuły moskiewskie»). Z tego okresu w obfitej korespondencji z Radziwiłłem dochowało się parę utworów poetyckich K-ego (fragmenty ogłosił Sajkowski), a nadto pewne informacje o pracach niedochowanych (np. o zbiorze Epigrammata ukończonym w 1755). Najprawdopodobniej był też autorem Trenów nad śmiercią Xcia Hieronima Floriana Radziwiłła (Wil. 1760), napisanych na pogrzeb odprawiony w Nieświeżu 1 IX 1760 r. Śmierć księcia (17 V 1760), obok wyzwolenia z uciążliwej służby, postawiła K-ego w trudnej sytuacji materialnej. Bez skutku zabiegał o dostanie się na dwór nieświeski. W jesieni znalazł schronienie w Ratnie, w domu swata siostry, Marcina Matuszewicza, sędziego brzeskiego, który «rozne mu zabawki jako piękny charakter mającemu i dobrze wiersz polski piszącemu» wynajdywał (Matuszewicz). W Ratnie, «prawie cursivo calamo», napisał stylizowany na epos homerycki poemat Olkinicka potyczka «na Sapiehów klęski» z r. 1700 (liczył 1020 wersów, wyd. M. Grabowski, A. Przezdziecki, M. Malinowski, w: „Źródła do dziejów Polski”, Wil. 1843). Kopiując ukończony właśnie przez Matuszewicza przekład satyr Horacjusza (zapewne w trakcie pracy tu i ówdzie tekst wygładził, czym się jednak tłumacz nie chwalił, a uporczywie podkreślał swój współudział w twórczości K-ego), przełożył dwie ody Horacjańskie; tłumaczenie to otworzyło poecie drogę na dwór biskupa krakowskiego Kajetana Ignacego Sołtyka. Przeniósł się tam w czasie sejmu nadzwyczajnego 1761 r. W r. 1764 podpisał elekcję Stanisława Augusta; wówczas podpisywał się już tytułem sekretarza Ignacego Cetnera woj. bełskiego (na druku przekładu „Ody o mądrym królu” S. Konarskiego, b. m. r., przedruk w: „Wiersze wszystkie S. Konarskiego z łacińskich na polskie przełożone”, W. 1778). W ostatnich latach pozostawał w bliskich stosunkach z Andrzejem Zamoyskim, którego wysławiał za złożenie pieczęci kanclerskiej na sejmie 1767 (Jaśnie Wielmożnemu… Andrzejowi Zamoyskiemu… na rok pański 1769… kolęda, b. m. r., przedruk „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1777 XVI 70–3), oraz z Czartoryskimi. W r. 1769 poświęcił im aż trzy druczki ulotne: Jaśnie Oświeconemu… Aleksandrowi Augustowi Czartoryskiemu wojewodzie i generałowi ziem ruskich… na nowy rok 1769…, Bukiet na szczęśliwy powrót z zagranicy… Adama Czartoryskiego generała ziem podolskich… dnia 21 marca 1769, Jaśnie oświeconej… Izabeli… Czartoryskiej… dnia 30 marca r. p. 1769. Wojewoda ruski zaopiekował się też K-m w długotrwałej chorobie, nie pozwalając, by ziściło się «to francuskie i innych narodów przysłowie, iż poetowie w szpitalach umierają», o czym, równocześnie z doniesieniem o śmierci K-ego, pisały „Wiadomości Warszawskie” (1770 nr z 27 I), przydając mu określenie «sławnego polskiego poety, a najbardziej w tłumaczeniu Horacjusza i innych poetów szczęśliwego».

