Sędziwój z Czechla h. Korab (ok. 1410–1476), kanonik gnieźnieński, potem prepozyt kanoników regularnych w Kłodawie, dyplomata, historiograf. Był jednym z pięciu synów Budka z drobnoszlacheckiego Czechla (koło Kalisza).
W r. 1423 rozpoczął S. studia na Uniw. Krak., jesienią 1426 otrzymał stopień bakałarza, a w r. 1429 – mistrza sztuk wyzwolonych. W r. 1430 wykładał na Wydz. Artium astronomię i optykę. Z tego czasu pochodzą jego komentarze do „Theorica planetarum” Gerarda z Sabionetty i „Perspectiva communis” Peckhama (B. Jag.: rkp. 1929). Nie ograniczał się w nich do kanonu podręczników przewidzianych przez statuty uniwersyteckie. W pierwszym z komentarzy S. odwołuje się do licznych autorów, w tym zwłaszcza arabskich. Niejednokrotnie zestawia opinie sprzeczne, na ogół wstrzymując się od opowiedzenia się za jedną z nich. Astronomię pojmował jako domenę matematyki i obserwacji. W wykładzie chętnie odwoływał się do przykładów, m. in. przeliczał Alfonsyńskie tablice astronomiczne z południka Toledo na południk Czechla oraz Krakowa. Wykazał się przy tym umiejętnością posługiwania się instrumentami astronomicznymi. Z kolei w komentarzu do „Perspectiva communis” S. wielokrotnie odwoływał się do „Perspektywy” Witelona. Jest to jeden z pierwszych w Europie przykładów wykorzystania dzieła Witelona w nauczaniu optyki, pierwszy na Uniw. Krak. Przed r. 1432 S. uzyskał, zapewne dzięki protekcji swojego starszego brata Jana (Jaśka) z Czechla, dziekana kapituły gnieźnieńskiej, kanonię w tejże kapitule katedralnej. Na jej posiedzeniach potwierdzony jest od 1 V 1432. Co najmniej od 6 IX 1437 sprawował opiekę nad biblioteką kapitulną w Gnieźnie.
W końcu listopada lub na początku grudnia 1437 S. został wysłany do Ferrary przez arcybpa gnieźnieńskiego Wincentego Kota, który chciał zasięgnąć informacji o tym, co się dzieje na papieskim soborze. W Ferrarze S. zetknął się z delegacją bizantyńską. Kontakt z liturgią i teologią Kościoła greckiego wywarł na S-u wielkie wrażenie. Prowadził on również rozmowy na temat pochodzenia Ducha Świętego, czyśćca, jedności Kościoła i symonii ze znającym język łaciński greckim teologiem Kosmasem, o którego osobie i opiniach jeszcze po latach wyrażał się z ogromnym uznaniem. W Ferrarze S. przebywał zapewne ok. 4–5 miesięcy. W Gnieźnie był z powrotem najpóźniej 1 XII 1438.
Na początku lutego 1441 S. oraz notariusz arcybpa W. Kota Mikołaj z Kiełkowic wyjechali do Bazylei jako prymasowscy informatorzy. Do soboru inkorporowani zostali 10 III t. r., kiedy to zostały odczytane przywiezione przez nich listy od prymasa. J. Fijałek wysunął przypuszczenie, iż przesyłane z Bazylei przez S-a wiadomości o upadku znaczenia soboru i jego stosunku do sprawy węgierskiej korony Władysława III, były jedną z przyczyn nie złożenia przez Kościół polski obediencji soborowemu papieżowi Feliksowi V podczas synodu w Łęczycy w maju 1441. Udział S-a w tej sprawie jest jednak wątpliwy, bardziej prawdopodobna jest taka rola Mikołaja z Kiełkowic. S. był bowiem do końca życia zagorzałym zwolennikiem soboru bazylejskiego, a przynajmniej jego dekretów normujących stosunki papiestwa z Kościołami lokalnymi. Latem lub wczesną jesienią 1441 S. udał się z Bazylei do Paryża, aby kontynuować studia teologiczne oraz jako nieoficjalny wysłannik arcybpa gnieźnieńskiego i Uniw. Krak. Uniwersytet zaopatrzył S-a w listy polecające do uniwersytetu paryskiego, a zarazem określające stanowisko krakowskiej uczelni wobec soboru i podziałów w Kościele, na co uniwersytet paryski odpowiedział listem z r. 1442. Na studia w Paryżu S. dostał 23 X 1441 od kapituły gnieźnieńskiej subwencję w wysokości połowy dochodów ze wsi Kajew i Jezierzec. Na uniwersytecie paryskim S. związał się z kolegium nawarskim, w którym w r. 1443 wykładał „Sentencje” Piotra Lombarda. Za wykłady te Karol VII nagrodził S-a dwudziestu złotymi koronami, przekazanymi za pośrednictwem swego spowiednika i bpa Chartres Gerarda Macheta. Studia zakończył S. w r. 1444 jako bakałarz teologii, nie uzyskawszy (być może ze względu na koszty) tytułu licencjata czy magistra teologii. W podzięce za liczne dobrodziejstwa doznane od kolegium nawarskiego S. ofiarował mu, zapewne 7 V 1444, kodeks (B. Nationale de France, Ms. Lat. 8432) zawierający anonimowy opis Polski (w dwóch redakcjach: dłuższej i krótszej), „Roseum memoriale” Piotra z Rosenhaym, traktat Tomasza Strzempińskiego o powadze soboru, „Officium sancti Adalberti”, legendę „In partibus Germanie”, „Miracula sancti Adalberti” oraz kazanie wygłoszone (być może przez samego S-a) na wydz. teologicznym uniwersytetu paryskiego. Pierwszy z wymienionych tekstów, będący jednym z najstarszych obszerniejszych opisów Polski, został zredagowany przez francuskiego kopistę na podstawie ustnych informacji uzyskanych prawdopodobnie od samego S-a oraz materiałów historiograficznych przywiezionych przezeń z Polski.
