Stanisław Kubista (1898–1940), błogosławiony, werbista, redaktor i wydawca prasy katolickiej. Ur. 27 IX w Kostuchnie koło Mikołowa (obecnie dzielnica Katowic), był piątym z dziewięciorga dzieci Franciszka (1861–1938), pracownika leśnego w dobrach książąt v. Pless, i Franciszki z domu Czempka.
W l. 1912–17 był S. uczniem gimnazjum klasycznego werbistów w Nysie. Pod koniec pierwszej wojny światowej, w l. 1917–19, służył w wojsku niemieckim na froncie zachodnim jako radiotelegrafista. Po zdemobilizowaniu ukończył gimnazjum w Nysie (matura w r. 1920). Następnie wstąpił do nowicjatu werbistów w domu misyjnym p. wezw. św. Gabriela w Mödling koło Wiednia. W r.n. przyjechał na krótko na Śląsk, by w czasie plebiscytu optować za Polską. Po ukończeniu nauki seminaryjnej 26 V 1927 przyjął święcenia kapłańskie. Pragnął udać się na misje, jednak przełożeni skierowali go na roczne studia dziennikarskie; w tym okresie podjął S. współpracę z czasopismami werbistów w Polsce.
W r. 1928 rozpoczął S. pracę w Górnej Grupie pod Grudziądzem, siedzibie głównej polskiej regii (od r. 1935 – prowincji) werbistów, gdzie mieściła się również redakcja czasopism werbistowskich. S. został najpierw mianowany ekonomem domowym, a we wrześniu 1929 objął redakcję „Małego Misjonarza”, stanowisko dyrektora wydawnictwa Misjonarzy Słowa Bożego oraz asystenta mistrza nowicjatu braci. W r. 1930 został ponadto ekonomem prowincjalnym. W r.n. utworzył drukarnią zakonną i objął jej kierownictwo. Był współorganizatorem zakonnego muzeum etnograficznego. Od r. 1933 redagował „Skarb Rodzinny” i wydawał dla dzieci „Kalendarz Małego Misjonarza”. W r.n. przejął redakcją „Kalendarza Słowa Bożego”, a w r. 1938 rozpoczął edycję „Posłańca św. Józefa”. W redagowanych przez siebie czasopismach publikował opowiadania i powieści dla dzieci oraz młodzieży, m.in.: Królowa Matamba, Brygida, Róża Kijowska, Dzwonek z Czarnohory, Donna Gracja, Wśród piasków Sahary. Czasopisma te ozdabiał własnymi szkicami. Napisał też powieść Krzyż i słońce. Dramat misyjny w 5 aktach (Górna Grupa 1933) o misjach katolickich wśród Inków w Peru. S. był cenionym spowiednikiem, zwłaszcza wśród uczniów gimnazjum górnogrupskiego.
Wybuch drugiej wojny światowej zastał S-a w Górnej Grupie. Dn. 3 IX 1939 dom misyjny werbistów zająły oddziały niemieckie, a zakonników zepchnięto do kilku pomieszczeń. S. był świadkiem niszczenia przez Niemców drukarni, wywiezienia zbiorów bibliotecznych gimnazjum do kotłowni w Grudziądzu, rozkradania kolekcji etnograficznej. Dn. 29 X t.r. został wraz z innymi zakonnikami aresztowany, a klasztor zamieniono na obóz internowania. W następnych dniach dowieziono tam 95 księży z diec. chełmińskiej, włocławskiej i gnieźnieńskiej oraz salezjanów z Aleksandrowa Kujawskiego. Na S-a jako ekonoma spadł obowiązek wyżywienia wszystkich więźniów. Dn. 5 II 1940 został z wszystkimi internowanymi duchownymi wywieziony do Nowego Portu w Gdańsku, filii obozu koncentracyjnego w Stutthofie, a 9 II do samego Stutthofu. Niezwykle mroźna zima, głód, ciężka praca, szykany oraz złe warunki sanitarne sprawiły, że nabawił się uporczywej biegunki. Podczas kolejnego transportu 9 IV do obozu koncentracyjnego Oranienburg-Sachsenhausen przeziębił się i dostał zapalenia płuc. Skrajnie wyczerpany musiał stawać do pracy z innymi. Prześladowany w sposób szczególnie dotkliwy przez blokowego Hugo Kreya, gdy już nie był w stanie się podnieść, został przez niego dobity przez zmiażdżenie klatki piersiowej i gardła (26 IV 1940). Zwłoki S-a spalono w krematorium obozowym.
