Szlekys Olgierd Jan (1908–1980), architekt wnętrz, malarz, rysownik.
Ur. 15 V w Kaliszu, był synem Józefa, Litwina, i Heleny z Kurcewskich, nauczycieli w szkole powszechnej. Miał trzy siostry.
Dzieciństwo spędził S. w Kaliszu. Podczas wakacji u krewnych na Litwie w sierpniu 1914 zastał go wybuch pierwszej wojny światowej. Razem z poszukującym zajęcia ojcem wędrował w głąb Rosji. Po śmierci ojca w r. 1920 w Nowouzieńsku (gub. saratowska) przebywał w kilku domach dziecka. Gdy w r. 1923 znalazł się w domu dziecka w Pskowie, zapisał się do ostatniej klasy szkoły powszechnej i ukończył ją w r.n. Wyjechał następnie do Leningradu, gdzie uczył się w klasie meblarstwa Technikum Artystyczno-Przemysłowego, działającego przy tamtejszej Akad. Sztuki. Zetknął się z wczesną fazą konstruktywizmu, tzw. wieszczyzmem. Dzięki pomocy nowo powstałego konsulatu RP w Leningradzie odszukał matkę i siostry, z którymi wrócił do Polski.
Od r. 1928 kształcił się S. w Państw. Szkole Sztuk Zdobniczych i Przemysłu Artystycznego w Poznaniu. W r. 1930 wstąpił do nielegalnego Komunistycznego Związku Młodzieży Polski. Szkolne projekty S-a opublikowano w r. 1931 w poznańskim „Przeglądzie Stolarskim”: Pokój jednoosobowy (nr 15) oraz Pokój jadalny (nr 21), a meble zrealizowane wg jego projektów znalazły się t.r. na wystawie uczniów Szkoły w Muz. Przemysłowym w Pradze („Przegl. Stolarski” 1932 nr 6). Ukończył Szkołę w czerwcu 1931, po czym podjął studia na ASP w Warszawie; od r. 1933 kształcił się tam w Pracowni Specjalnej Wnętrza pod kierunkiem Wojciecha Jastrzębowskiego. W ogłoszonym przez IPS konkursie na projekt skromnego, funkcjonalnego pokoju zdobył jedną z siedmiu nagród. W r. 1935 otrzymał drugą nagrodę w konkursie o podobnej tematyce, rozpisanym przez Spółdzielnię Artystów «Ład». Został następnie jej członkiem oraz objął kierownictwo artystyczne i techniczne doświadczalnej pracowni stolarskiej; odtąd «Ład» na szerszą skalę wytwarzał meble z masywu, zamiast okleinowanych. Wiosną 1936 za udział w proteście przeciw zlikwidowaniu przez władze statusu więźnia politycznego, był przez miesiąc więziony. T.r. wystąpił z Komunistycznego Związku Młodzieży Polski, a także uczestniczył w przygotowaniu w Warszawie wystawy jubileuszowej «Ładu» pt. „Sztuka wnętrza”. W r. 1938 ukończył studia i t.r. wziął udział w konkursie miesięcznika „Plastyka” na najtańsze sprzęty mieszkalne (jego projekt został zakupiony). Na międzynarodowej wystawie mebla w r. 1939 w Nowym Jorku zdobył trzecią nagrodę.
Po wybuchu drugiej wojny światowej i zbombardowaniu w pierwszych dniach września 1939 pracowni stolarskiej, «Ład» zawiesił działalność. Nową pracownię założył S. w kwietniu 1941, razem z architektem wnętrz Władysławem Wincze i stolarzem Władysławem Jaworskim; wkrótce potem przekształciła się ona w Spółkę Autorską, sygnującą swe wyroby literami SW. Wykonano tu m.in. dziecinne Krzesło Sarenka, wzorowane na meblach ludowych, kilka kompletów mebli z czarnego dębu oraz jesionową jadalnię dla Olgierda Hołowni w r. 1942. Wśród wyrobów Spółki były też taborety ze schowkami na broń, a S. specjalizował się w projektowaniu i wykonywaniu rozkładanych kanap. Po upadku powstania warszawskiego 1944 r. znalazł się S. w obozie przejściowym w Pruszkowie, skąd został wywieziony do obozu pracy w Firschau (Wierzchowo koło Człuchowa).
