Orda (Horda) Stanisław Wincenty h. Ostoja odmienny (zm. 1689), kasztelan żmudzki, potem trocki. Był synem Samuela, miecznika pińskiego, i Zofii z Protasewiczów, został wychowany w wyznaniu greckokatolickim, przeszedł później na rzymskokatolickie. O studiach O-y brak wiadomości, ale przez współczesnych uważany był za biegłego prawnika i w l. 1642–5 wielokrotnie występował w takim charakterze przed różnymi sądami i przed Trybunałem Lit., przed którym często bronił spraw woj. witebskiego Krzysztofa Kiszki. Uczestniczył w elekcji 1648 r. i podpisał suffragia na Jana Kazimierza z woj. wileńskim. Poborca piński w r. 1652, posłował na sejm brzeski 1653 r., skąd wybrany został na komisarza do Trybunału Skarbowego. W tym czasie związany był blisko z księciem Januszem Radziwiłłem. Z jego ramienia towarzyszył we wrześniu 1655 wysłanemu na rokowania z hetmanem w. litewskim posłowi moskiewskiemu W. N. Licharowowi, a następnie (13–16 IX t. r.) odprawił z polecenia Radziwiłła poselstwo do bojarów moskiewskich. Podpisał akt ugody kiejdańskiej poddający Litwę Karolowi X Gustawowi. Następnie porzucił jednak obóz szwedzki i przeszedł na stronę cara. Jako «pułkownik JCMci i starosta pręski» (preński) wzywał – uniwersałem z 17 I 1656 – szlachtę litewską do poddania się władzy cara i wstępowania do jego oddziałów. Mianowany następnie «regimentarzem nad traktem zarzeckim», zmuszał szlachtę do podróży do Kowna, gdzie przed Lwowem mieli «całować krest’». Listem z 26 II t. r. Paweł Sapieha, regimentarz wojsk lit., polecił Piotrowi Pokłońskiemu, pisarzowi grodzkiemu pińskiemu, schwytanie O-y i odstawienie do Brześcia. Do realizacji tego nie doszło, a już w r. 1658 O. znowu był w obozie zwolenników Jana Kazimierza. W t. r. otrzymał po zdrajcy Łukaszu Jelskim, marszałku pińskim, wioski: Krzywe Sioło, Pupkotycze i Kroton (w pow. pińskim). Posłował na sejm t. r. z pow. starodubowskiego i wyznaczony został na komisarza do Trybunału Skarbowego. Jako starosta rosieński mianowany został 22 III 1659 instygatorem litewskim po śmierci Krzysztofa Unichowskiego. Prawdopodobnie wrócił także na służbę Radziwiłłów birżańskich. W r. 1660 radził bowiem Bogusławowi Radziwiłłowi zajęcie dóbr po Januszu Radziwille i wpłacenie do skarbu litewskiego zaległych podatków, aby zyskać tym samym poważny atut w sporach z wojskiem. Otrzymał na l. 1660–1 w arendę za 8 000 zł monopol tabaki. Był obecny na sejmie 1661 r., ale nie podpisał się pod inspirowaną przez Paców manifestacją stanów W. Ks. Lit. przeciw Koronie. Posłował na sejm 1662 r., z którego wybrany został na komisarza do zapłaty wojska litewskiego. Sam zresztą winien był skarbowi dużą sumę pieniędzy, a wybierając t. r. zaległe retenty przywłaszczył sobie jeszcze kwotę 520 000 zł.

W dobie walki dworu o elekcję vivente rege O. należał do zdecydowanych jej przeciwników, a jeszcze bardziej popierających plany dworu Paców. Być może dlatego w r. 1664 musiał ustąpić z urzędu instygatora litewskiego na rzecz sługi Paców – Jana Zambrzyckiego. W zamian za to otrzymał w czerwcu t. r. kasztelanię żmudzką. Nie był jednak związany z tą ziemią i przebywał przeważnie w Wilnie lub w Pińskiem. Był obecny na sejmie wiosennym 1666 r., na którym w długim przemówieniu o Jerzym Lubomirskim powiedział, że wystąpi o uniewinnienie go, gdy ten «laesum honorem WXL przywróci». Jednocześnie już w maju t. r. starał się namówić Bogusława Radziwiłła do przybycia na Litwę i zorganizowania opozycji wobec planów elekcyjnych Jana Kazimierza. Po śmierci (28 VIII 1666) woj. brzeskiego Jakuba Kuncewicza bezskutecznie starał się O. o urząd po nim. Był na sejmiku wileńskim 28 IX t. r., w czasie którego odbył się mały zjazd opozycji antypacowskiej. Obecny był na sejmie jesiennym t. r. W tym czasie zawiadywał mennicą w Brześciu, którą na rozkaz króla zamknął na początku 1667 r. Jednocześnie toczył też gwałtowny spór z kanclerzem lit. Krzysztofem Pacem o dzierżawę hubską. Spowodowało to jeszcze ostrzejsze jego wystąpienia antypacowskie i próby zmontowania sojuszu przeciw nim. Na sejmiku wileńskim (7–9 II 1667) ostro zaatakował Michała Paca i umieścił w instrukcji punkt przeciw niemu. Obecny był na sejmie t. r., w czasie którego dwór planował wysłanie go do Bogusława Radziwiłła w celu zjednania go dla stronnictwa francuskiego. Funkcji tej nie podjął się jednak, ale jeszcze raz wystąpił wobec Radziwiłła z propozycją utworzenia silnego stronnictwa antypacowskiego opartego o Żmudź, a podczas obrad sejmowych oskarżył Krzysztofa Paca o popieranie planów elekcji vivente rege. Przeciwstawiał się abdykacji Jana Kazimierza.

