Stankiewicz Roman Wiktor (1898–1940), oficer marynarki wojennej.
Ur. 19 II w majątku dziadków macierzystych Jakubowo (pow. dziśnieński), był synem Aleksandra i Wiktorii z Rutkiewiczów, młodszym bratem Mamerta (zob.).
Po odebraniu wykształcenia początkowego w domu rodzinnym, uczył się S. w l. 1908–15 w Korpusie Kadetów w Pskowie, następnie od 15 VIII 1915 w Korpusie Morskim Kadetów w Piotrogrodzie. Dn. 4 V 1917 ukończył naukę, awansując na pierwszy stopień oficerski (miczmana) i 23 V podjął służbę jako starszy oficer na poławiaczu min «T15», wchodzącym w skład Flotylli Oceanu Północnego; wziął udział w kilku potyczkach z jednostkami niemieckimi. Od 25 XI 1917 do 15 IX r.n. był słuchaczem tzw. Klas Torpedowych w Piotrogrodzie, po czym otrzymał przydział do Floty Bałtyckiej na kontrtorpedowiec «Awtriot», w charakterze oficera torpedowego. Z początkiem listopada 1918 został aresztowany przez bolszewików, a następnie przymusowo wysłany do Astrachania, gdzie pracował w porcie wojennym jako technik. Jednocześnie działał w kontrwywiadzie (tzw. Gruppa K), walczącej z bolszewikami armii gen. A. J. Denikina. Pod koniec maja i w czerwcu 1919 przedzierał się przez pogrążoną w wojnie domowej Rosję do Polski.
Do WP wstąpił S. 10 VII 1919, a 16 VII został przydzielony do 1. baonu morskiego, w którym pełnił kolejno funkcje: oficera oświatowego, oficera kompanii kartaczownic, instruktora szkoły specjalistów i oficera łączności. Dn. 22 VI 1920 odkomenderowano go do Dep. Spraw Morskich MSWojsk., skąd 23 VII t.r. przeniesiono do Gdańska na monitor «Warszawa», a w dwa miesiące później oddano do dyspozycji Dowództwa Wybrzeża. Dn. 1 XI powrócił do służby w Dep. Spraw Morskich, gdzie objął etatowe stanowisko adiutanta kursu oficerskiego Flotylli Rzecznych, jednak już po paru dniach został odkomenderowany na kurs do Navigation School w Portsmouth (Wielka Brytania, od 21 XI), po którym odbył praktykę na brytyjskich krążownikach HMS «Dunedin» i HMS «Dauntlees» (8 I – 15 III 1921). W tym czasie (21 I t.r.) został zweryfikowany jako porucznik Marynarki Wojennej (MW) (starszeństwo od 1 VI 1919). Od 20 V do 9 XI 1921 przebywał na kursie torpedowym, artyleryjskim i sygnałowym w Plymouth. Po powrocie do Polski Kierownictwo MW skierowało go do pracy w szkolnictwie. Był mianowany kolejno: wykładowcą w Szkole Specjalistów Morskich i Flotylli w Świeciu (27 XI t.r.), adiutantem Oficerskiej Szkoły Marynarki Wojennej (OSMW) w Toruniu (6 XII), starszym oficerem na kanonierce ORP «Komendant Piłsudski» (2 IV 1922), oficerem torpedowym w Dyonie Szkolnym (10 VI t.r.), starszym kursu oraz wykładowcą torped i min w OSMW (25 IX), oficerem kursowym ponownie na ORP «Komendant Piłsudski» (11 VIII 1923), zastępcą komendanta OSMW (20 VIII 1924), na koniec oficerem kursowym na statku ORP «Hetman Chodkiewicz» należącym do Flotylli Pińskiej (wrzesień t.r.). W maju 1925 powrócił do Floty i został zaokrętowany na torpedowiec ORP «Podhalanin». Następnie pływał na ORP «Mazur», był zastępcą dowódcy torpedowca ORP «Kaszub» (od 21 IX t.r.) i ORP «Podhalanin» (od 31 X). Dn. 13 I 1926 objął obowiązki oficera broni podwodnej floty. W kwietniu t.r. został dowódcą statku ORP «Generał Sosnkowski» we Flotylli Pińskiej, a 3 V awansował na kapitana MW (starszeństwo od 1 VIII 1924). Po zdanym w Warszawie egzaminie do paryskiej École de Guerre Navale (30 IX 1926), wyjechał do Francji i studiował tam od 19 XI t.r. do 1 XII 1927, po czym do 25 IV 1928 odbywał staż w marynarce francuskiej.