Paryskie studia wywarły znaczny wpływ na S-a. Wątki filofrancuskie obecne są w jego późniejszych pismach, a do poznanych we Francji znajomych słał listy jeszcze w r. 1456. Z Francji przywiózł S. m. in. krucyfiks, który był potem przez wiele lat przedmiotem jego prywatnej dewocji (co najmniej do r. 1454). Wśród książek przywiezionych przez S-a z Paryża znalazły się: komentarze Alberta Wielkiego do „Metafizyki” (B. Jag.: rkp. 638) i „Etyki” Arystotelesa (B. Jag.: rkp. 665), a prawdopodobnie także i „Fizyka” Arystotelesa wraz z komentarzem doń Alberta Wielkiego (B. Jag.: rkp. 637). Ten dobór tekstów zakupionych przez S-a we Francji może świadczyć o jego zainteresowaniu albertyzmem paryskim. W późniejszych czasach miał on również komentarz Alberta Wielkiego do „Liber de causis” (B. Jag.: rkp. 1679).
Dyplomatyczną działalność S-a we Francji ocenia się wysoko (J. Fijałek, J. Wiesiołowski), wiemy jednak o niej niewiele. S. nawiązał tam kontakty z kilku znaczniejszymi przedstawicielami francuskiego episkopatu, m. in. z G. Machetem, J. Jouvenalem des Ursins, bpem Laon, następnie (od r. 1449) arcybpem Reims, historykiem i pisarzem politycznym, oraz J. Leguisem, bpem Troyes. Dotarł zapewne również do króla Francji Karola VII. Oprócz Paryża odwiedził także Troyes i Tours.
Do Polski powrócił S. zapewne w 2. poł. 1445 r. W dn. 20 X t. r. był już w Gnieźnie. Przejął zapewne wówczas książki teologiczne odziedziczone po zmarłym rok wcześniej bracie Janie. W r. 1449 otrzymał profesurę teologii w gnieźnieńskiej szkole katedralnej. W t. r. czynił starania na Uniw. Krak. o tytuł magistra teologii, jednakże tytułu tego nie uzyskał w związku z konfliktem z władzami uczelni o wysokość żądanej opłaty (S. domagał się obniżenia taksy do wysokości przewidzianej przez prawo kanoniczne). Lektorem teologii był S. aż do ustąpienia z kapituły w r. 1458. Tematów jego wykładów nie znamy, z wyjątkiem r. 1453, gdy wykładał „Summę teologiczną” Tomasza z Akwinu. Przyjmuje się, iż właśnie S. był inicjatorem wprowadzenia w statutach synodalnych archidiecezji gnieźnieńskiej z r. 1456 artykułu regulującego sprawy szkolne. Był też związany (już po wstąpieniu do klasztoru) z inicjatywą regulacji stanu prawnego lektorów teologii i prawa kanonicznego w szkole gnieźnieńskiej w r. 1459.
