Staniewicz Sylwester Adam (1808–1892), uczestnik powstania listopadowego, działacz emigracyjny. Ur. 13 X w Jeziorajcach na Wileńszczyźnie, w rodzinie szlacheckiej.
S. był studentem Uniw. Wil. i należał do kółka «Promienistych». W r. 1831 wziął udział w powstaniu listopadowym jako podchorąży 2. p. strzelców pieszych. Po upadku powstania wyemigrował, a jego majątek ziemski został skonfiskowany. Do Francji przybył 15 VIII 1833, skierowany został do obozu w Châteauroux (dep. Indre), a stamtąd do pobliskiego La Chatre. W listopadzie t.r. uzyskał przeniesienie do Carentan (dep. Manche), tam też 15 VIII 1834 zgłosił akces do Tow. Demokratycznego Polskiego (TDP). W październiku t.r. zamieszkał w Poitiers (dep. Vienne), gdzie pełnił funkcję przewodniczącego sekcji centralnej TDP. W grudniu podpisał oświadczenie przeciwko polityce Adama Czartoryskiego. W l. 1835 i 1837 kandydował do władz centralnych TDP, w obu wypadkach bezskutecznie. W r. 1836 podpisał manifest programowy TDP. W grudniu t.r. zapisał się na Wydz. Prawa uniw. w Poitiers. Otrzymał pozwolenie, jak wszyscy emigranci, na darmową naukę i zwiększony zasiłek (45 fr. miesięcznie) wypłacany przez rząd francuski.
W r. 1837 przystąpił S. do Zjednoczenia Emigracji Polskiej (ZEP), kierowanego przez Joachima Lelewela. Został wybrany do Komisji Korespondencyjnej ZEP, a 27 XI t.r. wraz z Wawrzyńcem Wołłowiczem, Tomaszem Odynieckim i in. podpisał odezwę „Do ogółu emigracji polskiej…”, wzywającą do konsolidacji wychodźstwa polskiego i głoszącą konieczność reform społecznych jako warunku sukcesu ogólnonarodowego zrywu niepodległościowego. Z powodu działalności w ZEP został skreślony z listy TDP. Dyplom bachelier en droit (najniższy stopień uniwersytecki) otrzymał 31 V 1839. Od tego czasu zarabiał na życie pracując jako rachmistrz w domach handlowych. Nie stronił jednak od polityki. Dn. 18 II 1840 podpisał odezwę wzywającą TDP do przyłączenia się do ZEP na zasadzie autonomicznej. W Komisji Korespondencyjnej ZEP działał do r. 1843. Uczestniczył w różnych inicjatywach emigracyjnych, np. w kolekcie na pomnik grobowy dla Wincentego Cyprysińskiego (luty 1846), w obchodach rocznicy powstania listopadowego w Poitiers, gdzie wygłosił mowę okolicznościową wydaną potem pt. Głos […] miany w Poitiers na obchodzie 16 rocznicy rewolucji 29 listopada (Poitiers [1847]). Był także współorganizatorem 15 IX 1847 obchodów w Poitiers, poświęconych Teofilowi Wiśniowskiemu i Józefowi Kapuścińskiemu straconym przez władze austriackie we Lwowie w lipcu t.r.
