Karczewski Stanisław h. Jasieńczyk (ok. 1745 – przed 1783), marszałek ziemi czerskiej w konfederacji barskiej, sybirak. Był synem Michała, podkomorzego czerskiego, i Teresy Załuskiej, starościanki regnowskiej. W roku 1764 podpisał z ziemią czerską elekcję Stanisława Poniatowskiego. Do konfederacji radomskiej, podobnie jak i ojciec, nie należał. Prowadził jednak w Czerskiem przez kilka miesięcy agitację probarską i w czerwcu lub lipcu 1769 r., po cichym zawiązaniu konfederacji ziemi czerskiej, został jej potajemnym marszałkiem. Ale za sprawą Jerzego Mniszcha 9 IX Józef Lasocki «intrusive obrał się marszałkiem», nie będąc podobno tam nawet posesjonatem. Wywołało to wielkie w całej ziemi zamieszanie i zawzięte przez długie miesiące kłótnie. K. w początkach października wysłał z protestem do władz konfederackich Prażmowskiego i Józefa Boskiego, chorążyca czerskiego. W końcu listopada sam z plikiem listów i dowodów wybrał się do Lublińca, a w grudniu posłał do Generalności Szymona Świeszewskiego. Tymczasem szlachta na nowym zjeździe wybrała marszałkiem Boskiego, który jednak odstąpił K-emu swą laskę, po czym Michał i Józef Karczewscy na zjeździe w Czersku 15 XII przeforsowali na marszałka już oficjalnie Stanisława. Sprzeciwił się temu z kolei Lasocki: dwukrotnie wyjeżdżał do Generalności, apelował kilkakrotnie o poparcie do T. Wessla, zmobilizował drobną szlachtę czerską, która ogłosiła «protestację… o zmianę pierwszej przez nich uczynionej elekcji», a wreszcie sprawę oddał pod sąd Rady Najwyższej. Rada zaproponowała Lasockiemu stanowisko konsyliarza przy boku K-ego, ale Lasocki odmówił. Sąd konfederacki potwierdził pierwszeństwo elekcji Lasockiego. Generalność jednak zostawiła ziemi wolną drogę na wypadek, gdyby chciała zmienić marszałka. Karczewscy, ojciec z synem, starali się o uchylenie zapadłej decyzji w Generalności przez Suffczyńskich, a przede wszystkim za pośrednictwem marszałka liwskiego Józefa Karczewskiego; na terenie ziemi czerskiej zbierali podpisy szlachty i wysyłali nowe delegacje do Preszowa z oskarżeniami na Lasockiego, że uciemięża obywateli. Wreszcie 24 V 1770 r. ponowili konfederację grudniową, utwierdzając laskę K-ego. Ok. 27 VI oddali sprawę do rozsądzenia Generalności, która pod naciskiem Józefa Karczewskiego zasuspendowała Lasockiego w funkcji aż do całkowitego załatwienia sporu. W jesieni zaś wydała dekret utwierdzający ostatecznie K-ego na marszałkostwie.
Dn. 25 IV K. wydał z obozu uniwersał, w którym wzywał do wpłacania półrocznej raty pogłównego na utrzymanie wojska, a w zamian przyrzekał nie obciążać niczym więcej obywateli i płacić za wszystko «sprawiedliwą cenę», zapowiadał znosić «swawolne kupy» i karać chodzących bez ordynansu. Na przełomie maja i czerwca chorągwie konfederacji czerskiej (nie wiemy, którego marszałka, ale raczej K-ego niż Lasockiego) wspomagane przez A. Cieleckiego i J. Przezdzieckiego w bitwie około Ryczywołu poniosły porażkę i uległy rozproszeniu. Zbierających się w Białej rozbitków oddała Generalność 15 VI pod rozkazy K. Pułaskiego. W pierwszych dniach października, gdy konfederaci czerscy, prawdopodobnie już pod komendą K-ego, ciągnęli do obozu Zaremby, zostali «gwałtownie zabrani» przez grupę tzw. «pięciu marszałków» i razem z nimi uczestniczyli 30 X w zaciętej i krwawej bitwie pod Kutnem. Dn. 13 I 1771 r. w Broszkowie pod Siedlcami K. poniósł dotkliwą porażkę i ciężko ranny dostał się do niewoli wraz ze swym konsyliarzem, a marszałkiem różańskim, A. Suffczyńskim. Do końca kwietnia trzymany był w Białej Podlaskiej, a po wyleczeniu odesłany został do Mohylewa, stąd (w lipcu) przez Smoleńsk na Syberię do Kazania i Tobolska. Jeszcze w marcu ubiegała się usilnie o uwolnienie K-ego Ludwika Bystrzyna, łowczyna nadworna lit., która czyniła liczne świadczenia dla jeńców konfederackich przetrzymywanych w obozie przejściowym na Pradze. Wstawiał się za nim 26 I 1772 r. do króla ojciec, a 22 III 1773 r. czerski sejmik przedsejmowy. Wrócił K. do kraju dopiero po wrześniowym ukazie amnestyjnym, drogą na Kijów 16 X 1773 r. z tak nadwątlonym zdrowiem, że nie brał już żadnego udziału w życiu publicznym. W r. 1783 już nie żył.
PSB (Domański Jakub); Boniecki; Uruski; Żychliński, VIII 361 (Pułaski K., Pułascy herbu Ślepowron); – Konopczyński W., Kazimierz Pułaski, Kr. 1931; tenże, Konfederacja barska; Kraushar A., Losy Miączyńskiego, Pet. 1902 s. 38; – Akt elekcji r. 1764 m. VIII, d. 27, W. (1764) s. 64; Elektorów poczet, Wyd. O. Pietruski, Lw. 1845; Konfederaci barscy na Syberii (1774), Wyd. (A. Kraushar), Kr. 1895 s. 15; Konfederacja barska, Wybór tekstów, Wyd. W. Konopczyński, Kr. 1928 s. 44; Listy Generalności do K. Pułaskiego, Pułaski K., Szkice i poszukiwania historyczne, Kr. 1906 III 273; Puttkamer J. A., Krótkie zebranie…, Wyd. W. Konopczyński, Arch. Kom. Hist., Kr. 1930 XIV; Vol. leg., VII 124; – B. Czart.: rkp. nr 832 s. 37, 198, 228, nr 837 s. 59, nr 940/2 s. 281, nr 942 s. 691, 699, nr 946 s. 309, 367, nr 1173 s. 505; Arch. Państw. w Ł.: Zbiory Bartoszewiczów, Teki Wessla rkp. nr 134 s. 284, nr 251; AGAD: Zbiory Komierowskich nr 67/87, nr 77/102, BOZ rkp. nr 1329 s. 90; B. Jag.: rkp. 3049 s. 336, 102; B. Kórn.: Arch. Zaremby rkp. II 107; B. PAN w Kr.: rkp. 318; Zakł. Dok. IH PAN w Kr.: Teki Pawińskiego, Lauda czerskie; B. Tow. Przyj. Nauk w Wil.: rkp 94 (w odpisach autora); B. Krasińskich w W.: rkp. nr 3923 s. 437v. (w odpisach autora).
Wacław Szczygielski