Karyłowski Tadeusz (1882–1945), tłumacz, poeta, jezuita. Syn Konstantego, inżyniera mechanika, i Natalii z Drzewińskich, ur. 5 VI w Warszawie. Do szkoły średniej uczęszczał w Krakowie, uzyskując w r. 1899 maturę w wyższej szkole realnej; 17 IX t. r. wstąpił do jezuitów w Starej Wsi koło Brzozowa. W l. 1899–1905 uzupełnił swoje wykształcenie klasyczne, oddając się równocześnie twórczości poetyckiej. Po studiach filozoficznych w Nowym Sączu (1905–8) był nauczycielem w gimnazjum jezuickim w Chyrowie (1908–9); słuchał teologii w Krakowie (1909–13), gdzie został wyświęcony w r. 1911, następnie odbył studia w zakresie literatury polskiej i francuskiej na UJ w Krakowie (1914–9). Do r. 1930 przebywał w Krakowie, w l. 1930–9 w Wilnie i Lublinie.
Od r. 1903 ogłaszał swoje prace literackie, przeważnie poezje, w czasopiśmie zakonnym: „Nasze Wiadomości”, później w „Przeglądzie Chyrowskim” oraz innych organach prasy, jak „Głos Ewangelii”, „Muzyka i Śpiew”, „Niedziela”, „Praca”, „Placówka”, „Pod znakiem Marii” i in. Od r. 1909 był stałym współpracownikiem „Przeglądu Powszechnego”, w którym drukował utwory oryginalne, tłumaczenia, recenzje i szkice. W r. 1918 wydał w Krakowie utwór wierszem pt. Miecio Chwalibóg. Obrazki z młodych lat bohatera pod Rokitną, a w r. 1920 Sonety z Tatr. Przez szereg lat zajmował się tłumaczeniami hymnów kościelnych i studiami hymnologicznymi. Pierwszy zbiór pt. Celniejsze hymny kościelne w nowym przekładzie ukazał się w Wilnie w r. 1922; następnie opublikował wydanie zupełne pt. Hymny kościelne w nowym przekładzie… z przedmową S. Windakiewicza i wstępnym studium hymnologicznym (Kr. 1932), w którym zebrał wyniki swoich badań nad hymnami, zamieszczane w l. 1923–8 w „Przeglądzie Powszechnym”. Do najcenniejszych prac hymnologicznych K-ego należy Exultet, jego pochodzenie i dzieje (1923) oraz Pochodzenie hymnu Te Deum (1927).
Obok hymnów kościelnych największe znaczenie w twórczości K-ego ma przekład „Eneidy”, uznany za jeden z najlepszych. Opublikowany w r. 1924 w „Bibliotece Narodowej”, wznowiony został w tejże serii w r. 1950 w opracowaniu Tadeusza Sinki. We wstępie Sinko zaznaczył, że jest to «przekład wierniejszy od dotychczasowych i górujący nad nimi wirtuozją formy». Do wybitnych osiągnięć K-ego w dziedzinie przekładu należy tłumaczenie poezyj M. Sarbiewskiego. Część z nich ukazała się drukiem, a oda „Claris Olympi” w jego przekładzie została wydana jako druk bibliofilski w 320 egzemplarzach i ofiarowana przez redakcję „Przeglądu Powszechnego” II. Zjazdowi Bibliografów Polskich w r. 1926. W rękopisie pozostał przekład liryków Sarbiewskiego. W r. 1928 wydał K. tłumaczenie książki Maksa Hubera „O naśladowaniu świętych”, a w 1936 ogłosił w „Naszych Wiadomościach” przekład poematu dramatycznego José M. Pemana „El divino Impaciente” (Zapaleniec boży).
Lata okupacji hitlerowskiej spędził K. przeważnie w Krakowie, stracił oko i podupadł na zdrowiu. W r. 1945 wyjechał do Warszawy, gdzie po krótkiej chorobie zmarł 16 IX. W rękopisie pozostawił poemat epicki: Wśród brzasków.
Fot. K-ego i jego rodziny w Arch. Prowincji Mpol. T. J. w Kr. (nr dok. 1407); – Przegląd Powszechny. Spis autorów i ich prac 1884–1933; Katalogi prowincji (Catalogi provinciae) z l. 1900–45; – Birkenmajer J., Polskie przekłady Wergiliusza, „Myśl Narod.” R. 10: 1930 nr 24 s. 273–6; – Arch. Prowincji Mpol. T J: nr 1001–I (korespondencja K-ego z władzami zakonnymi), nr 1227 III (opinia cenzorów z r. 1917 o poemacie Miecio Chwalibóg), nr 176, 878, 1010, 1251, 1407, 1535 (rękopisy utworów K-ego, rec. jego prac), oraz w różnych działach inwentarza dane personalne, noty egzaminacyjne itp.), Ojcowie i bracia TJ zmarli w polskich prowincjach od r. 1933, Kr. 1955 (rkp.); Arch. Prowincji Warsz. TJ: rękopisy przekładów liryków Sarbiewskiego i Wśród brzasków, mszp.; IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna; – Informacje B. Natońskiego.
Celina Gajkowska