Karwowski Stanisław h. Pniejnia (2. poł. XVIII w.), regent kancelarii w. kor., poseł na sejmy, plenipotent dóbr Branickich. Był synem Pawła, skarbnika bielskiego (zm. w 1752), i Marianny Cichockiej. Przez lat pięćdziesiąt (1748–97) był na dworze białostockim Jana Klemensa Branickiego, hetmana w. kor., a następnie jego małżonki Izabelli z Poniatowskich, plenipotentem ich dóbr i pełnomocnikiem w sądach grodzkich, ziemskich i trybunalskich. W l. 1753–4 uporządkował archiwum białostockie Branickich, skopiował zbutwiałe dokumenty i całość zinwentaryzował. Sam tylko sumariusz akt i różnych rękopisów, jeszcze przed ukończeniem pracy (3 VII 1754) liczył 18 wielkich foliałów. Dzięki protekcji Branickiego szybko posuwał się w hierarchii urzędniczej. W r. 1752, po śmierci ojca, otrzymał zwolniony przez niego urząd skarbnika. W tym samym jeszcze roku został regentem, w r. 1757 łowczym, a w 1762 podstolim bielskim. W r. 1761 (16 III) był z ziemi bielskiej, razem ze Stanisławem Poniatowskim, posłem na sejm nadzwycz. warszawski. Na trzeciej sesji 29 IV, pod pretekstem niezachowania formalności przy zwołaniu sejmu, powołując się na konstytucję 1609 r., K. wystąpił z pogróżką de non praestanda oboedientia, a na wszczęty przez stronników dworu rumor zatamował czynności izby. Tegoż dnia podpisał z Adamem Czartoryskim, S. Poniatowskim i 20 innymi posłami publiczny manifest «de insubsistentia sejmu». Partia dworska domagała się za to zuchwalstwo ukarania K-ego. Ale na czwartej i ostatniej sesji 2 V K., za namową posła francuskiego Paulmy’ego, wyjaśnił manifestem (Manifest JW. Imci Pana Karwowskiego…, W. 1761), że nie myślał o wypowiedzeniu królowi posłuszeństwa, niemniej z całą prawie partią opozycyjną 40 posłów, opuścił izbę, zrywając tym obrady sejmowe.
Zaprzyjaźniwszy się z Poniatowskim, popierał gorąco jego kandydaturę do korony. Na Podlasiu prowadził «przez swoje subjecta» agitację przeciwko pryncypałowi i spowodował, że nie dopuszczono na pole elekcyjne sprzyjających Branickiemu pięciu chorągwi wyprawnych ziemi bielskiej. Przy poparciu «familii» został posłem bielskim na sejm elekcyjny i podpisał wybór Stanisława Augusta Poniatowskiego z ziemią bielską i drohicką. Od nowego króla, jako starosta narewski już od r. 1760, otrzymał w r. 1765 starostwo augustowskie i został komisarzem ekonomii szawelskiej. Dn. 31 VII t. r. K. opracował z polecenia A. Tyzenhauza Ustawy ekonomii szawelskiej, wprowadzające nowy system gospodarowania w tych dobrach. Na sejmie 1766 r. jako poseł ziemi bielskiej mianowany został komisarzem Komisji Skarbu Kor. i funkcję tę pełnił do r. 1775. W sierpniu 1767 r. uczynił akces do konfederacji generalnej w Radomiu. Posłował z ziemi mielnickiej na sejm 1767–8 i wszedł z prowincji małopolskiej do delegacji traktatowej z Repninem, opowiedział się wówczas za ograniczeniem liberum veto. W lipcu 1769 r. brał udział w komisji dla zlikwidowania powstania chłopów szawelskich, które wybuchło wskutek narastającego niezadowolenia z tzw. Ustaw Karwowskiego z 1765 r. i nadużyć popełnianych przez administrację przy wprowadzaniu w życie tych ustaw. Komisja zakończyła swe prace w r. 1770 ukaraniem przywódców powstania.