Dn. 13 VI 1999 został S., wraz ze 107 polskimi męczennikami drugiej wojny światowej, ogłoszony w Warszawie przez papieża Jana Pawła II błogosławionym. Z tej okazji Mennica Państwowa w Warszawie wybiła medal z popiersiem S-a i datami 1898–1942 (powinno być 1940) autorstwa Ewy Krynickiej i Jacka Z. M. Nowickiego. Portret beatyfikacyjny wykonali Maria i Tomasz Zywertowie.
W r. 2000 jednej z ulic w Katowicach Murckach nadano imię S-a. Dn. 1 X t.r. przed kościołem parafialnym p. wezw. Trójcy Przenajświętszej w Kostuchnie poświęcono obelisk i skwer ku jego czci.
Męczennicy za wiarę 1939–1945, W. 1996 (J. Arlik, fot., bibliogr.); Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, Kat. 1996 (J. Arlik, E. Śliwka); Słownik biograficzny ziemi pszczyńskiej, Pszczyna 1995 (E. Wyglenda); Błogosławieni męczennicy obozu Stutthof, Gd. 1999 (E. Grot); Błogosławieni werbiści męczennicy lat wojny 1939–1944, Pieniężno 1999; Misjonarze i męczennicy, Rzym 1999; – Jacewicz–Woś, Martyrologium duchowieństwa, V; – Arlik J., Już nie masz po co żyć…, „Misjonarz” 1994 nr 2 s. 21–2 (fot.); tenże, Sługa Boży o. Stanisław Kubista SVD, „Głos Katol. Tyg. Pol. Emigracji” 1995 nr 21; Banaś K., Pozostał wierny, „Gość Niedzielny” 1999 nr 24; Błogosławiony z Kostuchny. Martyrologium błogosławionego o. Stanisława Kubisty, w: Parafia Trójcy Przenajświętszej Katowice-Kostuchna, Kat.-Kostuchna 1999 s. 71; Brzeżański S., Błogosławiony ojciec Stanisław Kubista, Włocławek 2001; Brzeżański S. i in., Bł. Stanisław Kubista w obliczu współczesnego świata, „Animator. Biul. Misyjno-Pastoralny” 2001 nr 4 s. 219– 24; Józef D., Jak zginął dawny redaktor Kalendarza Słowa Bożego, „Kalendarz Słowa Bożego” 1948 s. 28–30; Gajdus W., Nr 20998 opowiada, Kr. 1962; Labudda A., Ojciec Stanisław Kubista, „Misjonarz” 1999 nr specjalny s. 8–9; Porske-Zjawiony J., Wierny obranej drodze, błogosławiony Stanisław Kubista, „Gaz. Mikołowska” 2000 nr 1; Reś S., Osada błogosławionego Stanisława, „Gość Niedzielny” (dod. katowicki) 2002 nr 5; Śliwka E., Formacja intelektualna, działalność dydaktyczno-naukowa i wydawnicza werbistów polskich (1919–1982), Pieniężno 1986; Tyczka J., Kubista Stanisław, „Nurt SVD” 1985 nr 35A; tenże, Życiorys Sługi Bożego o. Stanisława Kubisty SVD, „Trinitas” 1999 nr 57; Wojtyna G., Życie i działalność błogosławionego o. Stanisława Kubisty, Pieniężno 1999; – „Dzien. Zachodni” 1999 nr z 10 VI; „Gaz. Wyborcza” (dod. katowicki) 2000 nr 100; „Gość Niedzielny” 1999 nr 24, 33, 37, 40, 2000 nr 42; – Arch. Generalne SVD w Rzymie; Arch. Pol. Prow. Księży Werbistów w Pieniężnie: Teczki S-a; Arch. Prow. SVD w Mödling.
Alfons Labudda