Stefan (Szczepan) z Otmianowa, Borkowa i Morzy h. Rola (zm. między 1454 a 1464), kasztelan ksiąski, podkomorzy inowrocławski.
Ojcem S-a mógł być Jan z Otmianowa w pow. brzeskim kujawskim (występował w l. 1399–1410, zm. 1410/11); inni znani z tego okresu dziedzice Otmianowa h. Rola, bracia Zbrosław (1398–1414) i Wawrzyniec (1399–1413) nie pozostawili męskiego potomstwa, dziedziczyły po nich córki. W r. 1433 został S. wymieniony jako rycerz pasowany (strenuus). Zapewne na przełomie l. 1439 i 1440 otrzymał kaszt. ksiąską (Książ Wpol.); jego poprzednik na tym urzędzie, Stanisław z Mierucina pojawił się w źródłach po raz ostatni 5 IX 1439. Z tytułem kasztelana zasiadał S. w r. 1440 kilkakrotnie (28 II, 16 III, lipiec, 22 VIII) w Kaliszu w burgrabiowskim sądzie grodzkim i 25 IV t.r. w starościńskim Krzesława z Kurozwęk. Urząd kaszt. ksiąskiego pełnił zapewne do r. 1443; jego następca, Andrzej Górski z Brzostowa, po raz pierwszy został wymieniony jako kasztelan 2 IV t.r.
Prawdopodobnie na początku r. 1443 otrzymał S. wakujący od r. 1441 urząd podkomorzego inowrocławskiego (jego poprzednik Stanisław ze Szczkowa wystąpił po raz ostatni 4 V 1441, nie żył na pewno 23 V t.r.). Należał S. do bliskich współpracowników namiestnika króla Władysława III w Wielkopolsce oraz star. generalnego Wielkopolski Wojciecha Malskiego, któremu towarzyszył w objazdach, uczestnicząc w sądach starościńskich (potwierdzony wielokrotnie przy Malskim od 21 I 1444 do 1 VII 1446). Po objęciu urzędu star. generalnego Wielkopolski przez Stanisława z Ostroroga, pojawił się u jego boku w Kaliszu 1 IX 1448 i 11 VIII 1450. Z tytułem podkomorzego inowrocławskiego wymieniany był w l. 1443–54: zasiadał w Kaliszu w sądzie grodzkim (5 IV 1443, 16 IV 1444 i 30 I 1454) oraz w Pyzdrach w składzie sądów grodzkiego burgrabiowskiego (21 VI 1444) i w obecności króla Kazimierza Jagiellończyka (28 VII 1447). W r. 1451 był na sejmie w Piotrkowie, gdzie 17 VI t.r. świadkował na dokumencie Kazimierza Jagiellończyka, potwierdzającym ordynację czyli statut króla Kazimierza Wielkiego z r. 1368 dla krakowskich żup solnych. W l. czterdziestych i na początku l. pięćdziesiątych występował wielokrotnie przed sądem ziemskim kaliskim we własnych sprawach oraz jako arbiter. Poza Wielkopolską, na Kujawach został wspomniany tylko w r. 1446: z woj. sieradzkim Jarandem z Brudzewa, sędzią brzeskim kujawskim Wawrzyńcem ze Służewa, kaszt. kowalskim Krzesławem z Morzyc i stolnikiem brzeskim kujawskim Krystynem z Kościelnej Wsi miał pogodzić Mikołaja z Nasięgniewic z Andrzejem z Psar; zastrzeżono jednak, że jeśli S. nie będzie mógł uczestniczyć w arbitrażu, to zastąpi go Trojan ze Szczkowa. Zapiska ta dowodzi, że S. nie rezydował na Kujawach.
Wsią dziedziczną S-a był Otmianów i z niego pisał się w l. 1435–7. Od r. 1440 pisał się wyłącznie z Borkowa (koło Kalisza, obecnie Borków Stary); była to własność podzielona i nie jest jasne czy S. dzierżył część królewską, czy szlachecką. Z dokumentu króla Kazimierza Jagiellończyka z 7 XI 1470 wiadomo, że król Władysław III zastawił S-owi za 300 grzywien wieś królewską Morza (pow. kaliski koło Pleszewa); data zapisu króla Władysława nie jest znana; S. wystąpił w nim jako miles. Po raz ostatni S. pojawił się 30 I 1454, a jako zmarły wspomniany jest 20 X 1464. Jego następca na urzędzie podkomorzego inowrocławskiego, Stanisław z Gocanowa (pow. radziejowski), nigdy za życia nie wystąpił z tytułem urzędniczym (w r. 1453 pojawił się bez tytułu, a wdowa po Gocanowskim, podkomorzym inowrocławskim, wymieniona jest w r. 1464).
