Steca Ostap (1900–1978), generał major Armii Radzieckiej, generał brygady Wojska Polskiego.
Ur. 18 VII w Komańczy (pow. sanocki), w rodzinie ukraińskiej, był synem Antoniego, pracownika kolejowego, i Katarzyny z Czapranowów.
Do r. 1911 uczył się S. w czteroklasowej publicznej szkole powszechnej w Stryju, następnie ukończył dwie klasy tamtejszego polskiego gimnazjum. Od r. 1913 pracował na kolei jako pracownik fizyczny. W czasie pierwszej wojny światowej, latem 1916, został wraz z ojcem zwolniony z pracy. Wstąpił wówczas ochotniczo prawdopodobnie do 1. p. Ukraińskich Strzelców Siczowych (Ukrajinśki Siczowi Strilci). We własnoręcznie sporządzonym życiorysie w r. 1953 S. podał, że służył jako ochotnik w armii austro-węgierskiej. Dn. 30 IX 1916 dostał się do niewoli rosyjskiej. Uwolniony w r. 1918, wstąpił w listopadzie t.r. do formującej się Ukraińskiej Armii Halickiej (Ukrajinśka Hałyćka Armija), siły zbrojnej Zachodnio-Ukraińskiej Republiki Ludowej. W składzie Armii walczył do sierpnia 1919 na froncie polskim, a po zajęciu Galicji wschodniej przez WP przeciwko Armii Ochotniczej gen. A. I. Denikina i w październiku t.r. po walkach pod Ładyżynem nad Bohem dostał się do niewoli. Znalazł się następnie wśród jeńców, których cofające się po klęsce z oddziałami Armii Czerwonej na Ukrainie resztki wojsk Denikina zabrały na przełomie l. 1919/20 do Odessy. W marcu 1920, miesiąc po zlikwidowaniu wojsk białogwardyjskich w Odessie, zaciągnął się do Armii Czerwonej; został wcielony do 1. baonu kolejowego Kazańskiej Dyw. wojsk kolejowych. W czerwcu t.r. wstąpił do Rosyjskiej Partii Komunistycznej (bolszewików); skierowano go wówczas do Szkoły Czerwonych Podoficerów (SzCzP) w Charkowie. Od października do marca 1921 w składzie Szkolnej Czerwonej Dyw. walczył przeciw białogwardyjskim wojskom gen. P. N. Wrangla oraz partyzanckim oddziałom atamana N. Machny. W sierpniu 1921 ukończył SzCzP, następnie prowadził w niej wykłady z topografii i taktyki. W Armii Czerwonej dowodził do r. 1926 plutonem, potem kompanią. W r. 1924 ukończył eksternistycznie 10-letnie gimnazjum w Charkowie. W r. 1925 odbył Kurs Doskonalenia Oficerów (KDO) «Wystrieł». Po zakończeniu w r. 1929 prowadzenia wykładów w SzCzP, studiował w Akad. Wojskowej im. M. Frunzego w Moskwie. Po jej ukończeniu w maju 1932, był przez pięć lat szefem wydz. operacyjnego związków taktycznych, najpierw Dyw. Czelabińskiej (do lutego 1934), następnie 86. Dyw. Kazańskiej. W lipcu 1937 wrócił do pracy dydaktycznej na stanowisku starszego wykładowcy taktyki, tym razem w Oficerskiej Szkole Technicznej w Swierdłowsku. Dn. 8 VII 1938, w ramach «wielkiej czystki» został zwolniony z czynnej służby, przeniesiony do rezerwy i prawdopodobnie poddany śledztwu. Do Armii Czerwonej wrócił 8 II 1940 jako starszy wykładowca taktyki, kolejno na KDO (do kwietnia 1941), w Akad. Wojskowej im. Frunzego (do czerwca 1943) oraz w Wojskowej Akad. Med. im. S. Kirowa. W grudniu 1941 otrzymał awans na stopień pułkownika.
