Rylski (Ścibor-Rylski) Tomasz (1838–1924), profesor inżynierii wiejskiej i dyrektor Wyższej Szkoły Rolniczej w Dublanach. Ur. w średniozamożnej rodzinie ziemiańskiej w Sanockiem (prawdopodobnie w Pisarowcach, będących od dawna jej własnością).
Po ukończeniu szkoły realnej R. studiował w l. 1855–7 inżynierię w Instytucie Technicznym w Krakowie, w l. 1857–60 na Politechnice Wiedeńskiej (wtedy jednowydziałowej, ogólnotechnicznej) i specjalizował się tam dodatkowo w inżynierii lądowo-wodnej. Po uzyskaniu dyplomu inżynierskiego pracował w l. 1860–2 w firmie J. Barogi przy budowie fortyfikacji w Krakowie. W l. 1863–4 brał udział w powstaniu styczniowym i miał dowodzić niewielkim oddziałem. Po krótkim pobycie u rodziny został w r. 1867 profesorem inżynierii wiejskiej Wyższej Szkoły Rolniczej (WSR) w Dublanach, gdzie pracował do r. 1902. W l. 1882–5 był jej wicedyrektorem, w l. 1888/9 kilka miesięcy na życzenie Wydz. Krajowego dyrektorem krajowej średniej szkoły rolniczej w Czernichowie, a w l. 1892–4 dyrektorem WSR w Dublanach. Po przejściu na emeryturę działał w l. 1904–19 jako członek centralnego zarządu Tow. Kółek Rolniczych we Lwowie, od r. 1908 jako jego skarbnik, potem wiceprezes, w l. 1914–16 przebywał w Wiedniu.
Wykładana przez R-ego inżynieria wiejska była nową i początkowo zbiorczą dyscypliną; w jej skład wchodziły wtedy matematyka, geometria wykreślna, fizyka, meteorologia i klimatologia, szeroko pojęta mechanizacja rolnictwa, budownictwo wiejskie, melioracje rolne, miernictwo z niwelacją. Wynikało to z ówczesnych możliwości personalnych i finansowych uczelni, choć potem one się poprawiły i stopniowo poszczególne dyscypliny przejmowali od R-ego inni wykładowcy, ale uformowana przez R-ego katedra pod tą nazwą przetrwała do r. 1919.
R. przeszedł jednak do historii głównie jako inicjator naukowego ujmowania maszynoznawstwa rolnego, poza uczelnią wykładał je też na kursach dla nauczycieli wiejskich szkół powszechnych w l. 1870–6 w Dublanach. W tym samym czasie zorganizował tu pierwszą w kraju doświadczalną stację maszyn rolniczych dla oceny jakości maszyn i narzędzi, prognozowania ich liczby i analizy kosztów wykonywanych dzięki nim prac. Stacja ta jednak upadła wskutek niskich dotacji. W l. 1878–97 zgromadził R. w Dublanach bogate zbiory dawnych i nowszych maszyn i narzędzi rolniczych (w tym dział obrazujący historię pługa w Polsce), znajdowały się tam również liczne modele i rysunki konstrukcyjne rolniczego budownictwa gospodarskiego, aparatura geodetyczna, modele i narzędzia melioracyjne. Dla śledzenia postępów w tej dziedzinie uczestniczył R. w ważniejszych wystawach rolniczych na terenie Austro-Węgier. Organizował konkursy pługów, był sędzią dla maszynoznawstwa rolnego na lokalnych wystawach. W Przemyślu w r. 1882 demonstrował nowe wówczas poziome centryfugi mleczarskie Lefelda i pionowe szwedzkie, na krajowej wystawie we Lwowie w r. 1894 zbiór zużytych części maszyn rolniczych i wygłaszał przy tym prelekcje o błędach w ich obsłudze.
