INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Tadeusz Jakub Skalski  

 
 
1851 - 1895-04-06
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Skalski Tadeusz Jakub (1851–1895), aktor, śpiewak, reżyser. Ur. we Lwowie, był synem rękawicznika.

S. uczył się w lwowskiej szkole dramatycznej. Na scenę przygotowywał go Karol Królikowski. Po raz pierwszy wystąpił na popisie 13 VI 1871 w komedii A. Fredry „Nikt mnie nie zna” jako Kasper. W l. 1871–2 należał do zespołu teatru ukraińskiego tow. «Ruska Besida». W polskim teatrze lwowskim zaangażowano go do chóru; był też obsadzany w małych rolach, jednak szybko zauważony przez publiczność już w sezonie 1875/76 grał większe, przede wszystkim charakterystyczne (np. Lajbele w „Emigracji chłopskiej” W. L. Anczyca).

Niejednokrotnie S. występował już wtedy razem z żoną Elżbietą (zob. Skalska Elżbieta). Jego polem popisu w okresie 1876–8 stały się farsowe jednoaktówki, wodewile i «krotochwile ze śpiewami», jak „Żyd w beczce”, czy „Berek zapieczętowany” A. Ładnowskiego. Niektóre sztuki tego typu sam tłumaczył na polski, z niemieckiego i francuskiego. Krępy, miał twarz o grubych, ale sympatycznych rysach, «słabe zasoby głosowe i sepleniącą wadę dykcji» („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1895 nr 15), jednak śpiewał, ratując się falsetem albo melorecytacją. Grał dużo, zarówno role główne, jak i epizodyczne, co parę dni w innym przedstawieniu, a niekiedy w dwu różnych tego samego dnia, po południu i wieczorem. M. in. grał czołową rolę (Świderskiego) w melodramacie „Studnia artezyjska” G. Rädera (1877) – spektakl tej sztuki 13 IV 1878 był benefisem obojga małżonków. Własnego benefisu S. doczekał się 19 XI 1880, grając króla Bobèche’a w operze komicznej „Sinobrody” J. Offenbacha. Po śmierci w r. 1880 Stanisława Dobrzańskiego S. objął po nim emploi komiczne w różnorodnym repertuarze. Występował na scenie Teatru Skarbka i w Teatrze Letnim, a także wraz z zespołem poza Lwowem, np. w warszawskim teatrzyku ogródkowym «Eldorado» (lipiec 1878) i niemal rokrocznie w Krakowie (1880–92) oraz jeździł z doraźnie dobieranymi grupami (np. Poznań 1880, Przemyśl 1882). Częściej następowały benefisy, jak w r. 1881 (10 IV, S. – Wójt, żona – Germana w operetce „Dzwony z Corneville” J. R. Planquette’a i 9 XII – Pantalone w operze komicznej „Boccaccio” F. Suppégo) oraz w r. 1882 (25 XI, Izzet-Pasza w operetce „Fatinica” Suppégo).

Kulminacja wszechstronnej teatralnej działalności S-ego przypadła na l. 1882–4. Grał wówczas m. in. Bartola w „Weselu Figara” P. A. Beaumarchais’go, Agę w sztuce „Narzeczona Harambaszy” wg powieści T. T. Jeża, Don Sancha d’Avellaneda w operetce „Chusteczka królowej” J. Straussa, Baltazara Groot w operetce tegoż kompozytora „Wojna o tancerkę” (inny tytuł „Wesoła wojna”), Reżysera w wodewilu „Żołnierz królowej Madagaskaru” S. Dobrzańskiego i Bumsa w „Lekkiej kawalerii” F. Suppégo. Operę komiczną Suppégo pt. „Gaskończyk” z S-m w roli Barona powtarzano m. in. na żądanie komitetu międzynarodowego targu zbożowego dla jego uczestników (25 IX 1883). Role te przyczyniały się do długotrwałego powodzenia przedstawień (niektóre z nich ponawiał w latach późniejszych). W „Henryku IV” W. Szekspira (18 XII 1882) grał Bardolfa, a w „Odsieczy Wiednia” W. Rapackiego (11 IX 1883) Turka Selima Gereja. W dramacie historycznym „Oblężenie Lwowa” K. Brzozowskiego był Tuhaj-Bejem (21 IV 1884). Kolejne benefisy potwierdziły jego pozycję w zespole: w r. 1884 w roli Szydełki w „Gałganduchu” J. N. Nestroya, w r. 1885 w roli Ippelmayera w „Robercie i Bertrandzie” spolszczonym przez W. L. Anczyca z muzyką K. Hoffmana.

