Przeciszewski Stanisław h. Grzymała (ok. 1705–1769), chorąży płocki, poseł na sejmy. Był synem Szymona (zm. przed 1754) i Marcjanny z Osieckich.
Dn. 1 XI 1738 P. został skarbnikiem płockim, a 29 VIII 1739 awansował na chorążego płockiego. T. r., jeszcze przed owym awansem, dzięki protekcji biskupa płockiego Antoniego Sebastiana Dembowskiego, zatrudniony został przez Kamerę Królewską na stanowisku generalnego plenipotenta skarbowego, tzw. głównego radcy prawnego skarbu, z pensją 10 000 tynfów rocznie. Z ramienia Kamery wizytował w r. 1741 ekonomię samborską. Z woj. płockiego był deputatem na Trybunał Kor. na r. 1744–5. Do Michała Kazimierza Radziwiłła, hetmana w. lit., zwracał się 17 X 1744 o protekcję w uzyskaniu członkostwa w jakiejkolwiek z komisji, które wyłoni obradujący właśnie sejm grodzieński. Dn. 19 VIII 1748 ubiegał się na sejmiku płockim o mandat poselski, ale sejmik został zerwany. Dopiero na sejmiku powtórnym (7 IX) obrano go posłem na sejm zwycz. w Warszawie (30 IX–9 XI). Na sesji 11 X został powołany w skład deputacji celem przeprowadzenia kalkulacji skarbu kor. W swym przemówieniu (14 X) na forum sejmowym do «najpryncypalniejszych materii» zaliczał podźwignięcie skarbu. Domagał się (2 XI) dla królewskich dóbr stołowych pewnych ulg (dotyczących hiberny lub kwarty), motywując to złym na ogół ich stanem gospodarczym, i podawał jako przykład lustrowaną przez siebie ekonomię samborską, gdzie widział «wielkie dezolacje». Proponował (5 XI) podniesienie podatku od gorzałki z projektowanych 15 gr na 1 zł od pięciu garncy. Po sejmie podpisał manifest przeciw podskarbiemu w. kor. Karolowi Sedlnickiemu i tym posłom, którzy podpisali jego rachunki. W r. 1754 został reskryptem królewskim powołany do komisji dla rozstrzygnięcia sporów granicznych między Wohyniem, miasteczkiem ekonomii brzeskiej, a dobrami dziedzicznymi Mikołaja Kuczyńskiego, podstolego drohickiego, Branicą, Zbilitowem i Kojuną. Komisja pod prezydencją Mikołaja Dembowskiego, bpa kamienieckiego, sądziła się w Wohyniu blisko 10 tygodni (20 IX – 20 XI). P., sprzyjający początkowo interesom ekonomii, przeszedł na stronę Kuczyńskiego, wziąwszy od niego, jak pisze M. Matuszewicz, «znaczną akomodację». Ok. r. 1760 został podstarościm płockim.
P. związany był z partią dworską Jerzego Mniszcha, w marcu 1759 upominał się o pieniądze należne mu od Henryka Brühla; w r. 1760 z ramienia tego stronnictwa posłował na sejm warszawski, zerwany przed wyborem marszałka. W r. n. próbował w Piotrkowie, na prośbę Mniszcha, przekonać manifestantów płockich, by odstąpili od protestów przeciw deputatom, lecz bez powodzenia. W r. 1761 prosił Mniszcha, by «jako sługa królewski – był zaszczycony libertacją» swoich, zniszczonych przez wojsko wsi i o posadę przy skarbie kor. Również z woj. płockiego był posłem na sejm elekcyjny 1764 r. i jako rotmistrz i zapewne duktor tegoż województwa, podpisał elekcję Stanisława Poniatowskiego oraz dyplom wyboru nowego króla (7 IX). Zdążył jeszcze przekazać konfederatom barskim posiadaną w domu broń, amunicję, sporą ilość uprzęży, oporządzenia wojskowego względnie myśliwskiego, skór baranich do czapek itp.
W woj. płockim dziedziczył P.: Wiadrowo, część Żuromina, Gnojno, Małe, Petrykozy z częścią w Turzy, Bądzyn i Brudnicę, w ziemi dobrzyńskiej miał: Radziki (Kościelne), Wąpielsk, w woj. brzeskim kujawskim: Kromszewice, Kamionna, Zalesie, Mstowo, Gogołomyję (niezidentyfikowana). Posiadał bibliotekę, o której wspomina „Regestr rzeczy” po nim pozostałych. Zmarł w r. 1769.
Z zawartego ok. r. 1735 małżeństwa z Heleną, córką Macieja Orlewskiego, podinstygatora płockiego, wdową po Józefie Tarnowskim (zm. 1731), kaszt. rypińskim, P. potomstwa nie pozostawił.
Uruski; Słown. Geogr., (Gnojno, Radziki, Wąpielsk); Elektorów poczet; Katalog Zabytków Sztuki w Pol., XI z. 12; – Stańczak E., Kamera saska za czasów Augusta III, W. 1973; Zielińska Z., Walka «Familii» o reformę Rzeczypospolitej 1743–1752, W. 1983; – Diariusze sejmowe z wieku XVIII, I; Kolęda Warszawska, 1766 s. F 3, 1767 s. E 10, 1768 s. E 8–9, 1769 s. E 8; Matuszewicz M., Pamiętniki, W. 1876 I; Vol. leg., VII 214, 272; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. V 12480 (listy P-ego), Księgi grodzkie: Bobrownicka inscr. 1757–60 (t. 25) k. 536, Bobrownicka oblig. 1766–8 (t. XI) k. 478, 524, Kowalska oblig. I 19 k. 278–9, Wiecz. Płocka 1760–1 (t. 201) k. 1133, Nabytki, Materiały genealogiczne Wielądka 46, Sigillata t. 26 k. 71v., 111; Arch. Diec. w Płocku: Zbiory genealogiczne Zdzisława Ożarowskiego (1912–1981), teka Przeciszewscy; B. Czart.: rkp. 3837, 3841, 3847, 3848; B. Ossol.: rkp. 14218 (korespondencja Przeciszewskiego).
Wacław Szczygielski