W l. 1449–53 był S. wikariuszem generalnym in spiritualibus arcybpa Władysława Oporowskiego; nie pełnił natomiast (jak mylnie w literaturze) funkcji oficjała gnieźnieńskiego. Jego działalność wikariacką dokumentuje specjalna księga S-a (Arch. Archidiec. w Gnieźnie: ACons. A 30). W r. 1453 podczas elekcji nowego arcybiskupa gnieźnieńskiego S. głosował na Tomasza Strzempińskiego, pomimo dwukrotnych listów Kazimierza Jagiellończyka, który nalegał w nich, aby S. głosował na królewskiego kandydata Jana Sprowskiego. Mimo tego nieposłuszeństwa S. najwyraźniej nie utracił łaski królewskiej, bowiem już wkrótce na zjeździe w Piotrkowie (czerwiec – lipiec 1453) król zaproponował mu godność biskupa wileńskiego. Propozycję tę S. odrzucił, tłumacząc się nieznajomością języka litewskiego i wiekiem oraz chęcią poprzestania na skromniejszym powołaniu. Dn. 15 XI t. r., wraz z innymi kanonikami gnieźnieńskimi, złożył S. obediencję arcybpowi J. Sprowskiemu. Pod koniec września 1454, po klęsce polskiej pod Chojnicami, S. przybył do przebywającego w Brześciu Kujawskim Kazimierza Jagiellończyka. Jan Długosz w swojej relacji ukazał S-a w roli Bożego posłańca napominającego króla za jego grzechy, lecz również obiecującego pomoc w podźwignięciu się z doznanej od Krzyżaków klęski. Chociaż przebieg tego spotkania nie jest całkiem jasny, niewątpliwe jest jednak, że S. chciał podtrzymać w królu i jego otoczeniu wolę walki z Zakonem. W l. 1454–7 uczestniczył S. w delegacjach kapituły gnieźnieńskiej na kolejne zjazdy piotrkowskie. Popierał podczas nich politykę Kazimierza Jagiellończyka konsekwentnej walki z Zakonem, m. in. na początku września 1456, gdy w związku z potrzebą zebrania wysokich kwot na wykup zamków od zaciężnych krzyżackich doszło do wystąpienia opozycji małopolskiej, S. sprzeciwił się wówczas zdecydowanie bpowi krakowskiemu T. Strzempińskiemu, który krytykował w ogóle przyłączenie Prus, gdyż wciągnęło ono Polskę w wojnę. Argumentacja S-a skłoniła bpa Strzempińskiego do wycofania się ze swojego pierwotnie skrajnego stanowiska oraz wpłynęła na uchwalenie niezbędnych wysokich podatków zarówno przez szlachtę, jak i duchowieństwo. Z kolei w r. n., po uchwaleniu równie wysokich podatków z dóbr archidiec. gnieźnieńskiej, S. z polecenia kapituły opracował stosowną instrukcję dla kleru.
Poza działalnością polityczną angażował się S. w tym czasie także w liczne sprawy kościelne. Dn. 2 II 1455 uczestniczył jako jeden z dwóch delegatów kapituły w synodzie w Łęczycy. W t. r. wystąpił samotnie przeciwko uszczuplaniu dochodów arcybiskupstwa gnieźnieńskiego przez arcybpa J. Sprowskiego, gdy ten nadał w dożywocie swojemu bratu pięć wsi i dwa folwarki. Mimo niezbyt dobrych stosunków S-a z arcybiskupem został on przez niego ustanowiony inkwizytorem. Podczas pełnienia tej funkcji S. wszedł w konflikt z prepozytem bożogrobców gnieźnieńskich Janem, ukaranym następnie przez synod diecezjalny w Gnieźnie 13 IV 1456 za zelżenie arcybiskupa i S-a.
Jesienią 1456, zapewne pod wpływem wieści wyolbrzymiających rozmiary zwycięstwa chrześcijan odniesionego podczas odsieczy Białogrodu (Belgradu) oraz zapowiedzi papieża Kaliksta III zorganizowania na wiosnę r. n. wielkiej wyprawy krzyżowej, S. zamierzał na własną rękę rozpocząć głoszenie krucjaty antytureckiej. Dn. 22 X 1456 S. został w tym celu na swoją prośbę zwolniony przez kapitułę z obowiązku rezydencji. Czy jednak rozpoczął agitację, nie wiadomo. W każdym razie najpóźniej w grudniu przebywał już ponownie w Gnieźnie. O dłuższym zainteresowaniu S-a sprawą zagarniętej przez muzułmanów Ziemi Świętej oraz Konstantynopola świadczą jego listy – z r. 1456 do J. Jouvenala des Ursins i z r. 1472 do Jana Długosza oraz włączenie mowy Eneasza Sylwiusza Piccolominiego „De Constantinopolitana clade et bello contra Turcos congregando” do swej wielkiej kolekcji historiograficznej „Chronica Polonorum”. W październiku 1457 był jednym z czterech delegatów kapituły gnieźnieńskiej na synod prowincjonalny w Kaliszu.
W r. 1458 S. zrezygnował kolejno ze wszystkich swoich godności w kapitule: prokuratora kapitulnego (8 IV – godność tę objął po nim jego bratanek, kanonik gnieźnieński Mikołaj), lektora teologii oraz kanonika (23 IV – godność tę objął po nim 10 VI jego brat Dziersław, dotychczasowy kanonik kaliski). Zachował jednak prawo do pobierania do 24 VIII t.r. połowy uposażenia lektora, pod warunkiem kontynuowania wykładów. Dn. 10 VIII zwrócił kapitule księgi wypożyczone z biblioteki kapitulnej oraz podarował katedrze gnieźnieńskiej pozłacany kielich ze srebra, po czym wyjechał do Kłodawy, gdzie wstąpił do klasztoru kanoników regularnych. Najpóźniej w 1. poł. (przed 20) czerwca 1459 został tamtejszym prepozytem, z tytułem tym pojawił się na synodzie prowincjonalnym w Łęczycy. Funkcję tę pełnił aż do śmierci.