Przed konwokacją 1668 r. obecny był O. na sejmiku pińskim, gdzie uchwalono ostre artykuły żądające utrzymania prawa «de libera electione». Następnie planował spotkanie na Żmudzi z Bogusławem Radziwiłłem, porozumienie się wszystkich stronników antypacowskich i wspólny wyjazd na konwokację z zamiarem dania Pacom pozwów sądowych, ograniczenia władzy hetmańskiej, kanclerskiej i ukorzenia ich przed Rzpltą. Ostatecznie jednak na konwokację nie pojechał, zasłaniając się brakiem funduszów. Był natomiast na sejmie elekcyjnym 1669 r. i na sejmie zwycz. 1670 r., skąd wybrany został na deputata do pisania instrukcji na rokowania z Moskwą, komisarzem do zapłaty wojska, do ukontentowania egzulantów litewskich i rozgraniczenia pow. brasławskiego z Księstwem Kurlandzkim. W r. n. był deputatem na Trybunał Lit., brał udział w sejmie nadzwycz. 1672 r., w posejmowej radzie senatu. W r. 1672 spór O-a z Pacami osiągnął apogeum. Podczas komisji wojskowej w Wilnie O. został napadnięty w kościele Św. Jana i zraniony przez Bonifacego Paca, strażnika lit. Nie mogąc uzyskać satysfakcji, O. zaniósł na Michała Paca protestację do Trybunału. Nie przeszkodziło mu to jednak przystąpić do inspirowanej przez Paców konfederacji w Wilnie (28 VII 1672) w obronie króla Michała, choć zrobił to «dla zatrzymania u ludzi creditu» i aby «u Króla JMci… conseruare fidem». Z sejmu 1673 r. został mianowany rezydentem do boku królewskiego. Był prawdopodobnie zwolennikiem Jana Sobieskiego, choć w jego elekcji udziału nie wziął. Na sejmie 1678 r. wyznaczony został na komisarza «względem pretensji Księstwa Kurlandzkiego», deputatem do rozdania hiberny wojsku i do pisania konstytucji. W czerwcu 1679, jako komisarz królowej, wraz z Jerzym Manieckim, stolnikiem kijowskim, brał udział w sprawie między Stefanem Hryniewiczem, cześnikiem lidzkim, a wójtami i włością star. połongowskiego, w sierpniu zaś t. r. był komisarzem królewskim w ekonomii szawelskiej. Dn. 25 VII 1682 wyznaczony został przez króla na jednego z komisarzy do zbadania sprawy zburzenia zboru kalwińskiego w Wilnie. Komisja ta zebrała się jednak dopiero w lutym 1686 i trwała do 2 IV t. r. Na sejmie 1683 r. deputowano go, wraz z bpem wileńskim Mikołajem Pacem, do pilnowania porządku w Wilnie i do zapłaty wojsku. Brał udział w sejmie 1685 r., skąd mianowano go komisarzem do zapłaty wojsku i do pisania konstytucji. Dn. 29 V t. r. mianowany był kasztelanem trockim po Józefie Bogusławie Słuszce.

O. był gorącym i zdecydowanym zwolennikiem «wolności szlacheckich», starych praw i zwyczajów. Ale jednocześnie widział upadek państwa i podawał projekty jego uzdrowienia. Już na sejmie 1662 r. wystąpił z ostrą krytyką posłów i sposobu obradowania sejmu. Zarzucił posłom prywatę i marnotrawienie czasu przeznaczonego na obrady. Uważał, że głównym złem zagrażającym Rzpltej jest złe funkcjonowanie sejmu, a nie wróg zewnętrzny. Był zwolennikiem całkowitej władzy szlachty, kierowanej jednak przez autorytet senatu. W późniejszych latach pod wpływem wydarzeń na Litwie wyrobił sobie pogląd na funkcjonowanie urzędów centralnych – kanclerza i hetmana; żądał stanowczego ograniczenia ich władzy, prawidłowego i sprawiedliwego działania sądów, przeciwny był sprzedawaniu urzędów i dóbr królewskich. Postulował całkowite odsunięcie wojska od spraw publicznych kraju, przede wszystkim zaś od elekcji; przeciwny był jakiemukolwiek awansowi osób pochodzenia chłopskiego.

