Starczynowski Wawrzyniec (zm. po 24 XI 1568), rektor szkoły lubelskiej, rajca, burmistrz lubelski.
Był synem mieszczanina olkuskiego Mikołaja.
W r. 1520 rozpoczął S. naukę na Uniw. Krak., uzyskując stopień bakałarza sztuk wyzwolonych. W r. 1528 objął obowiązki rektora szkoły przy kościele farnym p. wezw. św. Michała w Lublinie (po raz pierwszy został wymieniony w tej funkcji 25 V t.r.). Równocześnie występował w lubelskim sądzie konsystorskim jako obrońca (np. od stycznia do maja 1529 aż 34 razy, broniąc ponad 40 klientów), jako świadek oraz (z ramienia bp. krakowskiego i osób prywatnych) jako oskarżyciel publiczny duchownych, dopuszczających się występków przeciw moralności. Po rezygnacji z pracy szkolnej w r. 1532 lub 1533 (4 VII 1533 został już nazwany byłym rektorem) działalność sądowa stała się głównym źródłem utrzymania S-ego, choć pewne dochody czerpał też z handlu, m.in. ołowiem i winem, oraz z pożyczania pieniędzy. W r. 1535 został mansjonarzem kaplicy zamkowej Świętej Trójcy w Lublinie, ale nie zdecydował się na przyjęcie święceń kapłańskich i po roku musiał zrezygnować z beneficjum. W r. 1537 objął funkcję notariusza publicznego w konsystorzu lubelskim; pełnił ją (z przerwami) do r. 1558. Ok. r. 1544 przyjął prawo miejskie, co umożliwiło mu piastowanie godności miejskich, swobodę działalności gospodarczej oraz nabywanie nieruchomości na terenie Lublina (w l. 1549 i 1556 kupił tu dwie kamienice). Jako prawnik i człowiek interesu zyskał wśród mieszczan poważanie i zaufanie. W r. 1548 bronił w sądzie konsystorskim rady miejskiej przeciw altarystom kościoła farnego. Dn. 14 X 1555 był poświadczony jako ławnik; podpisał wtedy wraz z rajcami ugodę handlową z lubelskimi Żydami, zawartą za pośrednictwem star. lubelskiego Stanisława Tęczyńskiego. Funkcję ławnika sprawował do r. 1558; w r.n. został zastępcą wójta (advocatus subdelegatus) i rajcą oraz w pierwszym kwartale burmistrzem z mianowania starosty. Jako ławnik i rajca (do r. 1561) bronił z polecenia rady interesów miasta w sądach wobec króla i wojewody. Jeździł w sprawach miejskich np. w r. 1563 do Kocka do woj. lubelskiego Jana Firleja, a w r. 1567 do przebywającego w Grodnie króla Zygmunta Augusta. T.r. zapisał 200 złp. na odprawianie cotygodniowej wotywy do św. Anny w kościele św. Michała. W sporządzonym 24 XI 1568 testamencie (jego egzekutorami uczynił m.in. sędziego grodzkiego krakowskiego Feliksa Czerskiego oraz lekarza lubelskiego Walentego Sierpowskiego) legował 3 tys. złp. na fundację kapituły i scholasterii przy tym kościele; jedną ze swych kamienic przeznaczył na mieszkanie dla wikariuszów. Z zapisanej sumy mieli utrzymywać się scholastyk, czterech kanoników i ośmiu wikariuszy; prawo ich przedstawiania powierzył S. rajcom lubelskim. Zmarł po 24 XI 1568.
S. rodziny nie założył.
Dn. 15 III 1574 bp krakowski Franciszek Krasiński potwierdził fundację S-ego i utworzenie lubelskiej kapit. kolegiackiej; uroczysta inauguracja fundacji miała miejsce 24 VII t.r.
Froch W., Dzieje szkoły lubelskiej przy kościele parafialnym św. Michała w XV–XVIII w., L. 1999 s. 43–4; tenże, Lubelska szkoła parafialna w XVI w. do czasu powstania kolegium jezuickiego w roku 1568, „Roczn. Lub.” R. 16: 1973 s. 70–3; Szczygieł R., Konflikty społeczne w Lublinie w pierwszej połowie XVI wieku, L. 1977; tenże, Ugoda Żydów lubelskich z gminą miejską w sprawie udziału w życiu gospodarczym miasta z 1555 r., w: Żydzi wśród chrześcijan w dobie szlacheckiej Rzeczypospolitej, Kielce 1996 s. 46; Trojanowska M., Dokument miejski lubelski od XIV do XVIII wieku, W. 1977; Wadowski J. A., Kościoły lubelskie, Kr. 1907; – Album stud. Univ. Crac., II 204; – AP w L.: Akta m. Lublina, nr 126 k. 314, nr 147 k. 27, 63–3v, nr 150 k. 157v, nr 151 k. 2–3, nr 192 nlb (r. 1559), nr 267 k. 146, 199, 211v, 223, nr 296 k. 276, 421; Arch. Archidiec. w L.: Rep. 60 A vol. 8 k. 386, vol. 9 k. 77, 150, vol. 10 k. 54, 122–2v, 188–9, vol. 12 k. 13, 38v, 53v–4v, 62, 227, vol. 13 k. 173, 176, vol. 14 k. 28v, vol. 15 k. 109v–10, vol. 16 k. 29–9v, 194, 210, 222.
Henryk Gmiterek