Przez większą część życia (już od początku l. trzydziestych XV w.) S. gromadził różnego rodzaju materiały historiograficzne i hagiograficzne. Natężenie tej działalności S-a przypada na okres wojny trzynastoletniej. Powstał wówczas „Kodeks Sędziwoja”, największa polska kolekcja historyczna wieków średnich (B. Czart.: rkp. 1310). Rękopis ten, zatytułowany przez samego S-a „Chronica Polonorum”, objął kilkadziesiąt większych i mniejszych tekstów historiograficznych i hagiograficznych (m. in. Rocznik Sędziwoja, zwód historiograficzny „Chronica magna seu longa”, „Kronika” Galla Anonima, Żywot „Tradunt” św. Stanisława, „Rocznik Traski”, „Kronika węgiersko-polska”, „Kronika książąt polskich”, legendy o świętych czeskich, Kronika „Flores temporum”, Rocznik mazowiecki), wspomnianą już mowę E. S. Piccolominiego, „Opisanie świata” Marco Polo, materiały z okresu wojny trzynastoletniej (w tym dwie szkicowe mapy Prus) i obszerny zespół „Lites”, tzn. materiały dotyczące wcześniejszych sporów i procesów polsko-krzyżackich, statuty Kazimierza Wielkiego i statut warcki oraz prywatne listy S-a i in.
Znajdujący się w pierwszej części kodeksu Rocznik Sędziwoja (druk. w Mon. Pol. Hist., II 872–80), określony tak umownie przez dziewiętnastowiecznych wydawców, okazał się rzeczywiście dziełem samego S-a. Kompilowany przez S-a od r. 1456, wpisany przez jednego z jego kopistów do kodeksu w l. 1463–6, był tam ponownie (zapewne w l. 1466–7) poprawiany i wielokrotnie interpolowany przez S-a. Rocznik Sędziwoja świadczy o wielkiej erudycji historiograficznej jego autora. Podstawę dla tej kompilacji stanowił tekst jakiejś zaginionej redakcji „Annalium Polonorum”, opatrzony następnie przez S-a mnóstwem uzupełnień w postaci całych zapisek, ich części, bądź też pojedynczych słów zaczerpniętych z kilkunastu polskich i czeskich kronik, roczników i żywotów świętych, pism św. Augustyna oraz tradycji ustnej. Wśród ideowo zabarwionych wątków tego zabytku dominuje sprawa początków państwa polskiego i korony Chrobrego oraz postaci św. Wojciecha i Pięciu Braci Męczenników. Pobrzmiewają w nim również echa ideologii krucjatowej. Rocznik ten (razem z Orationem contra Cruciferos) miał być w zamyśle autora wstępem do kodeksu. Także kilka innych tekstów (listy, Rocznik mazowiecki) wpisanych do „Kodeksu” przez kopistów jest autorstwa S-a. Część tekstów (zwłaszcza „Kronika wielkopolska” i wspomniany wyżej Rocznik Sędziwoja) została opatrzona własnoręcznymi glosami, interpolacjami i dopiskami właściciela rękopisu.
W czasie wojny trzynastoletniej S. zaprzyjaźnił się z Długoszem. Ich znajomość datuje się prawdopodobnie jeszcze sprzed sierpnia 1458. S. udostępnił Długoszowi materiały historyczne, z których tenże korzystał następnie przy pisaniu swej kroniki (w tym „Kronikę Galla Anonima”, „Rocznik Traski”, Rocznik Sędziwoja). Długosz z kolei wykończywszy w poł. 1465 r. swój „Żywot św. Stanisława”, dedykował go w przedmowie S-owi, wychwalając jego wiedzę i niezłomną postawę w obronie praw Kościoła oraz prosząc o poprawienie dzieła. S. odpowiedział Długoszowi listem datowanym z Kłodawy 1 IX 1466, w którym skromnie uchylił się od tego zadania, uznając jego dzieło za doskonałe.