Prócz wymienionych wyżej utworów był K. autorem przekładu wierszyka F. Leśniewskiego „Na ten nowy Kornarego i Lessjusza wykład polski…” (wyd. w przekładzie „Nauki zdrowia”, Lw. 1765), pierwszej elegii Maximianusa („Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1773 VIII 382–400, pod błędnym tytułem „Opisanie starości z Korneliusza Galla”), a przede wszystkim licznych, wysoko współcześnie ocenianych (m. in. przez I. Krasickiego) i wielokrotnie przedrukowywanych przekładów z Horacjusza, satyr („Monitor” 1767 nr 43), pieśni („Monitor” 1767 nr 64, 70, 80, 90, 99, 104, 1770 nr 80, 90, 100, „Pieśni wszystkie Horacjusza przekładania różnych”, W. 1773 (–1775) I–II i wyd. następne, Wil. 1819, „Zabawy Przyjemne i Pożyteczne” 1777 XV 401–2, „Wybór pieśni, listów i satyr Horacjusza”, Wil. 1817), oraz poematu „De arte poetica liber ad Pisones” (W. 1770, W. 1795, w: „Horacjusza Flakka Listów księgi dwie, przekładania F. Dmochowskiego”, W. 1814). Przekład jednej z satyr (II 6) podpisany imieniem i nazwiskiem K-ego zachował się w autografie S. Trembeckiego, sprawa autorstwa tej translacji budzi dotąd dyskusje (ogłosił S. Tomkowicz). Ostatnio obraz twórczości poety wzbogacony został omówieniem zachowanych w odpisach (B. PAN w Kr.: rkp. 615) dwóch frywolnych wierszy, z których utrzymany w stylu poematów heroikomicznych Cerograf (ok. 500 wersów) budzi zainteresowanie również przez wyraźne zbieżności treściowe, a nawet frazeologiczne z partiami „Myszeidy” Krasickiego i „Pani Twardowskiej” Mickiewicza.

 

Estreicher; Korbut; Nowy Korbut (Oświecenie), 5; Aleksandrowska E., Zabawy Przyjemne i Pożyteczne 1770–7, Wr. 1959, Książka w Dawnej Kulturze Pol., IX; Enc.Org.; W. Enc. Ilustr.; Hrabec S., Pepłowski F., Wiadomości o autorach i dziełach cytowanych w „Słowniku” Lindego, W. 1963; Boniecki; Niesiecki; – Brückner A., Poezja czasów saskich, w: Dzieje literatury pięknej w Polsce, Wyd. 2., Kr. 1935 II 299; Ogrodziński W., Polskie przekłady Horacego, w: Commentationes Horatianae, Kr. 1935 II i odb.; Sajkowski A., O. K., „Pam. Liter.” R. 54: 1964 z. 4; Smoleński W., O. K., w: Pisma historyczne, Kr. 1901 I; Tomkowicz S., Z wieku Stanisława Augusta, Kr. 1882 II; – Album stud. Univ. Crac., V 80; Krasicki I., O rymotwórstwie i rymotwórcach, cz. 2. § 7, w: Dzieła, W. 1878 IV; Matuszewicz M., Pamiętniki 1714–65, Wyd. A. Pawiński, W. 1876 I, III, IV; – „Wiad. Warsz.” 1770 nr z 27 I (nekrolog); – AGAD: Arch. Radziwiłłów dz. V teka 162 nr 7347 (korespondencja K-ego); Arch. Rom. SI: Lithuanica 5 f. 36, Lithuanica 26 f. 59v., 201, Lithuanica 58 (odpisy Ludwika Grzebienia); B. Jag.: rkp. 6357 (kopia Olkinickiej potyczki); B. Kórn. (jw); B. Ossol.: rkp. 7072/II (odpisy L. Bernackiego z rkp. B. PAN w Kr.); B. PAN w Kr.: rkp. 615 (kopia dwóch wierszy); B. Raczyńskich: rkp. 1324 (odpisy B. Erzepkiego z „Zabaw Przyjemnych i Pożytecznych”).

Elżbieta Aleksandrowska

 

 

Powyższy tekst różni się w pewnych szczegółach od biogramu opublikowanego pierwotnie w Polskim Słowniku Biograficznym. Jest to wersja zaktualizowana, uwzględniająca opublikowane w późniejszych tomach PSB poprawki i uzupełnienia. 

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.