Wiosną 1945 wrócił S. do Warszawy; wstąpił w tym czasie do ZPAP. Wkrótce potem przeniósł się do Kazimierza nad Wisłą, gdzie został dyrektorem Technikum Drzewnego. Razem z Winczem jesienią t.r. rozpoczął pracę w Biurze Projektów Centralnego Zarządu Przemysłu Drzewnego i objął kierownictwo Spółdzielni Pracy Architektury Wnętrz «Ład». Projektowali bez wynagrodzenia meble wielofunkcyjne, m.in. składane półkotapczany. Po uruchomieniu na przełomie l. 1945 i 1946 stolarni i modelarni «Ładu» w Kłodzku, nadzorowali ich prace, zmieniając się co miesiąc. S. pokazywał swe prace na wystawach sztuki użytkowej w l. 1945 i 1947 oraz na ekspozycji wnętrz robotniczych w r. 1946. Został t.r. członkiem prezydium zarządu ZPAP. W lutym 1947 razem z Winczem odszedł z Biura Projektów. W 2. poł. t.r. rozwiązała się Spółka Autorska, a w r. 1948 Wincze wycofał się z pracy w «Ładzie»; odtąd S. kierował Spółdzielnią samodzielnie. Realizował zamówienia na urządzenia licznych wnętrz reprezentacyjnych, m.in. sali posiedzeń Polskiego Monopolu Spirytusowego oraz pomieszczeń polskich ambasad w Sztokholmie i Meksyku, a także zaprojektował salę reprezentacyjną i gabinet prezesa Centralnego Urzędu Planowania. W tym okresie powstał awangardowy prototyp mebla «tkaninowego», dwudrzwiowej szafy o lekkiej konstrukcji drewnianej obciągniętej tkaniną żakardową, który jednak nie wszedł do produkcji. Uczestniczył (w r. 1948) w wystawie przemysłu ludowego i rękodzieła artystycznego oraz (w l. 1948 i 1949) w ekspozycjach wnętrz robotniczych. W ZPAP zorganizował w r. 1948 Sekcję Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej i został jej przewodniczącym, a w l. 1950–3 przewodniczył też Sekcji Lokalowej; zainicjował budowę w Warszawie domów jednorodzinnych z pracowniami dla artystów (w czasie jego kadencji trzydzieści oddano do użytku). Pod koniec l. czterdziestych zaczął rysować karykatury i sceny rodzajowe oraz pejzaże. Gdy jesienią 1950 «Ład» został podporządkowany Centrali Przemysłu Ludowego i Artystycznego «Cepelia», odszedł ze Spółdzielni i rozpoczął indywidualną działalność projektanta mebli i wnętrz.
W r. 1951 zaprojektował S. pierwszą wersję kolejnego mebla «tkaninowego», tzw. fotela gorsetowego (kilka odmian produkowano w «Ładzie» do poł. l. sześćdziesiątych), oraz «rosnące» półki na książki, pozwalające na samodzielne montowanie mebli dowolnej wysokości. W konkursie Min. Kultury i Sztuki na meble świetlicowe otrzymał t.r. pierwszą i drugą nagrodę. Na Pierwszej Ogólnopolskiej Wystawie Architektury, Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w Warszawie w r. 1952 pokazał dwanaście eksponatów i uzyskał drugą nagrodę. Kolejną drugą nagrodę (pierwszej nie przyznano) zdobył w r. 1953 w konkursie «Orbisu» na meble hotelowe. W r.n. został kierownikiem biura projektów Centrali Handlu Meblami. Na jubileuszowej wystawie «Ładu» w warszawskiej Zachęcie w r. 1956 pokazał meble «tkaninowe» oraz nowoczesne krzesło z giętej sklejki. W r. 1957 na Drugiej Ogólnopolskiej Wystawie Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej w Warszawie zdobył nagrodę za wnętrze o największej ilości wielofunkcyjnych rozwiązań. Od r. 1958 był naczelnym plastykiem Pracowni Sztuk Plastycznych.
S. współorganizował Pierwsze Targi Wzornictwa Przemysłowego w r. 1960 w Warszawie; pokazał na nich m.in. regał na książki i zdobył wyróżnienie. W tygodniku „Kobieta i Życie” prowadził od stycznia 1961 przez dziesięć lat ilustrowaną przez siebie rubrykę o urządzaniu mieszkań. Za całokształt działalności artystycznej otrzymał w r. 1963 nagrodę II st. ministra kultury i sztuki. Był przewodniczącym komitetu organizacyjnego kolejnej wystawy jubileuszowej «Ładu» w Zachęcie w r. 1967; pokazał na niej meble do mieszkań, m.in. prekursorskie, składane posłanie z dwoma stolikami: dziennym i nocnym. T.r. zaprojektował nowatorskie meble z nadmuchiwanymi poduszkami. Projektował część wyposażenia Międzynarodowego Dworca Lotniczego na warszawskim Okęciu (1968) oraz wnętrza Min. Gospodarki Komunalnej (1969). Wzory mebli tworzył dla «Ładu», Inst. Wzornictwa Przemysłowego oraz Fabryki Mebli Giętych w Radomsku. Ostatnim modelem wykonanym dla «Ładu» było w r. 1971 dziecięce krzesełko nazwane Konik.