S. sporządził z „Żywota” zwięzły wyciąg przeznaczony do praktycznego wykorzystania przez duchowieństwo prowincji gnieźnieńskiej. Włączył go do drugiej kolekcji, która powstała po r. 1466 i miała charakter hagiograficzny; dotyczyła głównie postaci pierwszego patrona metropolii gnieźnieńskiej św. Wojciecha. Oprócz ekscerptu z „Żywota św. Stanisława” weszły do niej teksty hagiograficzne (,,Vita I sancti Adalberti”, legenda „Hoc autem quod de tempore”, legenda „Temporibus Boleslai ducis Boemorum”, podanie o wrocławskim kamieniu św. Wojciecha), historiograficzne (fragmenty „Kroniki Pulkavy”) i liturgiczne (sekwencja „Woythech sancti tam preclari”, modlitwa „Alme presul Adalberte”) poświęcone św. Wojciechowi i będące owocem szerszej kwerendy S-a (przypuszczalnie w bibliotece kapituły gnieźnieńskiej, klasztorze kanoników regularnych w Czerwińsku, klasztorze kanoników regularnych Na Piasku pod Wrocławiem). Materiały te zgromadził S. prawdopodobnie w celu napisania nowego żywota św. Wojciecha. Czy go ukończył, nie wiadomo. Rękopis tej kolekcji hagiograficznej, tzw. kodeks ryński, przechowywany w 2. poł. XIX w. w bibliotece Tadeusza Wolańskiego, a następnie rodziny Iłowieckich w Ryńsku koło Wąbrzeźna, istniał jeszcze w r. 1866, gdy korzystał zeń Wojciech Kętrzyński, autor opisu kodeksu, zaginął zaś przed r. 1898.
S. utrzymywał kontakty z Długoszem również w czasach późniejszych. Zachował się list S-a do Długosza z 25 VI 1472, poświęcony problemom nurtującym Kościół powszechny i polski oraz zawierający niektóre wątki autobiograficzne. W t. r. Długosz odwiedził S-a w Kłodawie i otrzymał odeń kodeks zawierający zbiór uchwał soboru w Konstancji oraz materiały antyhusyckie (Arch. Kapituły Katedralnej na Wawelu: rkp. 213). Prawdopodobnie efektem współpracy S-a z Długoszem był także Katalog arcybiskupów gnieźnieńskich, znany obecnie z dwóch znacznie późniejszych wersji, zaopatrzonych w kontynuacje z XVI i XVII w. (druk w: „Mon. Pol. Hist.”, III 405–8). Autorstwo tego katalogu, przypisane S-owi przez J. Szymańskiego jest prawie pewne, dyskusyjna natomiast pozostaje kwestia, czy katalog S-a i „Katalogi arcybiskupów gnieźnieńskich” Długosza są od siebie niezależne (J. Szymański), czy też katalog S-a jest tylko przeróbką pierwotnej wersji katalogu Długosza (W. Drelicharz). Sporny jest także czas powstania katalogu S-a: w l. 1453–8 (J. Szymański) czy dopiero w l. 1474–6 (W. Drelicharz).
Pod koniec 1462 r. (zapewne po spotkaniu z. Kazimierzem Jagiellończykiem w Kłodawie w listopadzie t. r.) S. dołączył do grona ekspertów królewskich. Ponowne aktywne włączenie się S-a w sprawy polityczne wiązało się nie tylko z konfliktem polsko-krzyżackim, lecz także ze sporem króla polskiego z książętami mazowieckimi i śląskimi o sukcesję po zmarłych na początku 1462 r. książętach zachodniomazowieckich Siemowicie VI i Władysławie II. Między końcem listopada 1462 a poł. stycznia 1463 (najprawdopodobniej już na zjeździe w Piotrkowie w poł. stycznia 1463) S. napisał niewielki traktat genealogiczno-historyczny zwany Rocznikiem mazowieckim (druk w: „Mon. Pol. Hist.”, III 203–4), w którym z pomocą argumentów historycznych i genealogicznych uzasadniał prawa Królestwa Polskiego do Mazowsza. W tej samej pracy S. starał się udowodnić polskie prawa do Podola. Wiązało się to z kolejną fazą polsko-litewskiego sporu o Podole i pograniczne tereny Wołynia, który odżył w styczniu 1463 po niedawnym inkorporowaniu do Korony ziemi bełskiej. Z kolei w maju 1463 S. uczestniczył obok innych ekspertów królewskich (Jana z Dąbrówki, Jakuba z Szadka i Marcina z Raciąża) w rokowaniach w Brześciu Kujawskim z prokrzyżacko nastawionym legatem papieskiem Hieronimem Lando, starającym się zapośredniczyć porozumienie Polski i Stanów Pruskich z Zakonem. Królewscy eksperci przygotowali wówczas materiały dowodzące praw Polski do ziem państwa krzyżackiego. T.r. przebywał S. w Krakowie. Objaśniał wówczas na uniwersytecie reguły św. Augustyna i głosił kazania oraz – prawdopodobnie wtedy – komentował na Wydziale Artium „Etykę” Alberta Wielkiego.