Obfita działalność publikacyjna R-ego (pełnej bibliogr. brak) dotyczyła mechanizacji rolnictwa i budownictwa wiejskiego. Z dziedziny maszynoznawstwa był autorem pierwszych nowocześniejszych pozycji, jak Podręcznik mechaniki rolniczej dla gospodarzy praktycznych (Lw. 1877, Kr. 1877), Narzędzia i machiny rolnicze (Lw. 1878, w tej pracy pierwszy sformułował teoretyczne podstawy maszynoznawstwa rolnego), O machinach rolniczych (Lw. 1872), O korzystnym użyciu sił w gospodarstwie ze stanowiska mechaniki (Lw. 1873), O żniwiarkach i pługach wieloskibowych (Lw. 1902). Publikował wiele artykułów w „Rolniku”, m.in. o żniwiarkach, różnego typu kieratach, kosiarkach, doborze maszyn i narzędzi w gospodarstwach chłopskich, cykl Pogadanek rolniczo-gospodarskich (1884–90), sprawozdania z zagranicznych wystaw rolniczych, sprawozdania z działalności stacji doświadczalnej maszyn rolniczych w Dublanach. Równocześnie w warszawskiej „Gazecie Rolniczej” zamieszczał artykuły o narzędziach do kopania buraków (1874), do strzyży owiec (1874), o parowym napędzie przy żniwiarkach (1873), o właściwym wyborze żniwiarek (1874), cykl pogadanek z mechanizacji rolnictwa (1875–81), sprawozdania z krajowych i zagranicznych wystaw rolniczych, w t. III „Encyklopedii rolnictwa i wiadomości związek z nim mających” (W. 1874) pomieścił większy artykuł o dynamometrze.
R. interesował się też budownictwem wiejskim. Z tej dziedziny ogłosił podręcznik Budownictwo (Dublany 1867), artykuły O budowach ziemiolitych i piaskowo-wapiennych, O potrzebie reformy w budownictwie wiejskim w „Rolniku” z r. 1873, i broszurę O włościańskich budynkach gospodarskich (Wiedeń 1915). Zapowiedziane w r. 1876 Leśnictwo nie ukazało się. W l. 1892–4 zainicjował w Dublanach Uniwersytet Ludowy prowadzący wykłady z rolnictwa i ogrodnictwa, a także z historii literatury polskiej, który jednak po przejściu R-ego na emeryturę upadł. R. zmarł 15 VIII 1924 we Lwowie i pochowany został na cmentarzu Łyczakowskim.
W małżeństwie z Heleną z Zabłockich, gorącą patriotką, współpracownicą Felicji Boberskiej w Komitecie Niewiast Polskich w l. 1862–4, miał R. syna Tadeusza (zob.).
Brzozowski S., Dzieje szkoły rolniczej w Czernichowie, W. 1962 s. 106; Dublany, Lw. 1897 s. 13, 15, 30, 120–23, 137–8, 161–2, 271; Gizowska J., Ś.p. Tomasz Rylski, „Rolnik” 1924 s. 504; Hanik J., Dzieje meteorologii i obserwacji meteorologicznych w Galicji od XVIII do XX wieku, Wr. 1972 s. 36; Hist. Nauki Pol., IV; Kucharzewski, Czasopiśm. techn. pol., s. 100; tenże, Piśm. techn. pol., II; Malsburg K., Wiązanka wspomnień z dziedziny hodowlanej w Małopolsce, w: Rolnik 1867–1937, Lw. 1938 s. 14–17; Pawlik S., Jeszcze parę słów o ś.p. Tomaszu Ścibor-Rylskim, „Rolnik” 1924 s. 605; Stacja doświadczalna maszyn i narzędzi rolniczych w Dublanach, „Kraj” 1871 nr z 1 I; Surzycki S., Rozwój wiedzy rolniczej w Polsce, Kr. 1928; Twórcy i organizatorzy leśnictwa polskiego na tle jego rozwoju, W. 1974; – Szematyzmy Król. Galicji 1868–1914; – „Czas” 1898 nr 123; „Kur. Lwow.” 1924 nr 190 (mylna data śmierci); „Rolnik” 1924 s. 504; – Arch. Politechn. Wiedeńskiej: Prüfungscataloge.
Stanisław Marian Brzozowski