W tym okresie S. zajął się reżyserią, debiutując wystawieniem „Dziadów” (tj. kantaty scenicznej „Widma” do tekstu II cz. dramatu A. Mickiewicza, z muzyką S. Moniuszki) na Dzień Zaduszny 1881. Następnie w jego reżyserii ukazała się na scenie opera L. Halévy’ego „Żydówka” (6 XII 1881). Pozycje operetkowo-komediowe wybierał w r. 1882 przeważnie takie, w których wcześniej sam grał, odnosiły one tak znaczne sukcesy, że z Teatru Skarbka przenoszono je do Letniego, bądź odwrotnie. W l. 1883 i 1884 reżyserował także inne operetki, w części z nich występując. Równocześnie przygotowywał nagłe wznowienia oper w związku z gościnnymi występami śpiewaków. Wymienić tu można „Fausta” Ch. Gounoda i „Łucję z Lammermooru” G. Donizettiego w r. 1882, G. Verdiego „Rigoletto”, „Traviatę” i „Trubadura” oraz „Martę – czyli Kiermasz w Ryszmondzie” F. Flotowa (1883). Więcej bodaj własnych pomysłów S. wniósł w l. 1883 i 1884 w reżyserie takich oper, jak: „Straszny dwór” Moniuszki, „Carmen” G. Bizeta, „Hugonoci” G. Meyerbeera, wreszcie „Opowieści Hoffmanna” J. Offenbacha.

Od r. 1884 S. musiał poprzestawać na aktorstwie, gdyż reżyserię oper objął Julian Myszkowski. Grywał zatem kilka dawniejszych ról operetkowych, szczególnie jednak podobał się w nowych rolach, m. in. bakałarza Griffardina („Pierścień rodzinny” E. Audrana), czy Cabaleno Nasone („Gasparone” K. Millöckera), następnie Rocco („Maskota czyli dziewczę szczęścia” E. Audrana), Żupana („Baron cygański” J. Straussa), jak też w dramatycznych – Działoszyckiego („Kościuszko pod Racławicami” W. L. Anczyca) albo Tuhaj-Beja (sceniczna przeróbka „Ogniem i mieczem” H. Sienkiewicza).

Wyraźnie jednak odsuwany w cień, S. częściej wyjeżdżał ze Lwowa. W maju 1885 występował na «wieczorach humorystycznych» w Krakowie. W l. 1885–7 grywał na prowincji w zespole pod dyrekcją Henryka Lasockiego, m. in. w Stanisławowie, w podkrakowskim Podgórzu, Tarnowie i Rzeszowie. Wreszcie wiosną 1887 «na skutek nieporozumień ustąpił z teatru». Jednak «publiczność zmusiła nieledwie dyrekcję do powrócenia jej tego ulubionego bawiciela miejsc tańszych» („Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1895 nr 15). W sezonie 1887/8 S. grał wraz ze świeżo zaangażowaną Adolfiną Zimajer m. in. w operetkach Offenbacha i Suppégo.

W swoje role S. wplatał aktualne, samodzielnie ułożone kuplety. Postępował tak od r. 1876 (Świstos w „Zabobonie czyli Krakowiakach i Góralach” J. N. Kamińskiego, danych 1 VI na inaugurację Teatru Letniego). Jego kuplety na życzenie publiczności wstawiano do programów składanych, a nowe strofy specjalnie anonsowano. S. ogłosił je nadto drukiem (Kuplety operetkowe, Kr. 1885). Słynął też z wykonywania satyrycznych monologów i żaden bodaj teatralny program sylwestrowy i noworoczny w l. 1883–93 nie odbył się bez S-ego. Sporadycznie S. nadal występował w zespole teatru «Ruska Besida», m. in. w Tarnopolu (7 V 1889), Stanisławowie (grudzień 1889), Samborze (marzec–kwiecień 1890) i Nowym Sączu (lipiec 1890), gdzie nie tylko grał swe dawne role, lecz także wziął udział w przedstawieniu opery ukraińskiej N. Łysenki „Natalka Połtawka”.

W r. 1889 S. powrócił do reżyserii operetek, równocześnie w nich grając (z wielkim powodzeniem m. in. u boku gościnnie występującej we wrześniu 1890 A. Zimajer). Powtórnie wystawił „Dziady” Moniuszki/Mickiewicza (3 XI 1890), a 29 XI 1890 znalazł się w obsadzie „Wiele hałasu o nic” Shakespeare’a (Dogberry), podczas gościnnego występu Heleny Modrzejewskiej w roli Beatrice. Jego dokonania reżyserskie połączone z aktorskimi trwały do r. 1893. Wprowadził sporo repertuarowych nowości. Wielki sukces odniósł bogato wystawiony przez S-ego już w Teatrze Skarbka (15 X 1891) „Ptasznik z Tyrolu” K. Zellera. Gdy na przełomie września i października 1891 przyjechał do Lwowa Aleksander Myszuga, S. wznowił z tej okazji „Fausta”, „Traviatę”, „Łucję z Lammermooru” i „Trubadura”. Jednocześnie obok dalszych wznowień wyreżyserował w l. 1890–92 wiele innych oper, jak: „Mignon” A. Thomasa, „Aidę” i „Bal maskowy” Verdiego, „Halkę” Moniuszki, „Romeo i Julię” Gounoda, „Proroka”, „Dinorah”, „Afrykankę” i „Roberta Diabła” Meyerbeera, ,,Giocondę” A. Ponchiellego, „Normę” V. Belliniego, „Cyrulika sewilskiego” G. Rossiniego. S. dbał o balety i nową wystawę. „Rycerskość wieśniacza” P. Mascagniego (2 IV 1892), osiągnęła frekwencyjny rekord (16 przedstawień w popremierowym ciągu). Stąd też, kiedy opera lwowska pojechała na Międzynarodową Wystawę Muzyczno-Teatralną do Wiednia w r. 1892, S. «był jej pracowitym reżyserem» („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1895 nr 15). W dn. 10–13 IX 1892 grano tam trzy przedstawienia w reżyserii S-ego.: „Halkę”, „Straszny dwór” i „Zabobon czyli Krakowiacy i Górale” oraz dwa programy składane z ich fragmentów.