Dn. 9 IV 1944 został S. odkomenderowany do WP na stanowisko szefa sztabu 1. DP im. T. Kościuszki. Przechodząc z Dywizją szlak bojowy od Bugu do Berlina, był współodpowiedzialny m.in. za przygotowanie planów jej działań bojowych: podczas nieudanego forsowania Wisły pod Dęblinem (31 VII – 2 VIII t.r.), w obronie przyczółka warecko-magnuszewskiego między Świdrem i Wilgą (12–13 VIII), w operacji praskiej XLVII Armii (10–15 IX), podczas walk w rejonie Jabłonnej (10–28 XI), w operacji warszawskiej I Armii WP (14–17 I 1945), w bitwie o Podgaje (31 I – 3 II t.r.), w przełamaniu Wału Pomorskiego i wyzwoleniu Mirosławca (5–19 II), w operacji pomorskiej I Armii WP i w działaniach obronnych nad Zalewem Szczecińskim (1 III – 8 IV) oraz przy forsowaniu Odry (16–20 IV). Dn. 20 IV przekazał dowodzenie sztabem ppłk. Piotrowi Poliszczukowi, ale brał udział w opracowaniu planów działań Dywizji w walkach nad kanałem Hohenzollernów (20–29 IV). W opinii bezpośredniego przełożonego, dowódcy 1. DP gen. Wojciecha Bewziuka, posiadał «dobre wyszkolenie wojskowe i rozległą wiedzę teoretyczną [...]. W boju opanowany i systematyczny, nadzwyczaj sumienny i dokładny w pracy. Pracę sztabu dywizji postawił na wysokim poziomie».
Dn. 27 IV 1945 został S. komendantem Oficerskiej Szkoły Piechoty nr 3 w Inowrocławiu. Dn. 14 XII t.r. otrzymał awans na generała brygady, a 21 XII został szefem Oddziału III operacyjnego Sztabu Generalnego WP. Przyczynił się wtedy do opracowania koncepcji struktury sił zbrojnych oraz planów likwidacji zbrojnego podziemia. Kiedy w marcu 1946 powołano Państw. Komisję Bezpieczeństwa (PKB) z ministrem obrony narodowej marsz. Michałem Rolą-Żymierskim na czele, S. wszedł do niej z urzędu i uczestniczył w opracowaniu planu Grupy Operacyjnej (GO) «Rzeszów» (1946). S. kierował wsparciem wojskowym podczas akcji wysiedlania ludności ukraińskiej z ziem Polski południowo-wschodniej do ZSRR i wg niektórych historyków był współodpowiedzialny za pacyfikacje opornych wsi ukraińskich (G. Mazur). Przekazywał też stronie polskiej radzieckie wytyczne w sprawie ukraińskiej; przygotowane przez niego sprawozdanie na ten temat, zostało przedłożone w listopadzie t.r. członkom Biura Politycznego KC Polskiej Partii Robotniczej i rządu, w tym Władysławowi Gomułce, sekretarzowi generalnemu KC tej partii, a jednocześnie wicepremierowi i ministrowi ziem odzyskanych. S. stwierdził w nim, że «w przyszłości nie można liczyć na lojalność [ukraińskiej] ludności względem państwa» i dlatego należy rozwiązać problem «przede wszystkim na drodze przymusowego przesiedlenia na tereny Ziem Odzyskanych, do jednej ściśle określonej miejscowości znajdującej się pod ścisłą kontrolą organów bezpieczeństwa». Jest to pierwsza znana propozycja podjęcia takich działań. Plan ten przyjęto do realizacji z pewnymi modyfikacjami (osiedlanie w wielu miejscowościach). Dn. 12 IV 1947 uczestniczył S. w posiedzeniu PKB, na którym podjęto decyzję o rozpoczęciu akcji GO «Wisła». S. nadzorował przebieg akcji przesiedlenia ludności ukraińskiej, która doprowadziła do likwidacji wojskowych (Ukraińska Powstańcza Armia – Ukrajinśka Powstanśka Armija) i politycznych (Organizacja Ukraińskich Nacjonalistów – Orhanizacija Ukrajinśkych Nacjonalistiw) struktur podziemia ukraińskiego w Polsce południowo-wschodniej. W okresie pracy w Sztabie Generalnym wchodził S. w skład komitetów redakcyjnych miesięcznika „Bellona” oraz kwartalnika „Wiadomości Służby Geograficznej”.
