Podolski Stanisław, w zakonie Emeryk (1816–1885), reformat, spiskowiec, emigrant. Ur. 8 X we wsi Wojcza w Stopnickiem, pochodził z rodziny szlacheckiej. Uczył się w Niedźwiedziu koło Miechowa. Dn. 4 XI 1833 wstąpił do Małopolskiej Prowincji Reformatów w Solcu nad Wisłą. Po ukończeniu nowicjatu kształcił się w domach swego zakonu: z zakresu szkoły średniej w Kazimierzu (1834–6), filozofii uczył się w tymże klasztorze (1836–7) oraz w Sandomierzu (1837–8), a wykładów teologii słuchał znowu w Kazimierzu (1838–41), gdzie złożył 8 X 1835 profesję uroczystą. Święcenia kapłańskie otrzymał 15 III 1840 najprawdopodobniej w Lublinie. Od połowy 1841 r. był lektorem gramatyki w Kazimierzu. W r. 1842 przeniesiony do Chełma Lubelskiego pełnił tam przez dwa lata obowiązki kaznodziei świątecznego oraz lektora filozofii.
W czerwcu 1844 P. nawiązał w Kazimierzu kontakt z ks. Piotrem Ściegiennym. O akcji tej wiadomo tyle tylko, co zeznał sam Ściegienny w Cytadeli Warszawskiej, że P. i jego współbrat zakonny z Sandomierza Anastazy Kuciński (1808–1861) «nad demokracją pracowali». Była to zapewne agitacja demokratyczna wśród chłopów Lubelszczyzny, prowadzona z ambony bądź w konfesjonale. P. uniknął aresztowania dzięki ucieczce. Schronił się najpierw w klasztorze Reformatów w Wieliczce, a następnie udał się na Górny Śląsk. Do końca marca 1853 pracował w parafii Godów koło Wodzisławia, a potem w Strzelcach. W l. 1847–8 podczas epidemii tyfusu z dużym poświęceniem obsługiwał parafie pozbawione księży. Jednocześnie zabiegał wraz z innymi o odzyskanie przez Prowincję Małopolską klasztoru na Górze Św. Anny. Czynił również starania o przejście do galicyjskiej Prowincji Reformatów. Gdy obydwa te przedsięwzięcia zakończyły się niepowodzeniem, P. w lipcu 1853 opuścił Śląsk i wyjechał do Londynu, gdzie został pierwszym stałym duszpasterzem emigracji polskiej. Rozwinął ożywioną działalność, interesował się zwłaszcza losem Polaków wśród jeńców rosyjskich wziętych pod Bomarsundem, a następnie przetransportowanych do Plymouth. Dn. 5 V 1855 poświęcił sztandar trzeciego, sformowanego spośród nich, oddziału polskiego wyruszającego do Turcji w związku z wojną krymską.
W sierpniu t.r. P. udał się do Konstantynopola z nominacją na kapelana 2 brygady piechoty w ramach zaplanowanej II Dywizji Kozaków Sułtańskich, dowodzonej przez gen. Władysława Zamoyskiego. W okresie formowania brygady oraz w ciężkich warunkach bytowania i oczekiwania na rozkaz wymarszu na front P. gorliwie opiekował się szeregowymi żołnierzami, zwłaszcza chorymi. Lubiany i popularny, zdołał zwerbować do swego oddziału ok. 400 ochotników rekrutujących się przeważnie z Polaków służących w wojsku rosyjskim. W pewnej mierze także dzięki P-emu piechota górowała nad innymi formacjami dyscypliną i postawą moralną, za co 30 XII 1855 spotkało ją wyróżnienie odprowadzenia ciała Adama Mickiewicza na statek odpływający do Marsylii. Po podpisaniu pokoju w Paryżu P. sprzeciwił się planowi Zamoyskiego, by II Dywizja przeszła pod władzę turecką, a po rozwiązaniu Dywizji (31 VII 1856) wyjechał do Londynu. Pracował wśród miejscowych katolików, m. in. był kapelanem więzienia w Pentaville i New City. Jako kapelan Tow. Demokratycznego (założonego przez Ludwika Mierosławskiego w r. 1865) odbierał przysięgi od nowych członków (listopad 1866), działał także jako kapelan Hotelu Lambert. Równocześnie agitował wśród emigrantów za wstępowaniem do Zjednoczenia Emigracji Polskiej.
