INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Stanisław Sylwester Szarzyński  

 
 
XVII w. - XVII w.
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szarzyński Stanisław Sylwester (ok. 2. poł. XVII w.), kompozytor, zakonnik.

Jak wynika z inskrypcji umieszczonych w sporządzonych w l. 1692–1713 odpisach utworów S-ego był on zakonnikiem benedyktyńskim; jeden z odpisów określa go jako cystersa.

Zachowany dorobek S-ego liczy jedenaście dzieł; ich język muzyczny, charakterystyczny dla XVII w., zdaje się wskazywać na czas powstania wcześniejszy niż wymienione odpisy. Utwory wokalno-instrumentalne S-ego dzielą się na dwie grupy. Pierwszą tworzy pięć koncertów kościelnych do tekstów łacińskich, na głos solowy z towarzyszeniem pary skrzypiec i basu organowego: Ave Regina (Z. M. Szweykowski, „Wydawnictwo Dawnej Muzyki Polskiej” 25, Kr. 1953, wyd. 2, Kr. 1964), Pariendo non gravaris (A. Chybiński, WDMP 5, W. [1930], wyd. 2, Kr. 1960), Quam felix curia (T. Maciejewski, „Pro Musica Camerata Edition”, W. 1993), Veni Sancte Spiritus (rkp. B. Diec. w Sandomierzu, W. Świerczek, WDMP 50, Kr. 1963) oraz najczęściej wykonywany Iesu spes mea (A. Chybiński, WDMP 10, W. [1931], wyd. 4, Kr. 1980), zawierający na początku cytat z pieśni kościelnej „Przez czyśćcowe upalenia”. Koncerty te odznaczają się znaczną inwencją melodyczną i ekspresją, umiejętnym powiązaniem warstwy słownej z muzyczną oraz konstrukcją formalną (kilka kontrastujących odcinków), pokrewną włoskiej kantacie solowej; pozwalają one uznać S-ego za głównego twórcę solowego koncertu kościelnego w siedemnastowiecznej Polsce. Do drugiej grupy należą utwory na zespół wokalny i dwoje skrzypiec, częściowo z towarzyszeniem instrumentów dętych, w tym najobszerniejsze dzieło S-ego, spójny cykl muzyczny, będący opracowaniem wybranych modlitw, wykonywanych w czasie komplety: Cum invocarem, In te Domine speravi, Qui habitat, Ecce nunc benedicite Dominum, Te lucis ante terminum, Nunc dimittis (Completorium, wyd. P. Poźniak, WDMP 76, Kr. 1980). Kompozycja pastoralna Gloria in excelsis Deo (J. Berwald, „Pastorele staropolskie”, w: „Źródła do historii muzyki polskiej”, Red. A. i Z. M. Szweykowscy, Kr. 1968 XII) zawiera cytat z kolędy „Nużeśmy chrześcijanie, serdecznie się radujmy”. Z kolei Ad hymnos, ad cantus (B. Jag., rkp. 5272, Z. M. Szweykowski, WDMP 26, Kr. 1954, wyd. 2, Kr. 1964) oraz Litania cursoria (Z. M. Szweykowski, WDMP 72, Kr. 1974) zbudowane są z odcinków skontrastowanych pod względem obsady (od jednogłosu do tutti), tempa, typu melodyki i faktury, przez co upodabniają się do włoskiej kantaty zespołowej. Pewną słabością kompozycji zespołowych S-ego są niedostatki w zakresie kontrapunktu. Wyjątkowe miejsce w jego dorobku zajmuje Sonata a due violini e basso pro organo (A. Chybiński, WDMP 1, W. 1928, wyd. 2, Kr. 1958), należąca do typu sonaty «a due» – na dwa instrumenty melodyczne (skrzypce) i basso continuo. Zarówno obsada, jak i forma (odcinki o następstwie temp adagio-allegro) stanowią nawiązanie do sonaty «da chiesa», tworzonej we Włoszech ok. l. 1660–80. Jest to jedyny zachowany utwór instrumentalny S-ego, a zarazem jedyna zachowana w Polsce kompozycja tego typu z 2. poł. XVII w., chociaż ówczesne inwentarze dowodzą, że gatunek ten był u nas uprawiany szerzej. Powyższe utwory utrzymane są w «stile moderno», a do «stile antico», będącego kontynuacją tradycji polifonii renesansowej, należy (zdekompletowana) Missa septem dolorum Beatae Mariae Virginis, pisana techniką imitacyjną, zawierająca w tenorze drugim materiał prekompozycyjny w postaci długonutowego «cantus firmus».

Manuskrypty z utworami S-ego, sporządzone przez organistę kolegiaty w Łowiczu Józefa M. Rybickiego, odkryte przez Aleksandra Polińskiego, zostały spalone przez Niemców w Warszawie wraz ze zbiorami Biblioteki Narodowej w listopadzie 1944 (zachowały się w postaci wydań i odpisów z okresu międzywojennego). Pozostałe odpisy z przełomu XVII i XVIII w. znajdują się w Bibliotece Jagiellońskiej oraz Bibliotece Diecezjalnej w Sandomierzu.

W r. 2006 ukazał się dwupłytowy album CD pt. „Stanisław Sylwester Szarzyński – Opera omnia” (wyd. Pro Musica Camerata).

 

Enc. Muzycz.; – Chybiński A., Motet pastoralny Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego, „Przegl. Muzycz.” 1926 nr 1 s. 4–6; tenże, Przyczynki bibliograficzne do dawnej muzyki polskiej cz. 1, tamże s. 2–4; tenże, Sonata triowa Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego (1706), „Śpiewak” 1928 nr 1–3; Historia muzyki polskiej, W. 2006 III; Jasiński T., Polska barokowa retoryka muzyczna, L. 2006; Poliński A., Dzieje muzyki polskiej w zarysie, Lw. 1907; Szelest M, „Editore traditore”. Krytyczne spojrzenie na źródłowe wydanie utworu Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego „Ad hymnos, ad cantus”, „Canor” 1996 nr 1; tenże, „Sonata” Stanisława Sylwestra Szarzyńskiego w kontekście repertuaru europejskiego, „Muzyka” 2001 nr 1; Szweykowski Z. M., Niespodziewane zasoby sandomierskie – Stanisław Sylwester Szarzyński, „Ruch Muzycz.” 1959 nr 14.

Aleksandra Patalas

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.