W r. 1464 był już z powrotem w Kłodawie. W r. 1465 przebywał jakiś czas w Gnieźnie, dokąd przybył, aby odebrać od Wojciecha Lisieckiego, egzekutora testamentu zmarłego rok wcześniej Mikołaja z Czechla, swego bratanka, legowane mu przezeń książki teologiczne (część z nich pochodziła jeszcze z biblioteki brata S-a Jana z Czechla). S. zrzekł się przy tym roszczeń do książek legowanych Uniw. Krak. przez Mikołaja.
W r. 1466 uczestniczył w zawarciu pokoju z Krzyżakami. W traktacie toruńskim Kazimierz Jagiellończyk wyznaczył S-a na jednego z posłów królewskich do Rzymu, mających uzyskać od papieża zatwierdzenie pokoju z Zakonem. Nie wiadomo jednak, czy rzeczywiście wyjechał do Rzymu, bowiem Długosz nie wymienia go wśród członków poselstwa polskiego. Na prośbę S-a Kazimierz Jagiellończyk nadał 26 VI 1466 królewski patronat nad parafiami w Sobótce i Rudułtowie klasztorowi w Kłodawie, w cztery dni później (30 VI) potwierdził wszystkie wcześniejsze nadania i przywileje klasztoru, zaś podczas pobytu w Kłodawie zatwierdził 2 IX 1466 fundację szpitala przy kolegiacie św. Idziego dokonaną przez S-a.
W 2. poł. l. sześćdziesiątych S. prowadził kampanię zmierzającą do usunięcia z kościoła Dominikanów w Krakowie starej rzeźby przedstawiającej w sposób niezgodny z nauką Kościoła o Najśw. Marii Pannie scenę Bożego Narodzenia. W tej sprawie napisał i rozesłał kilka listów. Podczas zjazdu piotrkowskiego w r. 1468 starł się w tej sprawie w dyskusji z prowincjałem dominikanów Jakubem z Bydgoszczy, proponując nawet przedstawienie swych racji w publicznej dyspucie na Uniw. Krak. W r. 1469, wobec uporu dominikanów i bezowocności wcześniejszych listów, S. pisał w tej kwestii ponownie do bpa krakowskiego Jana Lutkowica z Brzezia. W liście tym autor poruszył nie tylko wątki dogmatyczne, lecz również i retoryczne. W obszernym wstępie uzasadniał – odwołując się jednak nie do argumentacji humanistycznej, lecz scholastycznej – używanie przy zwracaniu się do kogoś liczby pojedynczej «tu», zamiast powszechnie stosowanej liczby mnogiej «vos». Świadczy to o pewnych humanistycznych zainteresowaniach S-a, które nie naruszały wszakże zasadniczo jego średniowiecznej formacji intelektualnej i duchowej.
Podczas pobytu w klasztorze S. utrzymywał liczne kontakty z gnieźnieńskim środowiskiem kapitulnym, którego wpływ widoczny jest zwłaszcza w jego pracach i zwodach historio- i hagiograficznych. W r. 1469 S. opracował rubrykę dla diec. gnieźnieńskiej („Rubricella ecclesie Gnesnensis”), przedłożoną kapitule gnieźnieńskiej 1 V t. r. Z niewiadomych względów praca ta nie zyskała jednak akceptacji kapituły gnieźnieńskiej, która zezwoliła (27 IV 1471) na jej wykorzystywanie tylko w klasztorze kłodawskim. W rzeczywistości jednak używano jej również poza Kłodawą. Przed r. 1493 z egzemplarza tej rubryki należącego do zbiorów biblioteki kapituły gnieźnieńskiej korzystał arcybp gnieźnieński Zbigniew Oleśnicki. Po jego śmierci kapituła przez kilka miesięcy (22 II – 1 V 1493) zabiegała o jego odzyskanie, następnie zaś wypożyczył go do odpisania 20 VI 1493 Wawrzyniec, pleban w Żninie, u którego zapewne zaginął. S. zmarł w r. 1476, przed 8 IX.
S. pozostawił swoje pisma bibliotece klasztoru kłodawskiego. Widział je tam w 1 poł. XVII w. (przed r. 1649) Stefan Damalewicz, który korzystał z prac historiograficznych S-a. Przed nim czerpał z nich Bartosz Paprocki, a po nim zapewne również Stanisław Bużeński. Większość pism S-a, jak również należących doń książek została zniszczona prawdopodobnie podczas pożaru klasztoru w Kłodawie spalonego przez Szwedów w r. 1656. Kilka kodeksów z biblioteki S-a (o treści filozoficznej lub teologicznej) trafiło do biblioteki Uniw. Krak., legowane przezeń testamentem lub – co bardziej prawdopodobne – ofiarowane tam jeszcze za życia S-a. Jeden zaś jeszcze za jego życia trafił (dzięki Janowi Długoszowi) do biblioteki kapituły krakowskiej (Arch. Kapituły Katedralnej na Wawelu, rkp. 213).
