INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Stefan z Chyb h. Jastrzębiec  

 
 
brak danych - 1464
Biogram został opublikowany w latach 2004-2005 w XLIII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.


 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Stefan (Szczepan) z Chyb h. Jastrzębiec (zm. 1464), kanonik poznański.

Jan Długosz przypisał mu omyłkowo h. Lubicz, zamiast podobnego Jastrzębca, którym pieczętowali się wywodzący się od Chybskich Ociescy. Był synem Mikołaja właściciela podpoznańskich Chyb, bratem Chwaliboga i Michała.

W r. 1420 zapisał się S. na Uniw. Krak. na Wydz. Sztuk Wyzwolonych (uiścił 6 gr wpisowego), nie uzyskał jednak stopnia naukowego. Na początku r. 1424 był już w Wielkopolsce i wraz ze swymi braćmi nabył prawo do spadku po Abrahamie z Bielaw, dłużniku Chybskich. Od marca 1425 do kwietnia r.n. występował z predykatem «nobilis» w otoczeniu star. generalnego Wielkopolski Sędziwoja z Ostroroga, poświadczając jego dokumenty. Jako duchowny wspomniany został na początku r. 1432, chociaż także później w sądach szlacheckich określany był niekiedy mianem «szlachetnego».

Prawdopodobnie dzięki protekcji Sędziwoja z Ostroroga, wspartej być może znajomością z czasów studiów z Janem Lutkowicem z Brzezia, S. dostał się do kancelarii królewskiej. Jako pisarz poświadczony był w r. 1431, ale karierę rozpoczął prawdopodobnie wcześniej. Wskazywałaby na to przekazana przez Długosza wiadomość, w którą on sam jednak powątpiewał, iż t.r. wraz z Andrzejem z Lubina (późniejszym star. dobrzyńskim) udał się S. w tajnej misji do wielkiego mistrza Pawła Russdorfa, by prosić w imieniu króla Władysława Jagiełły o uderzenie krzyżackie na Polskę, gdyby wojska polskie miały zaatakować popieranego przez Jagiełłę, wbrew panom polskim, ks. lit. Świdrygiełłę. Wiadomość tę uznano (A. Lewicki) za potwarz rzuconą na króla, który prawdopodobnie posłużył się t.r. S-em i Andrzejem z Lubina w delikatnych negocjacjach o pośrednictwo Krzyżaków w sprawie pokoju ze Świdrygiełłą; S. byłby zatem sprawdzonym i zaufanym dworzaninem monarchy od dłuższego czasu. Wydaje się, że znał S. język niemiecki, tym bardziej, że w lipcu 1434 został ponownie wysłany w poselstwie do wielkiego mistrza. Pracę w kancelarii zakończył przed r. 1438, kiedy określono go jako byłego pisarza.

Dn. 5 II 1439 poświadczony S. został na pierwszych beneficjach kościelnych: plebanii w Tuszynie (w ziemi sieradzkiej) i kanonii kruszwickiej; obie postanowił zamienić z Piotrem z Wilczyna na bogatą plebanię w wielkopolskim Rogoźnie. Kontrakt ten, zawarty przed bp. poznańskim Andrzejem Bnińskim, został później w jakiś sposób zmieniony, gdyż mimo osiągnięcia plebanii rogozińskiej, S. jeszcze 11 VII 1441 tytułowany był kanonikiem kruszwickim. Pracując w kancelarii związał się S. zapewne z podkanclerzym Wincentym Kotem; odejście S-a zbiegło się bowiem z awansem Kota na arcybiskupstwo gnieźnieńskie. S. towarzyszył arcybiskupowi w objeździe archidiecezji od 7 IV do 27 IX t.r. Przypuszczalnie w końcu września, podczas pobytu Kota w Opatówku, mianowany został oficjałem kaliskim i zarazem zarządcą opatóweckiego klucza dóbr arcybiskupich, bowiem z tymi godnościami wystąpił w końcu października jako jeden z sędziów polubownych w sporze między Małgorzatą, wdową po star. bydgoskim Dobiesławie Puchale a Marcinem, dziedzicem Dziadowic i Zador. Urząd oficjała kaliskiego pełnił przynajmniej do 6 V 1442, zapewne jednak dłużej, gdyż jego następca na tym stanowisku, Ninota z Kościerzyna, poświadczony został dopiero 3 V 1444. W czerwcu t.r. był S. w Poznaniu, a w grudniu procesował się w poznańskim konsystorzu o dziesięciny należne mu z tytułu posiadania plebanii rogozińskiej. Być może już wtedy rozpoczął starania o prebendę w poznańskiej kapit. katedralnej, choć kontakty z tą korporacją nawiązał jeszcze w r. 1432, gdy jako pisarz królewski na wniosek Przedwoja z Grądów otrzymał 22 I wiardunki dziesięcinne ze wsi Gołaszyn, najpewniej w zamian za wyświadczone kapitule usługi.

