Sędziwój Gałązka z Golczewa h. Poraj (Róża) (zm. między 1406 a 1411), kasztelan przemęcki. Nie wiadomo, czy można do przodków S-a zaliczyć pierwszych znanych dziedziców Golczewa (obecnie Gulczewo) pow. gnieźnieńskim: Mikosza (1364) oraz braci Leonarda i Świętosława (między 1364 a 1377 r.). Bratem S-a był Jan Gałązka (zm. przed r. 1413) ze Żdżarowity (w l. 1397–1407) i z Golczewa (1399); S. miał też siostrę, nie znaną nam z imienia matkę Hanki. W znanych źródłach S. prawie zawsze występował bez podania miejsca pochodzenia.
Jedynym pełnionym przez S-a urzędem była funkcja kasztelana przemęckiego. Z tytułem tym występuje od 8 XII 1393 do 14 VI 1406. Urząd mógł otrzymać od króla Władysława Jagiełły wcześniej, między 1391 a 1393 r., ponieważ poprzedni kaszt. Jan z Jezierzyc i Paruszewa po raz ostatni wymieniony został z tytułem w styczniu 1391. Urząd mógł jednak pełnić dłużej, gdyż jeszcze 16 I 1392 S. wspomniany został bez tytułu, a w dokumentach z 11 i 22 V 1393 wśród asesorów sądowych w Kościanie wymieniono kaszt. przemęckiego bez imienia, nie wiadomo więc, czy wzmianki te dotyczą Jana z Jezierzyc, czy już S-a. S. znany jest głównie z aktywności w sprawach prywatnych. W l. 1392–1406 najczęściej wymieniany był jako świadek czynności prawnych w wielkopolskich księgach sądowych (pyzdrskich, poznańskich, kościańskich i gnieźnieńskich). Tylko raz pojawił się jako asesor sądowy w Poznaniu (14 VI 1406: tego dnia w mieście obecny był król). Kilkakrotnie występował jako strona procesowa w sprawach o sumy, rozgraniczenie dóbr, o uprowadzonego kmiecia i w procesie dotyczącym oprawy jego siostrzenicy Hanki. W r. 1399 S. wspomniany został jako dziedzic Golczewa, a już po śmierci (1411) – także jako posiadacz trzech innych wsi w pow. gnieźnieńskim: Żdżarowity (obecnie Żórawita), Gorzuchowa i Dziećmiarowic (obecnie Dziećmiarki). Zapewne miał też dobra w pow. poznańskim lub kościańskim, gdyż w l. 1393–4 toczył (i wygrał) przed sądami ziemskimi w Poznaniu i w Kościanie proces z Jackiem z Krajewic (w pow. kościańskim), który napadł na dziedzinę S-a i uprowadził jego kmiecia.
S. pozostawił córkę Sędkę, której opiekunem był brat S-a Jan Gałązka. W r. 1413 występują trzy siostry przyrodnie Sędki (nic jednak nie wiemy o ich matkach). Krewnym S-a mógł być Zbylut z Popowa (może z Popowa Kościelnego, pow. gnieźnieński), który przejął po śmierci Jana Gałązki opiekę nad Sędką. W r. 1413 opiekunem Sędki był Ptolemeusz (Tolomej) z Pomorzanek (obecnie Pomarzanki) w pow. gnieźnieńskim, który z kolei w księdze ziemskiej gnieźnieńskiej nazwany został bratankiem («filiaster») Jana Gałązki. Nie wiadomo, czy Ptolemeusz był synem S-a, czy też S. i Jan Gałązkowie mieli może jeszcze jednego brata. Nie wiadomo też, czy krewnymi S-a byli inni znani nosiciele przydomka Gałązka, występujący jako dziedzice dwóch wsi w pow. gnieźnieńskim: Jan Gałązka z Węgierek (1429, 1437) i Piotr Gałązka z Marzelewa (1420).
Urzędnicy, I/1; – Kozierowski S., Ród Porajów-Różyców, „Roczn. Tow. Herald.” T. 9: 1928–9 s. 111, 121, 129; – Die ältesten grosspolnischen Grodbücher, Hrsg. v. J. Lekszycki, Leipzig 1887–9 I nr 1604, 1608 (pierwsze wystąpienie S-a z tytułem urzędniczym), 2382, 2387, 2400, II nr 154, 342, 1138, 1244, 1275, 1359, 1396 (ostatnia wzmianka o Janie z Jerzierzyc, kaszt. przemęckim), 1471, 1473, 1484, 1485; Długosz, Annales, X 138, 334; Kod. Wpol., III nr 1528, 1976, VII nr 706; Księga ziemska poznańska 1400–1407, Wyd. K. Kaczmarczyk i K. Rzyski, P. 1960 nr 79, 1702, 2216, 2673; Materiały do historii prawa i heraldyki polskiej, Wyd. B. Ulanowski, Arch. Kom. Hist., III, Kr. 1886 nr 61; Wielkopolskie roty sądowe XIX–XV wieku, Wyd. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, P.–Wr. 1959–81 I nr 449, 467, 579, II nr 52, 211, 288, III nr 8, 229, V nr A 22; Wybór zapisek sądowych grodzkich i ziemskich wielkopolskich, Wyd. F. Piekosiński, Kr. 1902 I/1, w: tenże, Studia, rozprawy, materiały z dziedziny historii polskiej i prawa polskiego, Kr. 1902 VI/1 nr 709; – AP w P.: Księgi Gniezno Z. 2 k. 65, dawniej k. 28 (Jan Gałązka z bratankiem Tolomejem), Pyzdry Z. 4 k. 240v., dawniej k. 301v. (Piotr Gałązka z Marzelewa), Z. 6 k. 265, dawniej k. 256 (Jan Gałązka z Węgierek), Z. 8 k. 14 (Jan Gałązka z Węgierek); Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Woj. Pozn. w Średniowieczu IH PAN w P.: Mater. do Dziećmiarowic, Golczewa, Gorzuchowa, Żdżarowity.
Grażyna Rutkowska