S. opuścił ZEP 28 VI 1845 i powrócił do TDP 6 V r.n. Motywy swego kroku podał w listach drukowanych na łamach „Demokraty Polskiego” (1845 nr z 9 VIII, 1846 nr z 10 V). Z ramienia TDP, wraz z innymi działaczami (m.in. Józefem Wysockim i Leonem Zienkowiczem), został wysłany do Krakowa i uczestniczył w rozruchach antyaustriackich w kwietniu 1848. W r.n. zamieszkał w Paryżu. Pełnił funkcję pośrednika pomiędzy urzędującą w Londynie Centralizacją TDP a działającymi we Francji sekcjami; korespondował m.in. ze Stanisławem Worcellem. Uczestniczył w wyborach do władz Centralizacji otrzymując w r. 1855 – 14 głosów, a w r. 1857 – 174 głosy, najwięcej po Sewerynie Elżanowskim i Janie N. Janowskim, jednak cała trójka odmówiła przyjazdu do Anglii i wejścia w skład Centralizacji. W r. 1860, wraz z Janem i Józefem Zabłockimi, pracował w Komisji Pomocniczej Centralizacji. W r. 1862 należał do współzałożycieli organizacji społeczno-charytatywnej Stow. Podatkowe, zwanego później Instytucją Czci i Chleba. T.r. został członkiem Stałego Komitetu Emigracji Polskiej. Dn. 28 VII 1863 wszedł do Komisji Opiekuńczej, wspierającej „Głos Wolny”. Był równocześnie członkiem komitetu pomocy dla powstania styczniowego. W r.n. należał do współzałożycieli Tow. Pracujących Polaków. Dn. 25 V 1866 podpisał odezwę nawołującą do zjednoczenia emigracji na zasadach demokratycznych; 11 XII t.r. wszedł do nowo zawiązanego Komitetu Reprezentacyjnego Wychodźstwa Polskiego. W r. 1870, w czasie wojny francusko-pruskiej, mimo podeszłego wieku, wstąpił do francuskiej Gwardii Narodowej, by bronić Paryża. W l.n. pełnił funkcję kontrolera w Instytucji Czci i Chleba, a następnie, do r. 1885, członka Rady Administracyjnej. Od r. 1879 był czynny zwłaszcza w Wydz. Weteranów.
W r. 1886 przeniósł się S. do Ouarville (dep. Eure et Loire) i zamieszkał u lekarza Henryka Gierszyńskiego. Od tego czasu pobierał rentę ze Stow. Podatkowego. W r. 1888 został honorowym przewodniczącym obchodów 25. rocznicy powstania styczniowego w Paryżu. W przesłanym na tę uroczystość liście („Wolne Pol. Słowo” 1888 nr 10) apelował do młodzieży polskiej o stworzenie organizacji rewolucyjnej, mającej na celu walkę o niepodległość Polski; niedługo potem grupa młodych działaczy emigracyjnych, uczestniczących w obchodzie, utworzyła Gminę Narodowo-Socjalistyczną. T.r. powstał też Związek Narodowy Polski (ZNP), w którego działaniach S. brał udział. W r. 1889 kandydował w wyborach do zarządu ZNP. T.r. przewodniczył obchodom 59. rocznicy powstania listopadowego i wygłosił mowę patriotyczną; jej obszerne fragmenty opublikowało „Wolne Polskie Słowo” 1889 nr 55. Wobec niepowodzeń natury organizacyjnej w łonie ZNP, w przededniu wiecu zwołanego dla zaradzenia im, wystąpił na tych samych łamach (15 X 1890) w artykule pt. Jeszcze słowo do młodzieży polskiej z ostrą krytyką tendencji konserwatywnych wśród emigracji. Z ostatnich lat życia S-a pochodzą pisma: Uwagi o polityce polskiej (29 XI 1890) i Uwagi nad czasopismem „Pobudka”przez Wiarusa rodem z Wilna (1889–90), których rękopisy znajdowały się w zbiorach Biblioteki Rapperswilskiej (spłonęły w czasie drugiej wojny światowej w Warszawie). Zmarł 8 I 1892 w Ouarville i tam został 10 I pochowany.
