INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Stanisław Euzebiusz Sokołowski      Stanisław Sokołowski, wizerunek na podstawie fotografii.
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sokołowski Stanisław Euzebiusz (1900–1990), geolog, profesor Państwowego Inst. Geologicznego w Warszawie. Ur. 14 VIII w Zakopanem, był synem Stanisława Piotra, leśnika (zob.), i Agnieszki z Walczaków, bratem Mariana Piotra, botanika (zob.), Adama Gwidona, lekarza (zob.), i Jana Seweryna, malarza (zob.).

S. uczył się w szkole ludowej (1906–11) i w VIII Gimnazjum (1911–14) we Lwowie, potem w prywatnym gimnazjum realnym w Zakopanem; pod wpływem nauczycieli, Konstantego Steckiego i Gustawa Wuttkego, zainteresował się naukami przyrodniczymi. Od 5 XI 1918 do 13 I 1919 jako ochotnik w pociągu pancernym «Odsiecz» uczestniczył w walkach polsko-ukraińskich o Lwów. Potem powrócił do gimnazjum w Zakopanem i 23 VI 1920 zdał maturę. Od 10 VII do 5 XI 1920 służył w WP, walcząc w wojnie polsko-sowieckiej pod Warszawą oraz między Stanisławowem a Szepietówką.

W grudniu 1920 rozpoczął S. studia na Wydz. Górniczym Akad. Górniczej w Krakowie; w styczniu r.n. przeniósł się na Wydz. Filozoficzny UJ, gdzie studiował nauki geologiczne i biologię. Podczas studiów, od r. 1922, pracował jako wolontariusz w Zakładzie Mineralogicznym UJ u Stefana Kreutza i od grudnia r.n. w Zakładzie Paleontologicznym u Jana Nowaka. W tym czasie przeprowadził swe pierwsze badania geologiczne w Tatrach oraz w Karpatach fliszowych i opublikował pracę Spostrzeżenia nad wiekiem i wykształceniem lasu reglowego w Tatrach („Roczn. Pol. Tow. Geol.” T. 2: 1925), w której wskazał na zróżnicowanie facjalne osadów, co dało potem podstawę geologom polskim i słowackim do wyróżnienia dwóch jednostek tektonicznych w Karpatach wewnętrznych: reglowej dolnej (kryżniańskiej) i reglowej górnej (choczańskiej). Po uzyskaniu absolutorium w r. 1924 został S. młodszym asystentem w Zakładzie Paleontologicznym (1924–5). Zainteresował się też taternictwem; działał w Sekcji Turystycznej Polskiego Tow. Tatrzańskiego, a w r. 1925 dokonał z bratem Janem zimowego przejścia grani Orlich Turniczek, Orlej Baszty i Buczynowych Czub w Tatrach. Dn. 30 I 1929 uzyskał stopień doktorski na podstawie rozprawy Przyczynek do budowy geologicznej okolic Żywca napisanej pod kierunkiem J. Nowaka i awansował na starszego asystenta. W r. 1930 opublikował wraz z Walerym Goetlem pracę Tektonika serii reglowej okolic Zakopanego („Roczn. Pol. Tow. Geol.” T. 6; 1930). Po objęciu przez Nowaka kierownictwa Zakładu Geologii UJ, S. tam się przeniósł; pełnił kolejno funkcje młodszego asystenta (1930–3), zastępcy starszego asystenta (1933–4) i adiunkta (1934–9). Równocześnie w l. 1929–32 był pracującym w Krakowie asystentem Wydz. Ropy i Soli Państwowego Inst. Geologicznego (PIG) w Warszawie.

W tym okresie S. interesował się budową Beskidów. Przeprowadził rozpoznanie podłoża arkusza mapy 1:100 000 Dobromil („Posiedzenia Nauk. Państw. Inst. Geol.” 1930 nr 27, 1931 nr 30), następnie doliny Dunajca (tamże 1932 nr 33), co wiązało się z rozpoznaniem podłoża pod zbiornik w Rożnowie. Istotne znaczenie miała wspólna z Jadwigą Burtan i Marianem Książkiewiczem praca O występowaniu łupków radiolarytowych w kredzie średniej Beskidów Zachodnich („Roczn. Pol. Tow. Geol.” T. 9: 1933) oraz wspólna z M. Książkiewiczem publikacja Remarques sur la géologie des montagnes de Czywczyn (Carpates Orientales) (tamże T. 10: 1934), dokumentująca złoża rudy manganu. W trudnym terenie górskim przeprowadził też S., z pomocą brata Mariana, badania w Tatrach Bielskich. Ponadto zajmował się geologią praktyczną, biorąc udział w pracach zleconych Zakładu Geologii UJ, m.in. w ekspertyzach dotyczących budowy zapór wodnych w Karpatach. Interesował się też ochroną przyrody i opublikował kilka artykułów na ten temat, m.in. W sprawie kamieniołomu „pod Capkami” („Ochrona Przyr.” 1928 nr 7) i wspólnie z bratem Marianem Wantule (tamże 1936 nr 16).

