Pietraszkiewicz Stanisław Mikołaj (1868–1921), przemysłowiec. Ur. 6 XII w Rusanówce na Podolu, był synem Ksawerego (zob.) i Teofili z Górskich. W r. 1887 ukończył P. Gimnazjum Św. Anny w Krakowie, gdzie kolegował m.in. ze Stanisławem Wyspiańskim, Lucjanem Rydlem, Stanisławem Estreicherem i Kazimierzem Ehrenbergiem. Następnie studiował na Wydziale Prawnym UJ i po uzyskaniu stopnia doktora praw (1892) uzupełniał swoje wykształcenie w Akademii Handlowej w Antwerpii. Po powrocie ze studiów P. osiadł ok. 1900 r. na stałe w Król. Pol., gdzie zaangażował się w pracach zarządów dużych przedsiębiorstw przemysłowych, a zwłaszcza Warszawskiego Tow. Fabryk Cukru (cukrownie «Dobrzelin» i «Walentynów» koło Żychlina oraz «Ostrowy» koło Krośniewic), współpracując m.in. z Edwardem Natansonem. Ponadto działał także w Tow. Akc. Rzeźni Miejskich w Rosji (fabryka chemiczna w Łodzi) oraz Spółce Akc. «Pustelnik» (cegielnia i fabryka dachówek pod Warszawą) i Akc. Tow. Warszawskiej Fabryki Mebli Stylowych «Z. Szczerbiński i Ska». Gdy wskutek braku kapitału obrotowego i ciężkiej koniunktury Warszawska Fabryka Lamp Elektrycznych «Cyrkon» znalazła się w obliczu likwidacji, P. na prośbę akcjonariuszy tej pierwszej polskiej fabryki żarówek objął w r. 1910 początkowo wyłączną sprzedaż, a następnie i ogólne kierownictwo «Cyrkonu». Jako człowiek majętny, nie żałował nakładów finansowych, aby wyposażyć fabrykę w niezbędne maszyny i urządzenia, zwiększyć produkcję i stworzyć trwałe podstawy techniczno-ekonomiczne do takiego poziomu produkcji, iż wkrótce mogła ona konkurować z wyrobami zagranicznymi także na terenie Rosji. Po przerwie produkcji spowodowanej pierwszą wojną światową P., wspólnie z Kazimierzem i Józefem Dzierzbickimi oraz Gustawem Chłapowskim, założył nowe towarzystwo akcyjne i ponownie uruchomił fabrykę «Cyrkon» z myślą rozwinięcia jej na skalę europejską. Interesował się żywo zagadnieniami technicznymi i popierał wszelkie nowości w tym zakresie, a ponadto przykładał duże znaczenie do należytej organizacji pracy w fabryce i dobrego współżycia z ludźmi. Kierując w zasadzie sprawami handlowymi, uznawał dużą rolę pracowników technicznych i zaangażował do wspólnej pracy zdolnych specjalistów techniki świetlnej, m.in. inżynierów: Edwarda Potempskiego, Tomasza Ruśkiewicza i Karola Woyzbuna – pionierów przemysłu lamp elektrycznych w Polsce. Udało mu się stworzyć prawdziwie duże przedsiębiorstwo produkcyjne, które stało się zalążkiem polskiego przemysłu lamp elektrycznych i działało następnie pod nazwą Fabryka Lamp Elektrycznych «Cyrkon» (do r. 1928), Zjednoczona Fabryka Żarówek «Tungsram». Po drugiej wojnie światowej rozbudowana fabryka działała jako Zakłady Wytwórcze Lamp Elektrycznych im. Róży Luksemburg.
W r. 1911 P. z ramienia Tow. Przemysłowców gub. Król. Pol. wszedł w skład Komisji przy Warszawskim Okręgu Komunikacji, powołanej w celu zbadania stanu dróg wodnych i ustalenia środków do ich poprawy. Dla tegoż Towarzystwa opracował monografię pt. Przemysł lampek żarowych. Należał do Stowarzyszenia Techników Polskich w Warszawie. W czasie pierwszej wojny światowej P. działał m.in. jako przewodniczący Sekcji Żywnościowej przy Komitecie Obywatelskim m. Warszawy, przy czym prasa miejscowa przypisywała mu rzekome spekulacje przy wydawaniu cukru na kartki („Myśl Niepodległa” 1916 nr 331). Był dożywotnim członkiem Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie.
P. posiadał majątek Złoczew koło Sieradza, dopomagał materialnie licznej rodzinie. W relacjach rodzinnych był nazywany «drugim Wokulskim». Zmarł nagle na zawał serca 4 VIII 1921 w Warszawie i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera H-4-18). W r. 1921 współpracownicy P-a ufundowali ku jego pamięci cegiełkę na rzecz odnowienia Wawelu w Krakowie.
Żonaty dwukrotnie (pierwsze małżeństwo było nietrwałe); z drugą żoną (poślubioną ok. r. 1908) Jadwigą z Biskupskich (1878–1958) P. miał syna Andrzeja (1914–1975), inżyniera chemika, w ostatnich latach zamieszkałego w Caracas w Wenezueli. Siostrzeńcem P-a był Stanisław Mackiewicz (zob.).
Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1904–18; – Focht J., Przemysł żarówkowy w Polsce, W. 1937 s. 7; Fuchs F., Łaszczyńska O., Prus J., Cegiełki wawelskie, Kr. 1972; Historia elektryki polskiej, W. 1972 IV; Jaruzelski J., Mackiewicz i konserwatyści. Szkice do biografii, W. 1976; Leniek, Książka pamiątkowa Gimn. Św. Anny; Tungsram. Zjednoczona Fabryka Żarówek Sp. Akc., 1909–1929, W. 1929 s. 4–5, 9 (fot.); – Adresy Warszawy, W. 1909 s. 255; Kalendarzyk polityczno-historyczny m. st. Warszawy na 1916 r., W. 1916; toż, na 1917 r., W. 1917; Księga adresowa przemysłu fabrycznego w Królestwie Polskim [następnie pt. Przemysł fabryczny w Królestwie Polskim] R. 1: na 1904 rok, W. 1904; toż na l. 1905–12; Księga adresowa „Warszawa”, W. 1920 s. 439, 681; Pół wieku wspomnień uczniów gimnazjum im. B. Nowodworskiego (św. Anny) w Krakowie, Kr. 1938 s. 12, 17; Sprawozdanie Komitetu Tow. Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie za 1926 rok, W. [1927]; Rocznik Tow. Przemysłowców gub. Król. Pol. za r. 1911, W. 1912 s. 19; Sroka A., Księga adresowa przemysłu, handlu i finansów, W. 1922 nr 26598, ogłoszenie nr 1776; Wierzbicki A., Wspomnienia i dokumenty (1877–1920), W. 1957 s. 699; – „Czas” 1921 nr z 7 VIII (wspomnienie pośmiertne); „Kur. Warsz.” 1916 nr 35 s. 3, 1921 nr 213, 214, 216 (nekrolog); „Myśl Niepodległa” 1915 nr 330 s. 731–3, 1916 nr 331 s. 15–19; „Przegl. Elektrotechn.” 1921 s. 187–8 (życiorys, fot.); „Świat” 1921 nr 34 s. 15 (życiorys, fot.); „Wiad. Elektrotechn.” 1973 nr 12 s. 431; – Arch. UJ w Kr.: W. P. II 484 nr 450, W. P. II 220, S. II 519 nr 1563; – Informacje Karola Estreichera, Ireny Orłosiowej i Stanisława Potempskiego (syna Edwarda).
Jerzy Kubiatowski