INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Roman Rogiński     

Roman Rogiński  

 
 
1840-02-29 - 1915-02-15
Biogram został opublikowany w latach 1988-1989 r. w XXXI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

  

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Rogiński Roman (1840–1915), powstaniec i sybirak. Ur. 29 II w Łowickiem, był synem Józefata, intendenta więzienia śledczego w Warszawie, i Izabeli z Modzelewskich.

W r. 1861 ukończył R. warszawskie gimnazjum realne, w którym należał do kółka patriotycznego. Uczestniczył w t. r. w manifestacjach patriotycznych w Warszawie i na prowincji, w organizacji protestu przeciw wyborom samorządowym i w zjeździe w Horodle. Jako agent Komitetu Ruchu, zwanego też «Miejskim», zakładał podlegające mu komórki w Radomiu i Suchedniowie. Poszukiwany przez policję, udał się w styczniu 1862 via Paryż do polskiej szkoły wojskowej w Genui, przeniesionej potem do Cuneo. Wybrano go tam na sekretarza Tow. Młodzieży. Po rozwiązaniu szkoły, znów drogą na Paryż wrócił do Warszawy w październiku t. r. Komitet Centralny Narodowy (KCN) wyznaczył go zrazu na pomocnika, w listopadzie zaś na komisarza w woj. podlaskim. Zorganizował najpierw pow. bialski, następnie lustrował województwo; kilkakrotnie dojeżdżał ze sprawozdaniami do Warszawy. W przededniu wybuchu miał sobie zlecone zbrojne opanowanie Białej. Nie podjął tego zadania w nocy z 22/23 I 1863 wobec zaalarmowania nieprzyjacielskiego garnizonu i wycofał się z miasta z 60 ludźmi. Skupił ich wkrótce powyżej tysiąca, początkowo na szosie brzeskiej, następnie w Janowie; 29 I wkroczył do Białej, opuszczonej przez gen. G. Mamajewa. Dn. 1 II stoczył nocną potyczkę pod Białką z ciągnącym od Brześcia gen. I. Nostitzem. Wycofując się ku północy, przekroczył 4 II Bug i 7 II wziął udział w drugiej bitwie pod Siemiatyczami. Nie chcąc i teraz «nikomu podlegać» ruszył ze 150 ludźmi w głąb Litwy. Poniósł straty pod Królowym Mostem; zajął Prużanę 13 II i zaopatrzył się w broń i amunicję. Krążył 2 tygodnie w okolicy Pińska, 25/26 II został rozbity pod Borkami, a 3 III ujęty w Turowie.

Przewieziony do Brześcia Lit., a później do Warszawy, zaczął R. zeznawać 1 IV i obciążył znaczną liczbę osób, chociaż nie wszystkie, o których mógł coś wiedzieć. Na skutek tych zeznań, a także za wstawiennictwem gen. I. Nostitza wydany na R-ego 23 VII wyrok śmierci, został zamieniony na 20 lat katorgi. Odbywał ją w warzelni soli w Ussolu, ale znów za wstawiennictwem Nostitza już w r. 1868 przeszedł na osiedlenie. Mieszkał w Witimie, Wierchnieudyńsku, Irkucku, wyrabiał i sprzedawał wędliny, był też zarządcą składu spirytusu. Wrócił do kraju w r. 1892, mieszkał zrazu w Hrubieszowskiem, potem został buchalterem w majątku Branickich, Kumejkach. Przyjęty został życzliwie przez weteranów powstania, którzy nie wiedzieli o jego zachowaniu się w śledztwie. Zachęcony przez Aleksandra Kraushara, spisał swoje wspomnienia z l. 1861–3, w których ubarwił własne przeżycia, a niechętnych sobie ludzi przedstawił w krzywym zwierciadle. Nieduży ów tekst drukowany był w paru wersjach w l. 1898–1907. Obszerniejsza, później spisana wersja pamiętnika, jak się zdaje, zaginęła. Inne luźne wspomnienia o ludziach i sprawach powstania ogłaszał R. w „Dzienniku Kijowskim” (1910) i „Rzeczypospolitej” (1913). Listownie też udzielał informacji Waleremu Przyborowskiemu. Zmarł 15 II 1915 w Sieniawie na Ukrainie.

Na Syberii R. poślubił Ludwikę Neumanównę (Neymonównę), nauczycielkę, z którą miał syna Wacława i córkę Halinę Joannę (zob.).

Najnowsze wydanie pamiętnika R-ego pt. Kartki z pamiętnika (1861–1863) ogłosił T. Mencel w zbiorze „Powstanie styczniowe na Lubelszczyźnie. Pamiętniki” (L. 1966), zaś zeznania R-ego i fragmenty innych, mało znanych wspomnień wydał S. Kieniewicz, Zeznania i wspomnienia (W. 1983, z licznymi fot. i bibliogr.).

 

Kozłowski, Bibliogr. powstania; Maliszewski, Bibliogr. pamiętników; Ilustr. Enc. Trzaski; – Góra S., Partyzantka 1863–1864 na Podlasiu, W. 1976; Kraushar A., Echa przeszłości, W. 1917 s. 127–37; Płoski S., Działania Rogińskiego w powstaniu styczniowym, „Przegl. Hist.-Wojsk.” 1936; – Gieysztor J., Pamiętniki, Wil. 1913 II; Stuletniej niewoli rok pierwszy, P. 1872 II 174; – „Dzien. Kijowski” 1910 nr 72, 80, 85.

Stefan Kieniewicz

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.