Zmobilizowany w sierpniu 1939, odbył S. kampanię wrześniową w 20. pp w składzie Armii «Kraków» i dostał się do niewoli niemieckiej pod Przemyślem podczas przekraczania Sanu. Wyreklamowany ze stalagu w r. 1942, powrócił do Krakowa i został 16 IX t.r. pracownikiem Amt für Bodenforschung, instytucji utworzonej przez Niemców w miejsce PIG, gdzie m.in. kontynuował badania z okresu międzywojennego. Po wojnie, 18 I 1945 ponownie podjął pracę w Zakładzie Geologii UJ, ale wskutek nieporozumień z ówczesnym jego kierownikiem Julianem Tokarskim rychło z niej zrezygnował i w krakowskiej placówce PIG objął w czerwcu t.r. kierownictwo Wydz. Geologii Technicznej. Po przeniesieniu się do Warszawy w grudniu 1948 został naczelnikiem tegoż wydziału, a potem naczelnikiem Wydz. Geologii Regionalnej (1949–52). Habilitował się w r. 1952 w Akad. Górniczo-Hutniczej w Krakowie na podstawie pracy Tatry Bielskie. Geologia zboczy południowych (W. 1948, po francusku W. 1950), w której na podstawie badań przedwojennych opisywał serie osadowe pokrywy trzonu krystalicznego Tatr Wysokich (tzw. zlepieniec koperszadzki), piaskowce triasu wierchowego i reglowego oraz kredowe wapienie murańskie. T.r. objął kierownictwo Zakładu Zdjęć Geologicznych PIG (1952–5). W r. 1954 został mianowany profesorem nadzwycz. W l. 1962–3 kierował Zakładem Wydawnictw PIG, a w l. 1963–75 jego pracownią tekstów. Uzwyczajnienie profesury uzyskał w r. 1964.

Powojenną pracę badawczą S. rozpoczął od współpracy przy odbudowie tunelu kolejowego przy stacji Tunel i opanowywaniu osuwiska na tej linii (Osuwisko w Sadowiu w przekopie linii kolejowej Tunel–Kraków, „Biul. Państw. Inst. Geol.” 1947 nr 2). Potem badał podłoże projektowanej zapory w Czorsztynie i opublikował m.in. Nowe stanowisko mamuta w osadach plejstoceńskich w Karpatach („Geol. Biul. Inform.” 1952 z. 1) oraz Kilka nowych spostrzeżeń z geologii pienińskiego pasa skałkowego („Biul. Inst. Geol.” 1954 nr 86). Powrócił też do problematyki tatrzańskiej i ogłosił Zarys geologii Tatr (tamże 1959 nr 149) oraz Zdjęcie geologiczne strefy eocenu numulitowego wzdłuż północnego brzegu Tatr Polskich (tamże). Zaprojektował wiercenia na Antałówce w Zakopanem, dzięki którym w l. 1961–3 odkryto wody termalne na dużych głębokościach o temperaturze ok. 37°C i opublikował prace dotyczące tego odkrycia: Głębokie wiercenia w Zakopanem („Wierchy” T. 34: 1965) i wspólnie z Andrzejem Sławińskim New Data on the Deep Underground Water within Polish Inner Carpathians („Bulletin de l’Académie Polonaise des Sciences. Série des Sciences Géologiques et Géographiques” Vol. 15: 1967 nr 4). Był współredaktorem i współautorem Mapy geologicznej Tatr Polskich (W. 1958–80) w skali 1:1 000 000 i redaktorem Mapy geologicznej Pienińskiego Pasa Skałkowego (W. 1960–70) w tej samej skali oraz współautorem wielu innych map geologicznych, m.in. z Edwardem Rühlem i Marią Tyską Mapy geologicznej Polski (W. 1956) w skali 1:1 000 000. Uczestnicząc w sporządzaniu mapy tektonicznej Europy ogłosił wspólnie z Jerzym Znosko Eléments principaux de la tectonique de Pologne („Prace Inst. Geol.” T. 30: 1960 cz. 2) oraz Tectonics of Europe. The Area of Hercynian Folding within Poland (Moscow 1964); konsekwetnie bronił teorii płaszczowinowej budowy Karpat, głównie w dyskusji z poglądami geologów radzieckich. W r. 1963 ostatecznie przekonał oponentów podczas pobytu w Tatrach i Pieninach członków geologicznej Asocjacji Karpacko-Bałkańskiej. Interesował się historią geologii i przyczynił się do opublikowania po wojnie uratowanych przez siebie rękopisów Ferdynanda Rabowskiego, jak również Ludwika Horwitza i Bogdana Świderskiego.