Od konfederacji barskiej K. trzymał się z daleka, za co nagrodzony został w r. 1770 urzędem stolnika bielskiego. Kiedy jednak wiosną 1772 r., w obliczu grożącego głodu, zabiegał za pośrednictwem Izabelli Branickiej o zmniejszenie kontyngentów rosyjskich z ziemi bielskiej, posądzony został przez oficerów carskich o sprzyjanie konfederacji. Był posłem na sejm rozbiorowy 1773–5. Został tam powołany na członka Komisji Emfiteutycznej Kor. Z ramienia sejmu brał udział w wielu komisjach dla rozstrzygania spornych spraw majątkowych. Wówczas też przez «wzgląd na zasługi» otrzymał prawem emfiteutycznym na lat 50 starostwa: augustowskie i narewskie z wójtostwami oraz leśnictwo knyszyńskie wraz ze starostwem putyskim, które posiadał już od pewnego czasu. Był następnie posłem inflanckim na sejmy warszawskie w l. 1778 i 1780 oraz na sejm grodzieński w r. 1784. W l. 1778 i 1780 pełnił funkcję sędziego sejmowego z ramienia prowincji litewskiej. W r. 1780 został również sędzią sejmowym na kadencję piątą w czasie od 1 VI do 30 IX 1782 r. Z ramienia sądów referendarskich koronnych występował w charakterze komisarza w l. 1772, 1782 i 1786. W tym ostatnim roku był komisarzem w sądzie asesorskim. W końcu 1779 r. zrezygnował z urzędu stolnika, a w r. n. otrzymał stanowisko regenta kancelarii w. kor. i pozostawał na nim przez lat osiem. Z powodu przewlekającej się choroby zrezygnował w r. 1787 z urzędu regenta i wycofał się równocześnie z pracy publicznej. Większą część swego życia spędził w podróżach na usługach swych mocodawców między Piotrkowem i Lublinem, Lwowem, Grodnem i Wilnem, pomiędzy Warszawą i Białymstokiem. W tym ostatnim przebywał najczęściej. Z domowych pieleszy upodobał sobie najbardziej Putyski, a później Dorohatynkę (Dorotynkę) w starostwie narewskim. Ożeniony z Brygidą Bobrowską, pozostawił trzech synów: Jana, starostę narewskiego i szambelana królewskiego, Józefa, podstolego bielskiego, oraz Andrzeja, generała W. P., uczestnika insurekcji kościuszkowskiej. Żył jeszcze w r. 1797.
Finkel, Bibliografia; Słow. Geogr., IX 323 (Putyski); Boniecki; Niesiecki; Uruski; Żychliński, XXII; – Konopczyński W., Polska w dobie wojny siedmioletniej, W. 1911 II; Kraushar A., Książę Repnin i Polska, W. 1900 I 347, II 227, 319; Kula W., Szkice o manufakturach w Polsce XVIII w., W. 1956 s. 315, 322, 326–30, 332, 334–6; Nieć J., Młodość ostatniego elekta, St. A. Poniatowski 1732–1764, Kr. 1935; Schmitt H., Dzieje panowania Stanisława Augusta, Lw. 1869 II 336; Smoleński W., Przewrót umysłowy w Polsce wieku XVIII, W. 1923; – Akt elekcji r. 1764, W. (1764) s. 71, 72; Diariusz sejmu… 1767 r., Wyd. A. Sozański, Lw. 1865 s. 22; Diariusz sejmu… 1780 r., W. (1780) s. 31, 45; Elektorów poczet, Wyd. O. Pietruski, Lw. 1845; Konstytucje sejmu… 1766, W. (1766) Fv; Konstytucje sejmu… 1767–1768, W. (1768) s. 6, 9, 20, 33, 82, 107, 289; Konstytucje publiczne sejmu 1773–1775, W. 1775 I iv, 34; Konstytucje sejmu 1778, W. 1778 s. 4; Konstytucje sejmu 1780, W. 1780 s. 7, 13; Kronika Podhorecka 1706–1779, Wyd. L. Rzewuski, Kr. 1860 s. 146, 149; Księgi Referendarii Koronnej z drugiej poł. XVIII w., Wyd. A. Keckowa i W. Pałucki, W. 1955–7 I–II; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876; Mémoires du roi Stanislas Auguste Poniatowski, Leningrad 1924 II; Posłowie na sejm ordynaryjny grodzieński r. 1784, (W. 1784); Vol. leg., VII 128, 200, VIII 87, 118, 137, 193, 197, 234, 271, 315, 327, 334–5, 342, 349, 363, 584, IX 40; Źródła do dziejów powstania chłopów szawelskich w 1769 r., Wyd. W. Kula i J. Leskiewiczowa, Teki Archiwalne, W. 1957 V 229–30, 235–79, 284–97, 330, tabl. 1; – Kalendarz Gereta na 1771 r., (W. 1770) s. 89; – AGAD: Arch. Roskie IX 24, XXX 110, XXXIV 214, XXXVI 151, LVIII 17, LXIII 70, LXVIII 89–104, LXIX 40, LXXIII 51 (wszystkie teki zawierają korespondencję K-ego, z wyjątkiem LXVIII, obejmującej listy różnych osób do K-ego); Arch. Państw. w Ł.: Arch. Potockich i Ostrowskich z Maluszyna II 46 p. 62.
Wacław Szczygielski