Boksza (Boxa) Paweł (1552–1627), jezuita. Pochodził ze Słucka, filozofji słuchał w Wilnie, poczem wstąpił do nowicjatu w Rzymie, gdzie też odbył 4-letnie studja teologiczne. Po powrocie do kraju był profesorem języka hebrajskiego na Uniw. Wileńskim, a po Skardze od 1584–1587 rektorem Akademji. W czasie swego rektorstwa usilnie zabiegał o podniesienie tak uniwersytetu, jak i złączonych z nim zakładów wychowawczych. Pierwsze uroczyste promocje doktorów, za jego rządów przeprowadzone, są objawem wzrastającego znaczenia Akademji. Po złożeniu tego urzędu przez lat 10 był sekretarzem, a przejściowo zastępcą prowincjała polskiego, rektorem w Brunsberdze i pierwszym przełożonym domu profesów w Wilnie przy kościele św. Kazimierza. Na tem ostatniem stanowisku dokonał wielkiego dzieła, ponieważ wybudował zarówno gmach mieszkalny, jak i wspaniały kościół barokowy św. Kazimierza, poczem wrócił na stanowisko sekretarza prowincjała, wiceprowincjala i wreszcie prowincjała nowej prowincji litewskiej (1608–1615). Na tych stanowiskach rozwijał bardzo szeroką działalność organizacyjną dzięki swoim wybitnym zdolnościom i zaletom. Jemu w znacznym stopniu zawdzięczają prowincje polskie swój świetny rozwój w ostatnich latach XVI i początku XVII w., a więc przedewszystkiem powstanie kilkunastu nowych placówek, wśród nich tak wspaniałych, jak wspomniany wyżej dom profesów; on również przeprowadził trudne dzieło podziału prowincji polskiej na polską i litewską. To ostatnie pociągnięcie okazało się w skutkach mniej korzystne, osłabiło bowiem wewnętrzną tężyznę prowincyj, a przez przyłączenie Mazowsza z Warszawą do prowincji litew., przeforsowane przez B-ę dzięki jego osobistym wpływom, wywołało ogólne oburzenie w Koronie i zarzewie długotrwałych sporów między samymi jezuitami. Jako prowincjał litewski goił rany, zadane przedwczesnym podziałem, po złożeniu zaś urzędu osiadł w wzniesionym przez siebie domu profesów, gdzie umarł 4 IX 1627. Nie mniejsze niż w zakonie miał znaczenie i wpływy w społeczeństwie oraz na dworze króla Zygmunta III.

Archiwum Tow. J. Germaniae, t. 160–178; liczne listy z lat 1582–98; Lit. 38; Historiae, 61 Necrologi; Pol. 6–8 Catalogi, 50–1 Historiae; Rostowski, Lituanicarum hist. (wyd. Martinow), Paryż 1877; Załęski, Jezuici; Archiwum Prow. Małopol. rkp. 266: Poszakowski, Viri illustres Prov. Lit., p. 78.            

Stanisław Bednarski T. J.