Matuszewicz Stanisław (ur. ok. 1811), właściciel ziemski z Wołynia lub Podola, członek organizacji «czerwonej» w powstaniu styczniowym. Być może identyczny ze Stanisławem Matuszewiczem, sędzią owruckim w r. 1855, był synem Felicjana. Początek życia M-a nie jest znany; podobno studiował na uniwersytecie kijowskim. W r. 1862 bawił stale wraz z żoną w Warszawie. Zapewne w kwietniu t. r. wszedł, wraz z I. Chmieleńskim i J. Dąbrowskim, w skład Komitetu Ruchu, zwierzchniej władzy obozu «czerwonych» (stąd używana przez Komitet pieczątka monogramowa CDM). Prowadził rokowania z Komitetem Akademickim i doprowadził do połączenia się go z tzw. organizacją miejską. Redagował też „Głos z Warszawy”, tajny organ obozu, w którym atakował gwałtownie «białych» przeciwników powstania. Poparł plan J. Dąbrowskiego podjęcia walki zbrojnej w ciągu najbliższych tygodni. Usunięty z Komitetu wraz z Chmieleńskim przez prawe skrzydło obozu «czerwonych» (czerwiec 1862), pozostał w organizacji. W lutym 1863 Rząd Tymczasowy wyprawił go do obozu K. Mielęckiego dla zbadania okoliczności jego zatargu z L. Mierosławskim. Po złożeniu Rządowi raportu z tej misji M. w drugiej połowie marca udał się do Krakowa i tam najpewniej związał się z mierosławczykami.
Kiedy opuścił M. kraj, nie wiadomo. Latem 1864 bawił w Loschwitz pod Dreznem i zainstalował u siebie tajną drukarnię, w której wydał m. in. jeszcze jeden, niedatowany numer „Głosu z Warszawy”. Oskarżał w nim klasy posiadające, że doprowadziły powstanie do zguby. Z tejże drukarni wychodziły również odezwy i okólniki J. Kurzyny. We wrześniu t. r. policja saska zamknęła drukarnię i aresztowała M-a. Jednakże na skutek interwencji księżnej N. Czetwertyńskiej u króla saskiego i ministra F. Beusta M. został wkrótce zwolniony, a nawet zwrócono mu nierozpieczętowane jego papiery, mimo protestów dyplomacji rosyjskiej i pruskiej. M. osiadł wówczas w Zurychu, gdzie brał udział w życiu emigracji. W r. 1867 J. Dąbrowski chciał mu powierzyć zarząd drukarni Zjednoczenia Emigracji Polskiej, do czego jednak nie doszło. Dalszy bieg życia M-a nie jest znany.
Uruski, X 274; – Kieniewicz S., Powstanie styczniowe, W. 1972; Miller I., Ruch rewolucyjny w armii rosyjskiej a powstanie styczniowe, Wr. 1967; Przyborowski, Historia dwóch lat, IV 225, 254, 267; Ustimovič M., Zagovory i pokušenija, W. 1870 s. 83–5, 141; Zdrada J., Jarosław Dąbrowski 1836–1871, Kr. 1973; – Daniłowski W., Notatki do pamiętników, Kr. 1908; Prasa tajna 1861–1964, Wr. 1966 I; Zabór pruski w powstaniu styczniowym, Wr. 1968; Zbiór zeznań o przebiegu powstania styczniowego, Wr. 1965; Zeznania śledcze o powstaniu styczniowym, Wr. 1956; Zjednoczenie Emigracji Polskiej, Wr. 1972; – Arch. Sapiehów w Lw.: „Głos z Warszawy” 1864; – Mikoszewski K., Pamiętnik (rkp., Fawley Court).
Stefan Kieniewicz