Jesienią 1892 S. wyreżyserował we Lwowie z powodzeniem „Dziecko szczęścia” K. Millöckera oraz „Lirniczkę z Sabaudii” L. Varneya. W początkach 1893 r. intensywność pracy S-ego z pozoru nie słabła. Powtarzał dawniejsze role i przygotował nowe, np. Kapelan w „Damach i huzarach” Fredry, granych uroczyście 10 III 1893, na 100-lecie urodzin komediopisarza. Wyreżyserował jednoaktową operetkę Offenbacha „Paimpol i Perinette” i grał w niej tytułowego Paimpola.

Dn. 16 IV 1893 S. żegnał się z publicznością przed dłuższym urlopem dla poratowania zdrowia; wystąpiły u niego objawy psychicznych zaburzeń. Dźwignął się jednak i grał do 11 VI. Dn. 20 VI 1893 dano program składany na dochód chorego S-ego. Jesienią t. r. wrócił na scenę. W dn. 30 IX – 19 X zagrał kilka ról obok gościnnie występującej A. Zimajer. Ostatnią rolę, którą był Piotr Schmalzl w wodewilu H. Schenka ,,Gorąca krew” zagrał 21 I 1894. Niebawem prasa doniosła, iż «filar operetki, P. Skalski, znajduje się w domu obłąkanych» („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1894 nr 577). Jego choroba wywołała wielki smutek we Lwowie. «Z imieniem tego aktora – pisano – łączyło się nie tylko pojęcie komiki, lecz i pojęcie – śmiechu. Humor lubo nie wykwintny, lecz szczery, natura nieco groteskowa, w całości na usługi zabawy oddana, uczyniła Skalskiego najbardziej typowym z komików […]. Był to komik starej daty» („Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1895 nr 15). Wg Stanisława Schnür-Pepłowskiego, «jego gra, wolna od przesady, pełna humoru i naturalności, świadczyła o niepospolitej, wrodzonej sile komicznej». W sumie w ponad 255 sztukach grał więcej niż 275 ról. Zakładu w Kulparkowie pod Lwowem już nie opuścił. Zmarł tam 6 IV 1895, został pochowany we Lwowie na cmentarzu Łyczakowskim.

W małżeństwie z Elżbietą z domu Heger S. dzieci nie miał.

 

Słown. Teatru Pol., I (fot., bibliogr., ikonogr.); Nicieja S. S., Cmentarz Łyczakowski we Lwowie w latach 1786–1986, Wyd. 2, Wr. 1989; Maresz B., Szydłowska M., Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1886–1894, Kr. 1993; Marszałek A., Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1875–1881, Kr. 1992; taż, Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1881–1886, Kr. 1993; – Schnür-Pepłowski S. J., Teatr polski we Lwowie, Lw. 1889–91 I–II; – Żeleński T. Boy, Pisma, W. 1966 XXIV 413; – „Dilo” 1889 nr 92, 93, 95; „Echo Muzycz., Teatr. i Artyst.” 1887 nr 214, 1894 nr 577, 1895 nr 15 (fot); „Gaz. Narod.” 1884 nr 113, 1885 nr 97; – IS PAN: Mater. Stanisława Dąbrowskiego.

Małgorzata Komorowska

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Józef Mehoffer

1869-03-19 - 1946-07-08
malarz
 

Leopold Skulski

1877-11-15 - prawdop. 1940
polityk
 

Edward Franciszek Okuń

1872-09-21 - 1945-01-17
malarz
 

Irena Kosmowska

1879-12-20 - 1945-08-21
działaczka społeczna
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Pędziński

1833-10-11 - 1901-04-08
ksiądz
 

Józef Wojciech Siedlecki

1841-03-19 - 1915-06-08
malarz
 

Antoni Bem

1848-06-04 - 1902-04-15
literat
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.