Po powrocie do Polski został S. przydzielony do kadry oficerów MW, a równocześnie na staż w Kierownictwie MW (referat w Wydz. Szkolenia). Dn. 10 XI 1928 mianowano go p.o. kierownikiem Wydz. Organizacyjno-Mobilizacyjnego Kierownictwa, a 29 I 1929 przyznano tytuł oficera dyplomowanego. Dn. 27 VI t.r. otrzymał nominację na dowódcę torpedowca ORP «Krakowiak» i jednocześnie oficera broni podwodnych Dyonu Torpedowców. Z końcem stycznia 1930 przeniesiono go do Szkoły Podchorążych MW w Toruniu na stanowisko wykładowcy oficerskiego kursu aplikacyjnego. W marcu t.r. otrzymał przydział do Kierownictwa MW na stanowisko p.o. kierownika Wydz. Regulaminów i Wyszkolenia, a 4 XII został kierownikiem Wydz. Organizacyjno-Mobilizacyjnego. W l. 1931–3 należał do redakcji „Przeglądu Morskiego”, którego kronikę zagraniczną opracowywał już od r. 1928. Opublikował w tym czasie m.in. Współdziałanie lotnictwa z łodziami podwodnymi („Przegl. Morski” R. 3: 1930 nr 12) i Zarys taktyki łodzi podwodnych (Tor. 1932). Dn. 30 I 1932 awansował do stopnia komandora podporucznika dypl. (starszeństwo od 1 I t.r.). W kwietniu 1934 wyjechał na kolejny staż do Francji, gdzie był m.in. zaokrętowany na krążowniku «Duqucsne» i kontrtorpedowcu «Aigle». Po powrocie objął obowiązki dowódcy ORP «Podhalanin» (7 VII t.r. – 31 V 1935), jednocześnie od 1 II 1935 dowodził Dyonem Szkolnym. Od 1 VI do listopada t.r. był komendantem grupy wyszkolenia broni podwodnej w Centrum Wyszkolenia Specjalistów Floty oraz dowódcą torpedowca ORP «Ślązak», następnie do września 1938 zajmował stanowisko szefa Oddziału Szkolenia Kierownictwa MW. W l. 1936–9 był przewodniczącym Komitetu Redakcyjnego „Przeglądu Morskiego”. W „Katechizmie Morskim” (W. 1936) napisał rozdział o organizacji władz wojennomorskich w Polsce. Dn. 19 III 1937 awansował na komandora porucznika dypl. Od 16 IX 1938 do 1 IV r.n. dowodził stawiaczem min ORP «Gryf» (największym polskim okrętem wojennym), a od 2 IV do 17 XII 1939 – Dyonem Kontrtorpedowców (ORP «Grom», «Błyskawica», «Wicher» i «Burza»).
