Kurczyński Stanisław (1780–1822), rysownik i malarz-amator, działacz wolnomularski. Szlachcic, syn Stanisława. Ur. 25 IV w Warszawie, uczył się w konwikcie pijarów. Obrał karierę wojskową; w r. 1808 był porucznikiem Gwardii Narodowej. Od dawna uprawiał rysunek (najwcześniejszy datowany, krajobraz wiejski, wykonany został w r. 1803 w Stróżewie), w którym doszedł do znacznej biegłości. Podobno już od r. 1809, w każdym razie zaś od 1 I 1812 r. był profesorem topografii i rysunków w Szkole Elementarnej Artylerii i Inżynierii w arsenale warszawskim. Jeszcze na początku 1817 r., gdy Szkoła w czasach Król. Kongres. przechodziła daleko idące zmiany, K. wraz z profesorem architektury Zygmuntem Voglem «byli tymi właśnie, którzy bez widoków pobierania… płacy pozbierali uczniów i uczyli».
K. wiele rysował i malował akwarelą, ale posługiwał się i farbami olejnymi. Jego prace (z których widok kaplicy grobowej Aleksandry Czartoryskiej w Siedlcach i portret cara Pawła I pokazano na wystawie warszawskiej w r. 1819) nie wyzbyły się jednak charakteru prac amatorskich. Olejno namalował portret «en pied» Pawła I, Koncert, Kobietę opłakującą zmarłego więźnia, spośród akwarel i rysunków wiemy o Widoku amfiteatru w Łazienkach i Żydowskim weselu. Obecnie dostępne są: karykaturalny portret zbiorowy z r. 1807 Zebranie Towarzystwa Szaradarskiego w mieszkaniu L. A. Dmuszewskiego (Muz. Narod. w W.), oraz 14 rysunków pejzażowych, m. in. widok bramy tzw. pałacu Dynasowskiego w Warszawie (B. Ossol. w Wr.).
«Dla pięknych przymiotów duszy» powszechnie lubiany i szanowany (Rastawiecki), był K. człowiekiem zamożnym, obracającym się wśród sfer artystycznych i literackich stolicy. Znaczną rolę odgrywał w ruchu wolnomularskim. Doszedł w nim do najwyższego (VII) stopnia; w r. 1816 piastował urząd archiwisty, w 1819 już wielkiego mistrza obrzędów Wielkiego Wschodu Narodowego Polski. Był czynnym członkiem loży «Świątynia Izys», honorowym członkiem lóż «Kazimierz Wielki» i «Pochodnia Północna». Ozdobił kartę tytułową „Pieśni wolnomularskich”. Żonaty z Teklą z Zaborowskich, miał z nią troje dzieci: Józefę Napoleonę, Zuzannę Mariannę i Stanisława Ignacego. Zmarł 30 VII 1822 r. w Warszawie. W inwentarzu pośmiertnym wymieniono spisane przez Z. Vogla i J. A. Blanka m. in. cenne obrazy artystów polskich czasów oświecenia, dzieła J. P. Norblina, J. Walla, F. Pinka, M. Płońskiego i K. Wojniakowskiego.
Autoportret w akwareli Zebranie Towarzystwa Szaradarskiego; – Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Rastawiecki, Słownik malarzów, I; tenże, Słownik rytowników, s. 175; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXII (Gumowski M.); Uruski; Antoniewicz Bołoz J., Katalog wystawy sztuki polskiej, od r. 1764–1886, Lw. 1894; Grońska M., Ochońska M., Zbiory Pawlikowskich. Katalog, Wr. 1960 s. 113–4; Sztuka warszawska od średniowiecza do połowy XX w., Katalog wystawy jubileuszowej (Muz. Narod. w W.), W. 1962; – Kozakiewicz S., Warszawskie wystawy sztuk pięknych w latach 1819–1845, Wr. 1952; Małachowski-Łempicki, Wykaz pol. lóż wolnomularskich; Ryszkiewicz A., Zapiski ikonograficzne. Zebranie szaradzistów u L. A. Dmuszewskiego, „Pam. Teatr.” 1956 z. 4 s. 663–7 (reprod. akwareli z Autoportretem); Sroczyńska K., January Suchodolski, Wr. 1961; taż, Zygmunt Vogel – rysownik gabinetowy Stanisława Augusta, Wr. 1969; Widoki architektoniczne w malarstwie polskim, W. 1964; – Arch. Państw. w W.: Akta notariusza J. F. Wilskiego, r. 1825, nr aktu 3387.
Andrzej Ryszkiewicz