S. nie założył rodziny.
Bibliogr. historii Pol. XIX w., II cz. 3 vol. 1; Estreicher w. XIX, VII; Materiały do bibliografii dziejów polskiego ruchu robotniczego, „Ze skarbca kultury” Z. 17: 1965; – Lewak–Więckowska, Zbiory B. Rap. Katalog; Morawska E., Katalog archiwum Gierszyńskich ze zbioru THL, Cz. 1, „Akta Tow. Hist.-Liter. w Paryżu” (Paryż) T. 1: 1991; Przewodnik po zespołach rękopisów Towarzystwa Historyczno-Literackiego i Biblioteki Polskiej w Paryżu, Paryż–W. 2000; Więckowska, Zbiory batignolskie; – Lietuvių Enc.; – Bartkowski J., Spis Polaków zmarłych w emigracji, w: Mater. do biogr., geneal. i herald. pol., VII/VIII 395; Krawiec L., Lista członków TDP z l. 1831–1851, tamże, I; – Borejsza J., Emigracja polska po powstaniu styczniowym, W. 1966; tenże, Patriota bez paszportu, W. 1970; Ciołkoszowie L. i A., Zarys dziejów socjalizmu polskiego, Londyn 1966, 1972 I–II; Cygler B., Zjednoczenie Emigracji Polskiej 1837–1846, Gd. 1963 s. 62, 173, 183; Ekielski J., Fundacja Pelagii Russanowskiej, Miejsce Piastowe 1931 s. 120; Kaczkowski J., Konfiskaty na ziemiach polskich pod zaborem rosyjskim po powstaniach roku 1831 i 1863, W. 1918 s. 369; Kalembka S., Towarzystwo Demokratyczne Polskie w latach 1832–1846, Tor. 1966; Konarska B., Polskie drogi emigracyjne, W. 1986; Limanowski B., Historia demokracji polskiej, Zurych 1901; tenże, Stanisław Worcell, W. 1948; Rzadkowska H., Działalność Centralizacji Londyńskiej Towarzystwa Demokratycznego Polskiego 1850–1862, Wr. 1971; Śladkowski W., Emigracja polska we Francji 1871–1918, L. 1980; Tyrowicz, Tow. Demokr. Pol.; W stulecie Wiosny Ludów, 1951 III cz. 2 s. 334, 362; Zjednoczenie Emigracji Polskiej 1866–1870, Wr. 1972; – Adolfa Reiffa kalendarzyk polski na rok 1887 w Paryżu; toż na r. 1891; Emigracja polska. Stowarzyszenie podatkowe. Instytucja Czci i Chleba. Sprawozdanie z czynności Zarządu Instytucji…, Paryż 1862–93; Krosnowski, Almanach hist., 1837/8 s. 366; – [Bałaszewicz J. A.], Potocki A., Raporty szpiega, Oprac. R. Gerber, W. 1973 I 156, 164; Gierszyński H., W kwestii polsko-litewskiej, Chicago 1897 s. 4; Lelewel J., Listy emigracyjne, Wyd. H. Więckowska, Wr. 1954 IV; Lorentowicz J., Spojrzenie wstecz, W. 1936; [Miłkowski Z.] Jeż T. T., Od kolebki przez życie, Wyd. A. Lewak, Kr. 1936 II; Program obchodu 25-letniej rocznicy powstania 63 roku pod przew. honorowym ob. Sylwestra Staniewicza a rzeczywistem ob. dra Henryka Gierszyńskiego, [Paryż 1888]; Schoell F. L., Pielgrzymka do Ouarville, „Tyg. Powsz.” R. 30: 1976 nr 16 (inskrypcja nagrobna S-a); XXXI rocznica powstania listopadowego. Obchód paryski pod prezydencją posła Ledóchowskiego Jana, Paryż 1862 (mowa S-a); – „Demokrata Pol.” 1847 nr z 2 I s. 115, nr z 2 X s. 115; „Głos Wolny” 1863 nr 19, 1866 nr 106, 117, 126, 1870 nr 244/245; „Kalendarz Pielgrzymstwa pol.” 1840 s. 120; „Kur. Pol. w Paryżu” 1884 nr 8; „Ojczyzna” 1864 nr 83 s. 2; „Okólniki TDP” 1846 s. 27, 1847/8 s. 15; „Przegl. Rzeczy Pol.” 1861 nr z 20 XI s. 12–13, 1862 nr z 15 IX s. 32; „Roczn. Tow. Hist.-Liter. w Paryżu. Rok 1866” (Paryż) 1867 s. LVII; „Rzeczpospolita” 1870 nr 10 s. 75 ; – Nekrologi z r. 1892: „Bulletin Polonais litteraire, scientifique et artistique” nr 55, „Wolne Pol. Słowo” R. 6 nr 105; – Archives Département Poitiers: Akta policyjne, sygn. 176 M. 4 T. 1, 92 (akta szkolne); B. Czart.: sygn. 5355 (spis emigrantów); B. Jag.: rkp. 3685 t. 6 k. 487–90 (koresp. z J. N. Janowskim), rkp. 6872 III k. 18–19; B. Pol. w Paryżu: sygn. 530; BUW: Kartoteka oficerów powstania listopadowego R. Bieleckiego; – Mater. Leona Sylwestra Staniewicza z Gd.
Barbara Konarska