Pierwszą żoną S-a, występującą w l. 1432–5, była Małgorzata, córka Sędziwoja z Mokronosu (pow. pyzdrski koło Koźmina) h. Bogoria, wdowa po kaszt. poznańskim Mościcu ze Stęszewa. Dn. 23 XI 1433 Małgorzata wraz ze S-em skwitowała swego pasierba Przedpełka Mościca z 300 grzywien posagu i 160 grzywien wiana, zrzekając się reszty sumy posagowej (140 grzywien). W r. 1435 zrezygnowała na rzecz S-a z trzeciej części swych (niewymienionych w zapisce) dóbr, a w zamian S. zapisał jej 200 grzywien na swych (też niewymienionych w zapisce) dobrach dziedzicznych. Z tego małżeństwa urodził się Jan Rola z Borkowa. Drugą żoną S-a była Elżbieta, za którą S. otrzymał 16 V 1452 od Mikołaja Bochnka z Bartodziejów (wiceurzędnika kaliskiego i konińskiego) 60 grzywien posagu. W zapisce tej S. nazwany został zięciem lub szwagrem (gener) Bochnka. Z tego małżeństwa pochodził Mikołaj Rola (zm. między 1505 a 1508) z Borkowa i Otmianowa oraz Bratuszyna, od ok. r. 1475 mąż Marty, córki łowczego kaliskiego Stanisława Rozusta z Woli Rozostowej (obecnie nie istnieje) i Bratuszyna (pow. koniński koło Turka).
Gąsiorowski, Urzędnicy wpol. (pomyłkowo nazwany S. podkomorzym włocławskim); Gąsiorowski, Urzędnicy zarządu lokalnego, s. 99; Urzędnicy, I/1; – Kozierowski S., Badania nazw topograficznych na obszarze dawnej zachodniej i środkowej Wielkopolski, „Roczniki Tow. Przyjaciół Nauk Pozn.” R. 48: 1921 t. 2 s. 88; Szybkowski S., Przedstawiciele kujawskich rodzin urzędniczych w najstarszej księdze rezygnacji starosty generalnego Wielkopolski. Ze studiów nad elitami kujawskimi i wielkopolskimi w późnym średniowieczu, „Ziemia Kujawska” T. 15: 2002 s. 44; tenże, Ziemscy urzędnicy bydgoscy za Andegawenów i pierwszych Jagiellonów (1370–1492). Ustalenie chronologii, tamże T. 14: 2000–1 s. 38 (nieściśle, że S. awansował na podkomorzego inowrocławskiego w r. 1444); – Jus Polonicum, Wyd. J. V. Bandtkie, W. 1831 s. 182; Kod. Wpol., X; Matricularum summ., I, IV; Stadtbuch von Posen, Wyd. A. Warschauer, Posen 1892 nr 611; Starod. Prawa Pol. Pomn., VII nr 1350; Teki Dworzaczka CD-ROM, Kórnik–P. 1997; Teki Pawińskiego, III nr 5958, VII nr 2265, 3611, 4032; – AGAD: dok. perg. 605, Księga ziem. przedecka, 3 k. 132e, Księgi ziem. brzeskie, 1 k. 2v, 13v, 16, 21v, 158v, 2 k. 17, 42v, 43v, 49, 62v, 69, 72v, 81, 84, 88–v, 104, 108, 188v, 209, 218, 3 k. 18v, 22–3v, 67, 81, 87, 88, 89, 94v, 96v, 119, 134, 142, 149, 153, 162, 181–v, 183v, 5 k. 247 (4 V 1441 Stanisław ze Szczkowa, podkomorzy inowrocławski), Księga grodzka brzeska, 3 k. 99–v; AP w P.: Księgi Kalisz, Gr. 19 k. 23, 167, 170, 179, 186, 188v (z imieniem Mikołaj), obecnie s. 48, 333, 339, 365, 379, 383, Gr. 20 k. 192, Gr. 21 k. 60, 77v, 194, 218, Gr. 23 k. 245, Gr. 27 k. 126, 525v, Gr. 30 k. 190, 272, Gr. 31 k. 26v, 219, Konin, Gr. 1 k. 30, 176v, Gr. 2 k. 82v, 107v, 108, 229v, 245, 279, 356v, 360, 361v, 475, Kościan, Gr. 5 k. 138, Poznań, Gr. 1 k. 99v, Gr. 2 k. 13, 14, 15–v, 16v, 17v, 18, 19v, 20v, 21–2, 24, 25v, 78, 87, 199v, Gr. 4 k. 31, 90v, Gr. 7 k. 28, 35v, 57, 109, 225v, Gr. 9 k. 116v, 117, Gr. 11 k. 43, 54v, 79, 131, Kalisz, Z. 8 k. 222, 261v, Z. 10 k. 1, 75, 90, 318, Z. 11 k. 110, 145v, 150, 163, 184, Z. 12 k. 128v, 147v, Pyzdry, Z. 9 k. 222, Kr. 1 k. 62; IH PAN w P., Pracownia Słown. Hist.-Geogr. Wpol. w Średniowieczu: Kartoteka (Borków Stary, Bratuszyn, Morza, Rogów, Wola Rozustowa).
Grażyna Rutkowska i Sobiesław Szybkowski