Dn. 30 VIII 1939 – wykonując rozkaz krypt. Peking – wyprowadził S. swój dyon (bez ORP «Wicher») z Gdyni do Wielkiej Brytanii. Dn. 4 IX t.r. odbył w Londynie rozmowy z pierwszym lordem admiralicji W. Churchillem i pierwszym lordem morskim D. Poundem. W ich wyniku dyon rozpoczął działania u boku Royal Navy z bazy Devonport, pod rozkazami admirała M. E. Dunbar-Nasmitha. Pod kierunkiem S-a dokonano przeróbek polskich kontrtorpedowców w celu dostosowania ich do warunków atlantyckich. Na początku listopada wziął S. udział w pierwszym patrolu morskim zespołu niszczycieli na pokładzie «Błyskawicy». Dn. 16 XII w Harwich przekazał dyon pod dowództwo komandora ppor. Stanisława Nahorskiego. Od 1 I 1940 do lipca t.r. stał na czele Samodzielnego Referatu Organizacyjno-Wyszkoleniowego Kierownictwa MW w Londynie. Dn. 13 III t.r. szef Kierownictwa, kontradmirał Jerzy Świrski zlecił mu ogólny nadzór nad zabezpieczeniem tajemnicy służbowej w MW. S. zgłosił się wtedy ochotniczo do pełnienia służby na morzu. Od 18 VII do 5 X dowodził byłym francuskim patrolowcem «Médoc» i Grupą Patrolowców. Dn. 11 X został mianowany kierownikiem uzupełnień Floty, ale nie objął tych obowiązków. Po rozwiązaniu grupy (5 X) przekazał 22 X okręt Admiralicji Brytyjskiej. Pozostał nadal (na prośbę Brytyjczyków) dowódcą «Médoc», który od 26 X pływał pod trzema banderami: polską, francuską i brytyjską. S. zginął 26 XI 1940 po storpedowaniu okrętu przez niemiecki samolot w kanale La Manche. Odznaczony m.in.: Złotym i Srebrnym Krzyżem Zasługi, wieloma medalami polskimi oraz brytyjskim Distinguished Service Order.
S. był żonaty od 8 I 1929 z Marią z Rimskich-Korsakowów 1.v. Rudowiczową (zm. 1950 w Londynie).
Fot. w Mater. Red. PSB; – Kadry morskie Rzeczypospolitej, Red. J. Sawicki, Gdynia 1996 II cz. 1 (tu miejsce ur.: Mitawa); – Kryska-Karski T., Straty korpusu oficerskiego 1939–1945, Londyn 1996; Słown. Geogr. (Jakubowo); Suchcitz A., „Non omnis moriar…” Polacy na londyńskim cmentarzu Brompton, W. 1992 (dot. Marii Stankiewiczowej); – Ciesielski C., Pater W., Przybylski J., Polska Marynarka Wojenna 1918–1980, W. 1992; Ciesielski C., Twórcy Polskiej Marynarki Wojennej, Gd. 1995; Jankowski A., Szkolenie polskich oficerów w marynarkach obcych w latach 1920–1930, „Przegl. Morski” R. 47: 1994 nr 6 s. 64; Kosiarz E., Flota Białego Orła, Gd. 1984; Kułakowski M., Marynarka Wojenna Polski Odrodzonej, Toronto 1988 I–II; Machaliński Z., Czasopiśmiennictwo morskie II Rzeczypospolitej, Gd. 1969; Nałęcz-Tymiński R., „Żagle staw – banderę spuść”, Gd. 1999; Pater W., 70 lat „Przeglądu Morskiego”, „Przegl. Morski” R. 51: 1998 z. 12 s. 8; Pertek J., Pod obcymi banderami, P. 1984; tenże, Wielkie dni małej floty, P. 1990; Peszke M. A., Polska marynarka wojenna w II wojnie światowej. Szkic historyczny, dod. do „Przegl. Morskiego” (Londyn) 1995 nr 4 s. 15, 22, 29, 68; Piaskowski S. M., Kroniki Polskiej Marynarki Wojennej, Albany N.Y. 1983–7 I–II; tenże, Okręty Rzeczpospolitej Polskiej 1920–1946, W. 1996 s. 47, 49, 88, 94–5, 109; Polska Marynarka Wojenna. Od pierwszej do ostatniej salwy w drugiej wojnie światowej. Album pamiątkowy, Rzym 1947 nr 62 (fot.), nr 101 s. XXV; Przybylski J., Marynarka Wojenna w walce o granice i niepodległość Polski (1918–1920), Gd. 1997; Zarys historii wojennej pułku morskiego, Oprac. R. Dziewałtowski-Gintowt, K. Taube, W. 1933 s. 14; – Roczn. oficerski, W. 1923, 1924, 1928, 1932; – Kłossowski J., Wspomnienia z Marynarki Wojennej, W. 1970 s. 326; Polska Marynarka Wojenna 1939–1947. Wybór dokumentów, Oprac. Z. Wojciechowski, Gd. 1999 I; – CAW: Akta personalne nr 7271, 11928, 20332.
Jerzy Kirszak