Solari (Solary) Rocco (Roch) (1660–1721), mistrz kamieniarski i przedsiębiorca budowlany. Ur. 13 II w Cureglii koło Lugano, pochodził z rodziny o bogatych tradycjach artystycznych, był synem Carla i Francesci Ghezzy.

Nie wiadomo kiedy S. przybył do Warszawy. Jest zapewne tożsamy z występującym w aktach Solarym (bez imienia), który w l. 1689–93 i 1695 otrzymywał regularne zapłaty za elementy kamieniarskie (gzymsy, schody) przeznaczone do projektowanego przez Tylmana z Gameren pałacu Krasińskich w Warszawie. Osiedlił się wówczas na tzw. gruntach parysowskich – wygonie Nowej Warszawy – w pobliżu pałacu Murano architekta Józefa Szymona Bellottiego, współtworząc zalążek nieformalnej jurydyki należącej do architektów pochodzących z północnych Włoch. S. wybudował własny dwór, karczmę oraz cegielnię (na terenie zajmowanym obecnie przez klub sportowy «Polonia») z których w r. 1703 opłacał wysoką kontrybucję na rzecz wojsk szwedzkich. Brał udział w życiu włoskiej społeczności (m.in. 18 IV 1705 wraz z malarzami Michelangelo Pallonim oraz Michelangelo Mottonim był świadkiem na ślubie Vinzenza Ornoniego w kościele Teatynów). Z całą pewnością uczestniczył w budowie dzieł Tylmana z Gameren: klasztoru dla teatynów przy ul. Długiej (1696–7) oraz kramów wokół ratusza Starego Miasta (1700–3). W r. 1709 dostarczał profilowane cegły do gzymsów warszawskiego kościoła Paulinów p. wezw. św. Ducha (projektu Józefa Pioli). Od r. 1713 zatrudniała go (na jurgielcie) hetmanowa Elżbieta Sieniawska. T.r. wykonywał prace kamieniarskie do pałacu jej męża, hetmana w. kor. Adama Sieniawskiego przy Krakowskim Przedmieściu 5, przebudowywanego wówczas wg projektów Karola Baya. W l. 1713–17 uczestniczył w przebudowie pałacu Sieniawskiej w Łubnicach, gdzie na czele własnej czeladzi obrabiał z kunowskiego kamienia i ustawiał reprezentacyjne schody, balustrady oraz balustradowe attyki ponad apartamentami. Latem 1719 z powodu słabego zdrowia poprosił hetmanową o zwolnienie ze służby.

S. wykonywał swe dzieła na podstawie projektów wybitnych architektów (Tylmana, Pioli, Baya, Giovanniego Spazzia); jego kwalifikacje, choć wysoko oceniane przez współczesnych, wydają się czysto rzemieślnicze. Tytułowanie S-ego (po jego śmierci, w r. 1737) «architektem królewskim» nie znajduje potwierdzenia. Pod koniec życia S. dzierżawił kamienicę Łuczyńskiego przy ul. Franciszkańskiej. Zmarł w r. 1721 (po 6 V) w Warszawie; pragnął być pochowany w kościele Teatynów.

S. był dwukrotnie żonaty, pierwszy raz (ślub 25 I 1688) z Margaritą Brilli (Małgorzatą z Bryłów) (ur. 9 XI 1665), drugą jego żoną była Marianna Kierzkowska, córka rajcy Nowej Warszawy. Z pierwszego małżeństwa pozostawił syna Antoniego (zob.). W drugim małżeństwie miał córkę Rozalię (ur. 26 XII 1713) i syna Józefa (ur. 17 II 1715), przypuszczalnie również architekta. Drugiej żonie i jej dzieciom zapisał dobra warszawskie (prosił też w testamencie swego sąsiada, architekta Józefa Fontanę, o opiekę nad nimi).

Młodszym bratem S-ego, również mieszkającym w Warszawie był Jerzy (zm. 1708), który «około kamieni nie umiał», a poślubiwszy w r. 1703 Cecylię z Gajów, wdowę po kupcu Franciszku Belli, stał się właścicielem sklepu przy Rynku Starego Miasta oraz murowanego dworku na Solcu (zbudowany w r. 1706 przez braci Karola i Franciszka Ceronich). Nie są znane związki S-ego z Pietrem Solarim, zanotowanym w metrykach paraf. św. Krzyża w Warszawie w r. 1686 i 1697.

Łoza, Architekci; tenże, Słown. Architektów; – Bartczakowa A., Jakub Fontana, architekt warszawski XVIII wieku, W. 1970 s. 15, 20, 55; Bohdziewicz P., Korespondencja artystyczna Elżbiety Sieniawskiej z lat 1700–1729 w zbiorach Czartoryskich w Krakowie, L. 1964 s. 22–30, 88, 155, 171; Karpowicz M., Artisti Ticinesi in Polonia nel’ 600, Agno–Lugano 1983 s. 146–8; tenże, Artisti Ticinesi in Polonia nella prima meta del’700, [Ticino] 1999 s. 111–13; Mossakowski S., Pałac Krasińskich w Warszawie (1677–1699), „Folia Historiae Artium” T. 2: 1965 s. 123–5; tenże, Tilman van Gameren. Leben und Werk, München 1994 s. 161, 176; Putkowska J., Architektura Warszawy XVII wieku, W. 1991 s. 300, 320; – AGAD: Metryka Kor., t. 253 k. 12–12v. (testament S-ego z 6 V 1721), Warszawa Ekonomiczne, sygn. 847 s. 20, Stara Warszawa, sygn. 355 k. 64v.–66, 83v.–87; Arch. Franciszkanów w W.: Makowski B., Brevis descriptio conventuum Provinciae Poloniae Ordinis Fratrum Minorum Conventualium…, s. 59, 67; Arch. Ośrodka Dokumentacji Zabytków w W.: Teki E. Łopacińskiego, sygn. AMW II k. 58, 82, Wypisy E. Łopacińskiego z metryk kolegiaty św. Jana w W., s. 141; B. Czart.: Koresp. Sieniawskich, rkp. 5953 nr 39660–39663 (listy S-ego), rkp. 5977 nr 46087–46093, 46101, 46105–46107 (listy A. Wideńskiego); B. Narod.: Koresp. Załuskich, rkp. 4964 III/323 k. 159–160; IS PAN: Zb. specjalne, sygn. 40 (wypisy K. Kaczmarczyka), s. 55 (Expensa pro ecclesia Varsaviensi sub Titulo SS. Spiritus 1707–1731); – Karpowicz M., Artysta warszawski Roch Solari, [w:] Księga ofiarowana profesorowi Jerzemu Lileyce, L. 2000 (w druku).

Wojciech Boberski