Dn. 24 XI 1445 w Buku zawarł S. przed bp. Bnińskim kontrakt z kustoszem poznańskim Mikołajem Sobockim, oddając mu plebanię rogozińską w zamian za ubogo uposażony kanonikat katedralny oraz plebanię w Sobocie, przy czym obie strony zaprzysięgły, że odwołają kontrakt, o ile nie uzyskają zgody króla jako kolatora plebanii w Rogoźnie. Kapit. poznańska przyjęła S-a na prebendę kanonicką po Sobockim 4 XII t.r. i już dziesięć dni później S. brał udział w jej posiedzeniu. Objął też plebanię w Sobocie, którą 2 V 1446 oddał w dwuletnią dzierżawę za 22 grzywny rocznie. Wkrótce popadł w konflikt z kanonikiem Sędziwojem Sobockim (bratem Mikołaja), który 26 V 1449 domagał się zwrotu 20 grzywien za dzierżawę sobockiej plebanii. S. pozostawał formalnie do r. 1450 plebanem w Rogoźnie, podczas gdy niemałe dochody z tego beneficjum czerpał M. Sobocki, przypuszczalnie rekompensując S-owi niekorzystną finansowo zamianę pensją, wypłacaną z dochodów plebanii. Dn. 8 IV 1450 obaj zostali oskarżeni przez oficjała poznańskiego Mikołaja Heskena z Kościana o symonię. Po procesie przed sądem biskupim S. zachował swój kanonikat, a 16 V t.r. biskup udzielił instytucji S. Sobockiemu na plebanię w Rogoźnie, natomiast S-owi na plebanię w Sobocie. Jednak Hesken, pozbawiony (być może za karę) urzędu oficjała poznańskiego, ponownie oskarżył ich 28 XI przed papieżem Mikołajem V o krzywoprzysięstwo, symonię oraz uszczuplenie papieskich i królewskich praw kolatorskich, prosząc zarazem dla siebie o kustodię, kanonię i plebanię rogozińską; zdołał jednak tylko zmusić S-a i M. Sobockiego do ubiegania się o rozgrzeszenie z tytułu symonii; otrzymali je 7 V 1451.

Po objęciu w r. 1445 kanonii poznańskiej S. stale rezydował przy katedrze. W kapitule dzierżył wsie prestymonialne: Głuchowo (w końcu r. 1444 w zastępstwie Jana Furmana), Drożdżyce (od 14 XII 1454 do 9 II 1458) oraz Lisówki i Skrzynki wraz z młynem (od 9 II 1458 do śmierci). Kapituła czterokrotnie powierzała mu urząd prokuratora (w kadencjach 1447/8, 1449/50, 1455/6, 1456/7), a także prefekta fabryki (budowy) katedry (poświadczony 7 VII 1451) oraz skarbnika (poświadczony od 27 VIII 1456, zrezygnował przed 1 VII 1462). S. był także wysyłany przez kapitułę w poselstwach: w r. 1448 na Mazowsze w sprawie dziesięcin należnych bp. Bnińskiemu, w r. 1452 do star. generalnego Wielkopolski Łukasza Górki w sprawie poddanych kapituły, w r. 1454 na konwencję duchowieństwa do Gniezna, w r.n. ponownie do Gniezna, w r. 1457 na sejm do Piotrkowa oraz t.r. na synod prowincjonalny do Gniezna. W lipcu 1459 z polecenia kapituły dostarczył S. do Gniezna królowi Kazimierzowi Jagiellończykowi niewielką kwotę 10 grzywien. W październiku t.r. przebywał w Gnieźnie, gdzie brał udział w obradach duchowieństwa w sprawie subsydium dla króla na cele wojny pruskiej.

O doświadczeniu prawniczym oraz autorytecie jakim się cieszył S., świadczy także wybieranie go sędzią polubownym. W r. 1459 był superarbitrem w toczonym w konsystorzu poznańskim sporze między dziedzicem Jarocina Maciejem a Żydem Saulem, synem Izaaka z Poznania, o 45 grzywien długu, a w r.n. w sprawie o dziesięciny między plebanem w Objezierzu Sędziwojem Objezierskim a dziedzicem wsi Wielkie, Janem. W r. 1461 M. Sobocki, długoletni wikariusz generalny i oficjał bp. Bnińskiego, mianował S-a swym zastępcą (surogatem) w sądzie biskupim.

