Kluczewski Piotr (zm. 1829?), sekretarz księcia A. J. Czartoryskiego, bibliotekarz w Puławach. O jego pochodzeniu i wcześniejszych latach nic nie wiadomo, tak jak i o tym, kiedy związał się z Czartoryskimi, u których był zadomowiony. Od czasu nominacji A. J. Czartoryskiego kuratorem wileńskim (1803) K. występuje już jako jego sekretarz i zaufany. Przez jego ręce przechodziły zarządzenia dotyczące Uniw. Wil., a K. sam opracował w okresie rektoratu H. Stroynowskiego projekt zasilenia kasy uniwersytetu. W Petersburgu, jako sekretarz i domownik księcia, miał rozległe stosunki wśród dygnitarzy rosyjskich oraz przebywających w stolicy Polaków. Dobra znajomość łączyła go z grupą ludzi, którzy w r. 1811 przygotowywali plany utworzenia W. Ks. Litewskiego. K. służył im kancelaryjną pomocą (kopiował m. in. projekty polityczne), a zwłaszcza miał ułatwić kontakt z Czartoryskim.
K. jeździł bowiem stale z Petersburga do Puław lub Sieniawy, wożąc korespondencję między cesarzem a księciem. Od czerwca 1811 r. oczekiwano wyjazdu K-ego z listami cara w nadziei, że wracając z odpowiedzią Czartoryskiego będzie mógł w przejeździe przez Litwę zakomunikować również L. Platerowi poglądy księcia na projekty dotyczące Litwy. K. wyjechał jednak dopiero w kwietniu 1812 r. wioząc list cara (z 1 IV) tyczący sprawy odbudowania Polski. Już podobno wówczas miał w drodze poważne trudności. Z końcem grudnia 1812 r. Czartoryski poruczył K-emu ekspedycję niezmiernej wagi. Zawierała ona prócz innych papierów list księcia do cara Aleksandra (z 27 XII), popierający tajną koncepcję ministrów warszawskich co do przyłączenia Księstwa Warszawskiego do Rosji pod władzą cara i z odrębną konstytucją, oraz list do Roberta Wilsona, attaché militaire przy ambasadzie brytyjskiej w Petersburgu (z 25 XII 1812), w którym książę starał się o poparcie tej sprawy przez Anglię. K. wyruszył z Sieniawy i przybył 11 I 1813 do kwatery głównej w Mereczu. Aleksander przyjął K-ego dwukrotni/e (15 I w Bereźnikach i 16 I w Krasnopolu). K. rozmawiał kilkakrotnie z przebywającym w tym czasie w kwaterze cesarskiej Wilsonem, którego zapoznał z treścią pisma Czartoryskiego do Aleksandra I i z nastrojami w Księstwie. Natychmiast po otrzymaniu listów od cara i od Wilsona K. wyruszył 16 I 1813 r. w drogę powrotną do Sieniawy. Dn. 23 I został zatrzymany w Brodach na okres trzech tygodni przez władze austriackie pod pozorem przepisów sanitarno-policyjnych. Jako wysłannik Czartoryskiego K. od dawna był pod obserwacją władz austriackich, które wyczekiwały jego powrotu z Rosji. Mimo protestów, komisarz graniczny odebrał K-emu wszystkie papiery i z raportem odesłał do Lwowa, zapewniając równocześnie K-ego, że papiery pozostaną na miejscu, w przechowaniu i że żadna kompromitacja nie grozi. Tymczasem przejęte pisma zostały we Lwowie skopiowane, kopie przesłane do Wiednia, oryginały zaś odesłane do Brodów wraz z nakazem, aby zatrzymany nie mógł nikogo powiadomić ustnie lub listownie o losach swoich i dokumentów. Polecenie to zostało ściśle wykonane i wszelkie usiłowania porozumienia się z księciem, podejmowane zarówno przez K-ego, jak i pochodzące z zewnątrz, kończyły się niepowodzeniem. Dopiero po skończeniu kwarantanny K. podążył za Czartoryskim (który właśnie nielegalnie przekroczył granicę austriacką) i w Dubnie ok. 10 II po blisko całomiesięcznej zwłoce oddał mu oczekiwaną przesyłkę.
Sprawa zatrzymania K-ego okazała się dla Czartoryskiego niezwykle przykra. Rząd austriacki bowiem chcąc go skompromitować powiadomił o treści dokumentów zarówno Napoleona, jak i Anglię. Sprawa ta była szeroko komentowana we współczesnej europejskiej korespondencji dyplomatycznej. Niechęć, którą Aleksander I okazał Czartoryskiemu m. in. w czasie pobytu w Kaliszu, wiązał książę w znacznej mierze ze sprawą aresztowania K-ego. «Jego nierozum – notował Czartoryski w swym „Dzienniku” – i cianciowate głupstwo wszystko popsuło» … i dalej … «nie z niego nie będzie, mizerak jest». K. pozostał nadal u Czartoryskich. Po zakupieniu w r. 1818 biblioteki poryckiej T. Czackiego K. współpracował z Ł. Gołębiowskim i K. Sienkiewiczem w Puławach przy uporządkowywaniu zasobów. Wynikiem prac K-ego na tym polu był dobrze skatalogowany przez niego zbiór map. W spisie przynależnych do masonerii odnotowano K-ego pod r. 1819 jako członka czynnego loży Bouclier du Nord. K. Prek pisze o nim «człowiek uczony» i r. 1829 podaje jako datę jego śmierci.
Askenazy Sz., Polska a Europa 1813–1815, „Bibl. Warsz.” 1909 t. 2 s. 5, 6, 7, 9, 10, 13, 14, 21, 22; tenże, Na rozdrożu, tamże 1911 s. 229–32, 417, 426–9, 449–50; Bieliński, Uniw. Wil., I; Buczek K., Z przeszłości Biblioteki Muzeum Ks. Czartoryskich, „Przegl. Bibliot.” T. 10: 1936 s. 187, 189; Handelsman M., Adam Czartoryski, W. 1948; Kolischerówna Z., Kwarantanna K-ego, „Kwart. Hist.” R. 25: 1911 (bibliogr.); Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Smolka S., Polityka Lubeckiego, Kr. 1907 II; Wawrzkowicz F., Anglia a sprawa polska 1813–1815, Kr.–W. 1919; – Instrukcje i depesze rezydentów francuskich w Warszawie 1807–13, Wyd. M. Handelsman, Kr. 1914 II; Mémoires du prince Adam Czartoryski et correspondence avec l’Impéreur Alexandre I. Préface de M. Ch. de Mazade, Paris 1887 II 284, 299; Prek K., Czasy i ludzie, Przygotował do druku H. Barycz, Wr. 1959; – B. Czart.: Kuratoria wileńska rkp. 29, 108, 127.
Helena Wereszycka