W poł. l. siedemdziesiątych poświęcił się S. niemal wyłącznie malarstwu akwarelowemu. Tworzył pejzaże, często widoki z okna swej pracowni na warszawskiej Starówce, przechodząc stopniowo od użycia kreski do smugi lub plamy barwnej. Swoje obrazy pokazał w r. 1976 na indywidualnej wystawie w Warszawie; uczestniczył też t.r. w Pierwszej Ogólnopolskiej Wystawie Malarstwa Akwarelowego we Wrocławiu. Pod koniec l. siedemdziesiątych stworzył cykl akwarelowy Krajobrazy z okna. W tym czasie zaprojektował też krzesła i stół na Pierwsze Triennale Mebla w Poznaniu w r. 1980 (eksponowane już po jego śmierci). Zmarł nagle 28 VIII 1980 w Warszawie, został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Był odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi (1955) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970).
S. był dwukrotnie żonaty. W zawartym w r. 1938 małżeństwie z Heleną Bukowską (1899–1954), projektantką, twórczynią tkanin artystycznych, wykładowczynią warszawskiej ASP, członkinią Spółdzielni Artystów «Ład», miał córkę Aldonę. Drugie małżeństwo S-a z Bronisławą Wilimowską (1909–2004), malarką, było bezdzietne.
W r. 1982 na wystawie „Olgierd Szlekys. Wnętrza, meble, malarstwo” w Muz. Historycznym m. stoł. Warszawy pokazano meble i projekty mebli S-a oraz jego rysunki i akwarele. W warszawskiej galerii Kordegarda urządzono w r. 1983 ekspozycję „O. Szlekys 1908–1980. Rysunki i akwarele”. Muz. Okręgowe Ziemi Kaliskiej w Kaliszu pokazało w r. 1985 prace S-a ze zbiorów warszawskiego Muz. Karykatury na wystawie „Twarze i buźki”, a w r. 1988 zorganizowało indywidualną wystawę „Olgierd Szlekys, rysunki i akwarele”. Zespół 130 karykatur autorstwa S-a znajduje się w Muz. Karykatury, a kolekcja rysunków i akwarel w Muz. Okręgowym Ziemi Kaliskiej.
40 lat „Ładu”, W. 1967; II Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej, W. 1957; Katalog wystawy „Sztuka wnętrza” IPS, W. 1936; O. Szlekys 1908–1980. Rysunki i akwarele, W. 1983; Olgierd Szlekys. Rysunki i akwarele, Kalisz 1988; Olgierd Szlekys. Wnętrza, meble, malarstwo, W. 1982 (fot.); I Ogólnopolska Wystawa Architektury Wnętrz i Sztuki Dekoracyjnej, W. 1952; I Międzynarodowe Triennale Mebla. International Triennial of Furniture Design, P. 1980; Wystawa Spółdzielni Artystów Plastyków – „Ład” XXX. 1926–1956, W. 1957; Twarze i buźki, W. 1985; – Charewicz K., Spaces with Harmony and Order, Władysław Wincze, w: Out of the ordinary. Polish designers of the 20th century, Ed. C. Frejlich, W. 2011; Huml I., Olgierd Szlekys i sztuka wnętrza, W. 1993 (fot.); Knothe C., Na marginesie wystawy „Sztuka Wnętrza”, „Plastyka” 1936 nr 2 s. 197; Piwocki K., Dzieje Spółdzielni „Ład” w: 40 lat „Ładu”, W. 1967; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Pol. życie artyst. w l. 1945–1960; Wincze W., „Ład” 1945–1948, „Cepelia” 1985 nr 1–2; Woźnicki S., Wystawa „Sztuka Wnętrza” w I.P.Sie, „Plastyka” 1936 nr 2 s. 197; Żwinis M., Meble dla świetlic, W. 1955; – Tuszewski T., Wspomnienie o Olgierdzie Szlekysie w: Olgierd Szlekys. Wnętrza, meble, malarstwo, W. 1982; Wincze W., Myśląc o przyjacielu. Pamięci Olgierda Szlekysa, w: tamże; – „Plastyka” 1935 nr 2 s. 43–4, 1938 nr 8–9 s. 256; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Tyg. Powsz.” 1981 nr 15, „Życie Warszawy” 1980 nr 206, 207, 211, 213.
Joanna Daranowska-Łukaszewska