Nowy Korbut, II (bibliogr.); Hist. Nauki Pol., VI; Słown. Pracowników Książki Pol. (bibliogr.); Słown. Pol. Teologów Katol., IV (bibliogr.); Wpol. Słown. Biogr.; Korytkowski, Prałaci gnieźn., I 164–80; Cathalogus codicum manuscriptorum medii aevi latinorum qui in Bibliotheca Jagellonica asservantur, Wr. 1988 IV 367–9 (M. Zwiercan, Opis rkp. 637), 369–71 (Z. Włodek, Opis rkp. 636), 436–8 (M. Zwiercan, Opis rkp. 665); Polkowski I., Katalog rękopisów kapitulnych katedry krakowskiej, „Arch. do Dziej. Liter.” T. 3: 1884 s. 153; – Biskup M., Działalność dyplomatyczna Jana Długosza w sprawach pruskich w latach 1454–1466, w: Dlugossiana. Studia historyczne w pięćsetlecie śmierci Jana Długosza, Zesz. Nauk. UJ, Prace historyczne, Z. 65, Kr. 1980 s. 152–3; tenże, Trzynastoletnia wojna z Zakonem Krzyżackim 1454–1466, W. 1967 s. 273, 457, 639; David P., Étudiants polonais dans les universités françaisées du Moyen-Age (XIIIe–XVe siècles), Grenoble 1929 s. l2–14; Dobrowolski K., Z dziejów książki polskiej na obczyźnie w wiekach średnich, Kr. 1929 (nadb. z „Przegl. Bibl.” T. 3: 1929) s. 21–31, 36–41; Drelicharz W., Problem tzw. kontynuacji Rocznika Sędziwoja, „Studia Hist.” 1993 z. 2 s. 141–7; tenże, Treści ideowe Rocznika Sędziwoja, „Kwart. Hist.” R. 99: 1992 z. 3 s. 49–63; tenże, Wstęp do studium źródłoznawczego Rocznika Sędziwoja, „Studia Hist.” R. 35: 1992 z. 3 s. 291–306; tenże, Z pogranicza historiografii i polityki. Traktat genealogiczno-historyczny zwany Rocznikiem mazowieckim, „Kwart. Hist.” R. 101: 1994 z. 1 s. 15–47; tenże, Źródła i autor Rocznika Sędziwoja. Z dziejów kultury historycznej duchowieństwa wielkopolskiego w XV w., „Nasza Przeszłość” T. 80: 1993 s. 131–67; Fijałek J., Mistrz Jakub z Paradyża i Uniwersytet Krakowski w okresie soboru bazylejskiego, Kr. 1900 I 162, II 28, 33–4; Gabriel A. L., Intellectual relations between the University of Paris and the University of Cracow in the 15th century, „Studia Źródłozn.” T. 25: 1980 s. 48–55; Gansiniec R., Polskie listy miłosne dawnych czasów, Lw.–W. 1925 s. 104–5; Gąsiorowski A., Skierska I., Oficjałowie gnieźnieńscy w średniowieczu, „Roczniki Hist.” T. 61: 1995, Aneks II; Hain S., Wincenty Kot prymas Polski 1436–1448, P. 1948 s. 67, 91, 119, 125–6, 143; Hornowska M., Zdzitowiecka-Jasieńska H., Zbiory rękopiśmienne w Polsce średniowiecznej, W. 1947 s. 241–6; Karwasińska J., Studia krytyczne nad żywotami św. Wojciecha, biskupa praskiego. Vita I, „Studia Źródłozn.” T. 2: 1958 s. 65–6; Kętrzyński W., Über eine neue Handschrift des Canaparius, „Alt-preussische Monatsschrift” Bd. 7: 1870 s. 673–702; Korolec J. B., Filozofia moralna, w: Dzieje filozofii średniowiecznej w Polsce, Wr. 1980 VII 15, 44, 70, 82; Lelewel J., Polska wieków średnich, P. 1851 IV 467–75; Maleczyński K., Wstęp, w: Mon. Pol. Hist. S.N., II s. X–XIII; Markowski M., Nauki ścisłe na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku, w: Filozofia polska XV wieku, Pod red. R. Palacza, W. 1972 s. 199–200, 208, 217–18; Morawski, Historia UJ, I 389–90, II 31–45; Olszewicz B., Dwie szkicowe mapy Pomorza z połowy XV w., „Strażnica Zachodnia” T. 13: 1937 s. 35–51; Rosińska G., Dzieło astronomiczne Sędziwoja z Czechla. Z problematyki i metod krakowskiej astronomii w XV wieku, „Kwart. Hist. Nauki i Techn.” R. 17: 1972 s. 11–24; taż, Instrumenty astronomiczne na Uniwersytecie Krakowskim w XV wieku, Studia Copernicana, XI, Wr. 1974 s. 64–9; taż, Nicolas Copernic et l’école astronomique de Cracovie en XVe siècle, „Mediaevalia Philosophica Polonorum” T. 19: 1974 s. 152–5; taż, Optyka w XV wieku, Studia Copernicana, XXIV, Wr. 1986 s. 99–105; taż, Sandivogius de Czechel et l’école astronomique de Cracovie vers 1430, „Organon” T. 9: 1973 s. 217–29; Stopka K., Szkoły katedralne metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu. Studia nad kształceniem kleru polskiego w wiekach średnich, Rozpr. PAU Wydz. Hist.