Dn. 16 III 1948 wystosował S. prośbę (motywowaną względami rodzinnymi) do ministra Roli-Żymierskiego o zwolnienie go z WP i skierowanie do ZSRR; prośba została odrzucona. Dn. 20 VII t.r. wrócił do szkolnictwa wojskowego, na stanowisko komendanta Wyższej Szkoły Piechoty (do 13 X 1952); następnie był zastępcą komendanta Akad. Sztabu Generalnego ds. naukowych, a od kwietnia do 11 XI 1953 jej komendantem. Od listopada t.r. do grudnia 1954 przebywał na kursie operacyjnym w Wyższej Akad. Wojskowej im. K. Woroszyłowa w Moskwie. Po powrocie, od 31 XII 1954 do 6 XII 1955, był p.o. dowódcą Śląskiego Okręgu Wojskowego. Wiceminister obrony narodowej gen. Stanisław Popławski wystawił mu następującą opinię: «Nie mając odpowiedniego doświadczenia w dowodzeniu wojskami, napotykał pewne trudności w kierowaniu wyszkoleniem bojowym wojsk i sztabu. Ogólnie ze swych obowiązków wywiązywał się dostatecznie. W okresie służby w WP okazał się generałem przyzwoitym. Trochę drobiazgowym, niedostatecznie wymagającym [...]. W życiu osobistym bardzo skromny, we współżyciu prostolinijny i koleżeński. Szanował swoich podwładnych i cieszył się ich uznaniem i szacunkiem. Dzięki swojemu stosunkowo długiemu pobytowi w Polsce dobrze nauczył się języka polskiego i dobrze poznał polskie warunki».
Od 6 XII 1955 pozostawał S. w dyspozycji ministra obrony narodowej i nie otrzymał już żadnego stanowiska. Zwolniony z WP 4 II 1956, już 20 II t.r. wrócił do ZSRR, gdzie kontynuował służbę w Armii Radzieckiej. Zmarł 23 III 1978 w Moskwie. W okresie odkomenderowania do WP był odznaczony m.in. polskimi: Orderem Virtuti Militari V kl. (1945), Krzyżem Grunwaldu III kl., Krzyżem Kawalerskim (1945) i Komandorskim (1954) Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi (1946) oraz radzieckimi: Orderem Lenina (1946) i dwukrotnie Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy (1945 i 1946).
S. był żonaty z Taisą Kałmykową, córką Iłłariona i Marii z Sulimów, z którą miał syna Jerzego (ur. 1926), oficera Armii Radzieckiej, i córkę Neoniłę (ur. 1933), zamężną za oficerem Armii Radzieckiej.
Dowódcy Śląskiego Okręgu Wojskowego w latach 1944–1995, Wr. 1995 s. 39–42; Kosk H. P., Generalicja polska, Pruszków 2001 II (fot.); – Grot L., Konecki T., Nalepa E., Pokojowe dzieje Wojska Polskiego, W. 1988 s. 51, 66, 210, 355; Hałagida I., Ukraińcy na zachodnich i północnych ziemiach polskich, W. 2002; Kaczmarek K., Polskie Wojsko na Wschodzie 1943–1945. Od Mierei do Łaby i Wełtawy, L. 2003; Kospath-Pawłowski E., Wojsko Polskie na Wschodzie 1943–1945, Pruszków 1993; Kusiak F., Oficerowie I Armii Wojska Polskiego, w latach 1944–1945, Wr. 1987; Piotrowski P., Śląski Okręg Wojskowy. Przekształcenia organizacyjne 1945–1956, W. 2003; Poksiński J., „Spisek w wojsku”. Victis honos, W. 1994; tenże, „TUN”. Tatar–Utnik–Nowicki, W. 1992; Polska–Ukraina: trudne pytania. Materiały VIII międzynarodowego seminarium historycznego „Stosunki polsko-ukraińskie w latach II wojny światowej”, W. 2001 VIII (opinia G. Mazura); Smoleński P., Ukraińcy w Polsce. Historia stosunków polsko-ukraińskich, W. 1998; Sobczak K., Lenino–Warszawa–Berlin. Wojenne dzieje I Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki, W. 1979 (fot. po s. 304); Sztab Generalny Wojska Polskiego 1918–2003, Red. T. Panecki, W. 2003; Torzecki R., Polacy i Ukraińcy, W. 1993 (w indeksie jako Stec); Ukraïns’ki sičovi stril’ci 1914–1920, L’viv 1935 s. 152; Z dziejów Głównego Zarządu Politycznego WP, „Wojsk. Przegl. Hist.” 1963 nr 3–4; – Akcja „Wisła”. Dokumenty, Oprac. E. Misiło, W. 1993; Berling Z., Wspomnienia. Wolność na przetarg, W. 1991 cz. 3; Kuropieska J., Nieprzewidziane przygody, Kr. 1988; Nalepa E. J., Oficerowie radzieccy w Wojsku Polskim w latach 1943–1968. Załączniki, W. 1992 cz. 2 s. 55, 80, 90, 154, 172, 209, 220, 348, 355, 372; Organizacja i działania bojowe Ludowego Wojska Polskiego w latach 1943–1945. Wybór materiałów źródłowych, Red. S. Sulczyński, W. 1962–4 II cz. 1–2; – CAW: sygn. 7473/497/580 (akta personalne S-y).
Stefan Zwoliński