S. posiadał skromne dobra dziedziczne (działy w Ocieszynie, a przejściowo w Gołaszynie koło Obornik), a podstawę jego zamożności stanowiły prebendy kościelne i wspomniane już wsie prestymonialne. W r. 1462 zakupił czynsz 7 grzywien szerokich półgr na Mórkowie, a w r.n. poczynił darowizny dla poznańskiego konwentu dominikanów w postaci czynszów w wysokości 10 fl. węgierskich i 12 grzywien szerokich półgr; przy tej okazji wspomniano, że wybudował przy kościele klasztornym kaplicę, w której Chybscy uzyskali prawo pochówku. S. pozostawił spory majątek w gotówce (90 grzywien półgr oraz 300 fl. węgierskich) oraz w sprzętach domowych i inwentarzu żywym (oszacowany na 100 grzywien); dobra te miał przejąć z domu zmarłego kanonika Zbyluta Urbanowskiego, o co już po śmierci S-a toczył się proces. S. zmarł zapewne na początku r. 1464, gdyż 29 II t.r. stawili się przed kapitułą pretendenci do wakującej po jego śmierci kanonii.

 

PSB (Sobocki Mikołaj); Słown. Hist.-Geogr. Ziem Pol., VIII (Chyby, Gołaszyn, Ocieszyn, Rogoźno); – Dembiński P., Prokuratorzy poznańskiej kapituły katedralnej w latach 1428–1500, „Roczn. Hist.” R. 69: 2003 s. 149–50, 155, 157, 164; Krzyżaniakowa J., Kancelaria królewska Władysława Jagiełły. Studium z dziejów kultury politycznej Polski XV wieku, P. 1979 cz. 2 s. 146–7; Lewicki A., Powstanie Świdrygiełły. Ustęp z dziejów unii Litwy z Koroną, Kr. 1892 s. 88; Nowacki, Dzieje archidiecezji pozn., II; Skierska I., Oficjalat kaliski w XV w., „Roczn. Kaliski” R. 25: 1994/5 s. 118; Sułkowska-Kurasiowa I., Dokumenty królewskie i ich funkcja w państwie polskim za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów 1370–1444, W. 1977 s. 204; Szweda A., Ród Grzymałów w Wielkopolsce, Tor. 2001 s. 69; Wiesiołowski J., Dominikanie w miastach wielkopolskich w okresie średniowiecza, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222–1972, Red. J. Kłoczowski, W. 1975 I; – Acta capitulorum, I–II; Bull. Pol., VI; Długosz, Annales, XI–XII; Kod. Wpol., V, VIII–IX; Kod. Wpol., S. Nowa, z. 1 (Dokumenty opactwa benedyktynów w Lubiniu z XIII–XV w., Wyd. Z. Perzanowski, W. 1975); Metryka Uniw. Krak., I; Regesta historico-diplomatica Ordinis Sanctae Mariae Theutonicorum 1198–1525, Hrsg. v. E. Joachim, W. Hubatsch, Göttingen 1948 I vol. 2 nr 6846; Wielkopolskie roty sądowe XIV–XV wieku, Oprac. H. Kowalewicz, W. Kuraszkiewicz, P.–Wr. 1959 I nr 1517; – AP w P.: sygn. Kalisz, Gr. 20 s. 71, sygn. Poznań, Gr. 3 k. 96, Gr. 4 k. 100v, Gr. 6 s. 86, Z. 12 k. 63, 82, Z. 13 k. 182, Z. 16 k. 172, Z. 18 k. 80v; Arch. Archidiec. w Gnieźnie: sygn. AA 1 k. 24, 26v, 27, 32–v, 35v, 37v; Arch. Archidiec. w P.: sygn. AC 24 k. 95v, AC 29 k. 51, 184v, AC 31 k. 2, 58, AC 43 k. 28–v, AE Ia k. 3v, AE I k. 92v, 162–3, 176–7, AE II k. 174 nn, CP 3 nr 7, CP 28 k. 66v, CP 29 k. 66v, 87, 198v, CP 30 k. 32, 33v; – Informacje Izabeli Skierskiej z P.

                                                                                                                                                                                                                                      Paweł Dembiński

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

  więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Paweł Popielski h. Nałęcz

brak danych - między 9 IX 1539 a 27 X 1540
archidiakon płocki
 

Wojciech Krypa z Szamotuł

brak danych - 1507-05-26
astronom
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.