–Filozof. LXXVI, Kr. 1994 s. 122, 125, 183; Szymański J., Sędziwój z Czechla autorem katalogu arcybiskupów gnieźnieńskich, Ars historica. Prace z dziejów powszechnych i Polski, P. 1976 s. 503–11; Wiesiołowski J., Kolekcje historyczne w Polsce średniowiecznej XIV–XV wieku, Wr. 1967; tenże, Sędziwój z Czechla (1410–1476), „Studia Źródłozn.” T. 9: s. 75–104; Zarębski I., Stosunki Eneasza Sylwiusza z Polską i Polakami, Rozpr. PAU Wydz. Hist. Filoz., XLV, Kr. 1939 s. 97–9; Zeissberg H., Dziejopisarstwo polskie wieków średnich, W. 1877 I 252–3, II 93–4; – Acta capitulorum, I nr 1619, 1630, 1715, 1747, 1765, 1777–9, 1787, 1792–4, 1827, 1833, 1838, 1845, 1852, 1854–8, 1861–7, 1871, 1872, 1877, 1878, 1880–2, 1974, 2023, 2031, 2040, 2357, 2401, 2405; II nr 289, 347, 360, 433, 452, 474–88, 498, 514, 595; Album stud. Univ. Crac., I 56; Cod. Regni Pol. et M. Duc. Lit., IV 172; Cod. epist. saec. XV, I nr 226; Cod. Univ. Crac., II nr 114; Concilia Poloniae, Ed. J. Sawicki, W. 1950 V 58–9; Concilium Basiliense. Studien und Quellen zur Geschichte des Concils von Basel, Bd. 7: Die Protokolle des Concils 1440–1443 aus dem Manuele des Notars Jacob Huglin, Hrsg. v. H. Herre, Basel 1910 s. 329, 330; Damalewicz S., Series archiepiscoporum Gnesnensium atque res gestae e vetustis antiquitatum ruderibus collectae, W. 1649 s. 252; Długosz, Historia, V 193, 230–1, 370; Długosz, Opera, 114, 172–7; Gnesener Hussitenverhöre 1450–1452, Ed. A. Kunkel, „Mitteilungen des Instituts für österreichische Geschichtsforschung” Bd. 38: 1920 s. 316–24; Janociana, III 265–268; Kod. Wpol., V nr 535, 548, 578, 666, X nr 1399, 1457, 1655; Matriculurum summ., I nr 1176; Mon. Pol. Hist., V 951, 960, 976–977; Rawita-Witanowski M., Kłodawa i jej okolice pod względem historyczno-ludoznawczym, W. 1904 s. 192–3, 210–12 (Dyplomatariusz); Statuta nec non liber promotionum, s. 18, 21; Wiszniewski, Hist. liter. pol., V 29–30; – Arch. Kapituły Katedralnej w Kr.: sygn. 213 (nota prowenieneyjna na wyklejce); B. Czart.: rkp. 1310 (Kodeks Sędziwoja, zwłaszcza listy S-a na s. 234–236, 237, 607–609, 620); B. Jag.: rkp. 637 („Fizyka” Alberta Wielkiego i „Fizyka” Arystotelesa), rkp. 638 („Metafizyka” Alberta Wielkiego – na k. 1 i 1v. noty proweniencyjne), rkp. 665 („Komentarz” Kalcydiusza i „Etyka” Alberta Wielkiego – na k. 81 glosa o wykładzie „Etyki” na Wydz. Artium Uniw. Krak.), rkp. 1679 (Komentarz Tomasza Anglika do „De civitate Dei” i komentarz Alberta Wielkiego do „Liber de causis” – nota proweniencyjna na karcie pergaminowej na początku kodeksu), rkp. 1929 (s. 1–159 Komentarze S-a do „Theorica planetarum” Gerarda z Sabionetty i „Perspectiva communis” Peckhama), rkp. 1943 s. 409–416 (Expositio regulae s. Augustini S-a – zwłaszcza incipit na s. 409), rkp. 2367 k. 323–332 (list S-a do bpa krakowskiego Jana Lutkowica z Brzezia), rkp. 2448 (j. w., inna redakcja): Bibliotheque Nationale de France w Paryżu: Ms. Lat. 8432 (kodeks paryski S-a – na k. 100v. nota proweniencyjna).
Wojciech Drelicharz