S. był współpracownikiem Komisji Fizjograficznej PAU oraz członkiem (1928) i członkiem honorowym (1983) Polskiego Tow. Geologicznego. Współorganizował wiele zjazdów i wycieczek geologicznych w Tatrach i Pieninach. Po przejściu na emeryturę w r. 1975 zamieszkał w Zakopanem. Z okazji 50-lecia jego pracy naukowej ukazał się specjalny numer „Biuletynu Instytutu Geologicznego” (1970 nr 248). Zmarł 3 IV 1990 w Warszawie, pochowany został na Starym Cmentarzu w Zakopanem. Był odznaczony m.in. Krzyżem Obrony Lwowa (1919), Krzyżem Walecznych (1920), Brązowym Medalem «Za długoletnią służbę» (1938), po wojnie Krzyżami Oficerskim (1960) i Komandorskim (1966) Orderu Odrodzenia Polski, Złotym Krzyżem Zasługi (1956), Medalem X-lecia PRL (1955) i Złotą Odznaką Zasłużonego dla Polskiej Geologii (1980).

W małżeństwie zawartym 14 VI 1944 z Ireną Jahn (ur. 22 VI 1913), absolwentką Wydz. Prawa UJ, miał S. dwóch synów: Marka (29 I 1945 – 1994), prawnika i taternika, oraz Stanisława Witolda (ur. 7 X 1947), bibliotekarza.

 

Bibliografia geologiczna Polski 1951–1980, W. 1953–81; Fleszarowa, Bibliogr. geol.; Radwańska-Paryska Z., Paryski W., Wielka encyklopedia tatrzańska, Poronin 1995 (fot.); Łoza, Czy wiesz, kto to jest?; – Czarniecki S., Zarys historii geologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, Kr. 1964 s. 83, 85, 92, 97–9, 116; Czterdzieści lat Instytutu Geologicznego 1919–1959, „Prace Inst. Geol.” T. 30: 1960 cz. 1 s. 465, 472, 486, 598 (częściowa bibliogr.); Długołęcka L., Pinkwart M., Zakopane od A do Z, W. 1994 s. 295; ciż, Zakopane. Przewodnik historyczny, W. 1988 (fot.); Goetel W., 40-lecie pracy naukowej prof. Stanisława Sokołowskiego, „Przegl. Geol.” 1966 nr 2 s. 56–8 (częściowa bibliogr.); Krzempek W., 85-lecie profesora Stanisława Sokołowskiego, tamże 1985 nr 7 s. 420 (fot.); Rühle E., 80-lecie profesora Stanisława Sokołowskiego, tamże 1980 nr 11 s. 605–7 (fot.); – Prywatne gimnazjum realne w Zakopanem, posiadające prawa szkół publicznych, w r. szk. 1914/15, Zakopane 1915 s. 69; toż za r. szk. 1915/16, Zakopane 1916 s. 92; Sprawozdanie dyrekcji c.k. Gimnazjum VIII we Lwowie, za r. szk. 1912, Lw. 1912 s. 95; toż za l. 1913–14, Lw. 1913–14 s. 78, 105; – „Biul. Państw. Inst. Geol.” 1998 nr 384 (poświęcony pamięci S-ego, tam m.in.: Kotański Z., Sprawozdanie z przeglądu notatek profesora Stanisława Sokołowskiego dotyczących skałki w Leśnej koło Żywca); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Annales Societatis Geologorum Poloniae” Vol. 62: 1992 s. 105–9 (J. Znosko, fot.), „Gaz. Wyborcza” 1990 nr 81, „Przegl. Geol.” 1990 nr 10 s. 468 (J. Znosko, fot.), „Wierchy” T. 57: 1988–91 s. 459, „Życie Warszawy” 1990 nr 82; – Arch. Muz. Ziemi PAN w W.: Teczka biograf. i zespół papierów S-ego; Arch. UJ: sygn. S II 619 (teczka osobowa S-ego), S III 131 (ankieta personalna S-ego r. 1945); PIG w W.: Dział Osobowy, teczka personalna S-ego; – Informacje żony, Ireny Sokołowskiej z Łomianek pod Warszawą.

Zbigniew J. Wójcik

 

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Marian Piotr Sokołowski

1894-02-22 - 1939-01-18 botanik
 

Stanisław Piotr Sokołowski

1865-10-19 - 1942-08-17 leśnik
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jerzy Tadeusz Ficowski

1924-09-04 - 2006-05-09
poeta
 

August Konstanty Krasicki

1873-04-19 - 1946-07-04
botanik
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Rudolf Rathaus

1900-09-13 - 1968-01-11
ekonomista
 

Sylweriusz Saski

1864-12-24 - 1954-01-25
malarz
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.