Był jednym z inicjatorów i współtwórców założenia kaplicy dla Polaków w Londynie. Po uzyskaniu zgody kard. E. Manninga i przy jego poparciu zebrał ok. 120 tys. franków. W r. 1867 wydzierżawił przy Gover Street 110 dom i urządził kaplicę, bibliotekę oraz czytelnię polską i mieszkanie dla kapelana. P. został nim mianowany na prośbę Gminy Ósmego Kwietnia Zjednoczenia Emigracji Polskiej. Dn. 25 VIII t. r. kard. Manning dokonał uroczystego poświęcenia kaplicy oraz otwarcia biblioteki zorganizowanej przez Adriana Baranieckiego. Instytucje te stały się punktem oparcia dla działalności P-ego, który angażował się we wszelkie akcje niesienia pomocy rodakom. Wraz z Baranieckim ułożył plan otwarcia szkoły dla dzieci emigrantów w Londynie, ale zabrakło im funduszy. Wspólnie z Bolesławem Matuszewiczem napisał Katechizm Ludowy (Zurich 1867). W r. 1868 P. agitował za wyjazdami szerzących antyrosyjską propagandę emigrantów do Turcji, zorganizował zebranie w sprawie manifestacji polskich emigrantów w czasie wizyty Aleksandra II w Londynie. Wg relacji Juliana A. Bałaszewicza w październiku 1868 wszedł do Loży Rewolucyjnej Wolnych Masonów. Pielęgnował polskie tradycje i urządzał nabożeństwa z okazji rocznic narodowych, podczas których dał się poznać jako dobry mówca. Drukiem ukazało się tylko jedno kazanie P-ego, wygłoszone na pogrzebie Marii z Czartoryskich księżnej Wirtemberskiej (Paryż 1854). P. organizował zbiórki pieniężne przy pomocy Tow. Przyjaciół Polski oraz apeli zamieszczanych w prasie angielskiej. Temu celowi miała również służyć jego podróż w Poznańskie i do Galicji (październik 1869 – luty 1870). W r. 1871 agitował w Londynie przeciw działalności Międzynarodowego Komitetu Słowiańskiego inspirowanego przez rząd rosyjski. Na dłuższą metę P. nie był w stanie pokrywać wydatków związanych z funkcjonowaniem kaplicy, zwłaszcza po r. 1870, gdy Czartoryscy i Zamoyscy cofnęli całkowicie swe subwencje. Z pomocą nie przyszedł także kraj. Gdy do tego dołączyła się choroba P-ego, P. zamknął kaplicę (29 IX 1877). Wydarzenie to uznano współcześnie za «wielką dla Polaka w Londynie kleskę» (K. Szulczewski). P. wrócił do pracy duszpasterskiej wśród katolików angielskich oraz irlandzkich. Zmarł 29 VII 1885 w Londynie, został pochowany na cmentarzu St. Mary’s, Harrow Road.
Katalog korespondencji Działyńskich, Zamoyskich i rodzin spokrewnionych ze zbiorów Biblioteki Kórnickiej XVII–XX w., Wr. 1972; Łuczakowa J., Katalog „papierów po Leonardzie Niedźwieckim” i archiwum Dywizji Kozaków Sułtańskich w Bibliotece Kórnickiej, „Pam. B. Kórn.” Z. 7: 1959; – Badeni J., Polacy w Anglii, Kr. 1890 s.41; Borejsza J. W., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; Copson-Niecko M. J. E., British Religions Denominations and the Poles Between 1832 and 1870, „Antemurale” R. 16: 1972 s. 70–3; taż, The Poles in America from the 1830’s to 1870’s, w: Poles in America, Stevens Point (Wisconsin) 1978; Djakow W., Piotr Ściegienny i jego spuścizna, W. 1972; Jagodziński Z., Ostatnia misja Lorda Stuarta, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1964 nr z 19 XII; Naganowski E. S., Misja polska w Londynie, „Przegl. Powsz.” R. 11 (t. 43): 1894 s. 457; Pawlicowa M., O formacjach kozackich w czasie wojny krymskiej, „Kwart. Hist.” R. 50: 1936 s. 649; Polska Misja Katolicka w Londynie 1894–1944, Londyn [1944] s. 8; – [Bałaszewicz J. A.], Potocki A., Raporty szpiega, W. 1973 II; Kraszewski J. I., Z roku 1867 rachunki, R. 2, cz. 2, P. 1868 s. 82–4; tenże, Z roku 1869 rachunki, R. 4, P. 1870 s. 521–2; Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., III 74 103 V 137; Potrykowski A., Tułactwo Polaków we Francji, Kr. 1974 II; Zjednoczenie Emigracji Pol.; – „Dzien. Pozn.” 1869 nr 285, 288; „Głos Wolny” 1863–1870 s. 162, 590, 598, 614, 630, 638, 698, 726, 752–3, 826, 842, 858, 862, 868–70, 878–80, 898, 914; „Kur. Pozn.” 1877 nr 228; „Tyg. Katol.” (Grodzisk) 1867 s. 458, 530–1; „The Westminster Gazette” 1877 Oct. 20; „Wiad. Pol.” 1854–5 s. 23–6, 86–7, 130–2, 149–52, 154–7, 225, 253–4, 1855–6 s. 18, 27–8, 30–1, 38, 50, 53–4, 71, 78–9, 125–6, 153, 1859 s. 215; – Arch. Diec. w Sandomierzu: Acta originalia Małopolskich Prowincjałów Reformatów (1842–1860); Arch. Klaszt. Franciszkanów–Reformatów w Pilicy: Liber mortuorum; Arch. Prow. Franciszkanów Reformatów w Kr.: Acta originalia Prowincjałów Małopolskich (1833–1842), Cathalogus Professorum Provinciae in Minori Polonia Reformatorum (1621–1857), Descriptio Neoprofessorum in Conventu Solecensi (1792–1858), Iudicia de Fratribus Studiosis consummatis, Akta personalne M. Aulicha, List J. Czerwonki z 11 VI 1852, Akta personalne S. Brzozowskiego, List K. Mikoszewskiego z 5 XI 1868, Aulich M., Dziennik pracy misyjnej w Konstantynopolu (1856–1859), s. 28, 31, 32, 36, 40, 42, 44, 48, Acta originalia A. R. P. Victoris Tychi (1845–1849) nr 76, 108; B. PAN w Kr.: sygn. 3227, 3659, 3660; – Materiały i informacje J. Marszałkowicza z Wrocławia; Materiały i informacje z Londynu i Paryża przesłane przez ks. Z. Stysia i M. Cichego.
Anzelm J. Szteinke