Prócz wymienionych już dóbr posiadał O. jeszcze: Koszewicze (w pow. pińskim), Ruczę i Łuchczę (w pow. pińskim), Iwaszkiewicze i Korzyść (pod Wilnem), Raczków, Różewicze i Cielatki (w pow. oszmiańskim), które przekazał w r. 1666 swemu siostrzeńcowi Konstantemu Dowmont-Siesickiemu. Miał nadto majętność pod Wołkowyskiem oraz dzierżawił jakieś dobra na Żmudzi od Radziwiłłów birżańskich. Testamentem przekazał swą kamienicę w Wilnie jezuitom. O. zmarł 3 VI 1689 w Iwaszkiewiczach.

Był żonaty trzykrotnie. Pierwszą żoną O-y była Anna Stawęska, drugą Katarzyna Talatówna, córka starosty rosieńskiego, a trzecią – Jadwiga Puzynianka, marszałkówna upicka (zm. 1674). Dziećmi jego byli: Mikołaj Kazimierz, cześnik piński, dla którego ok. r. 1667 kupił za 2 700 zł urząd pisarza grodzkiego wileńskiego u Michała Kazimierza Radziwiłła, woj. wileńskiego, oraz Samuel i Elżbieta (Halszka) Florianna, zamężna za Kazimierzem Szemiotem, cześnikiem nowogródzkim.

Kojałowicz, Nomenclator; Niesiecki, VII; Uruski, XII; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit.; – Codello A., Hegemonia Paców na Litwie i ich wpływy w Rzeczypospolitej 1669–1674, „Studia Hist.” R. 13: 1970 s. 42; Hirsch F., Zur geschichte der polnischen Königswahl von 1669, „Zeitschr. d. Westpreuss. Gesch.-vereins” Danzig H. 25: 1889 s. 59; Jankowski Cz., Powiat oszmiański, Pet. 1896 I; Lappo J. J., Piński sejmik posle ostrečenija Jana Kazimira, „Žurnal Min. Narodnogo Prosveščenija” T. 25: 1910; Ochmann S., Postawa polityczna i moralna posła w świetle praktyki parlamentarnej lat 1661–1662, „Sobótka” R. 31: 1976 nr 2 s. 271; taż, Sejmy lat 1661–2, Wr. 1977; Zwolski B., Zburzenie zboru ewangelicko-reformowanego w Wilnie 1682 r., „Ateneum Wil.” T. 12: 1937 s. 496, 504; – Akty Juž. i Zap. Rossii, IX; Akty ugody kiejdańskiej 1655 r., Wyd. W. Konopczyński, K. Lepszy, Wil. 1935; Akty Vil. Archeogr. Kom., II, IV, XI, XV, XVIII, XX, XXVIII, XXXIV; Lietuvos valstiečiu ir miestelenu ginčai su dvaru valdytojais, Vilnius 1959 I; Medeksza, Księga pamiętnicza; Pisma do wieku Jana Sobieskiego, II; Staranie prawowierne o nieśmiertelności imienia u ludzi… Krzysztofa z Lubrańca Dąmbskiego, pisarza ziemskiego upitskiego, przez X. Łukasza od S. Franciszka, [b. m. r.]; Vol. leg., IV 210, 412, 554, 885, V 46, 54, 135, 597, 613, 617, 686, 690, 750, 762, i wyd. Pet. V 46, 51–2; – AGAD: Arch. Radziwiłłów Dz. II ks. 22 s. 779–780, Dz. IV kop. 88 nr 1077, Dz. IV a kopie, t. 4 nr 43 k. 404v.–405, Dz. V nr 10038 (Sz. Morsztyn do B. Radziwiłła: 21 III 1661, 5 IV 1667, 20 IV 1667), nr 10481 (S. Niezabitowski do B. Radziwiłła z 29 VIII 1666), nr 10920 (listy oryginalne O-y), Zbiory Branickich z Suchej nr 124/147 s. 284, 456–462, Metryka Lit., Ks. Zap. 114/211 k. 208 (wg Sumariusza Metryki Lit., t. VIII k. 237), Ks. Zap. 130 k. 77, 170v., 272, 380 (wg Sumariusza…, t. IX k. 121, 124, 129), Ks. Zap., 136/247 k. 8 (wg Sumariusza…, t. IX k. 264); B. Czart.: rkp. 401 nr 30; B. Narod.: rkp. BOZ 911 (Diariusz S. Niezabitowskiego pod datą 3 VI 1689); Muz. Narod. w Kr.: rkp. 520 (list z 9 VI 1671); B. Ossol.: rkp. 189 s. 1562; – Chrapowicki J. A., Diariusz, (pod datą 15 XII 1665, 25 III 1667), (w przygotowaniu do druku przez T. Wasilewskiego); – Genealogia rodziny Ordów w posiadaniu Janusza Ordy w W.

Andrzej Rachuba