INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Tomasz Szczechura  

 
 
1902-12-15 - 1982-03-11
Biogram został opublikowany w latach 2010-2011 w XLVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Szczechura Tomasz (1902–1982), nauczyciel, historyk, działacz ludowy, wydawca.

Ur. 15 XII w Wilczogębach (pow. węgrowski) w rodzinie chłopskiej, był synem Stanisława i Marianny z Filipkowskich (zm. 1961).

W l. 1910–13 uczęszczał S. do gminnej szkoły początkowej w Wilczogębach; po przebytej w r. 1913 gruźlicy stawów przez całe życie kulał. Po wybuchu w r. 1914 pierwszej wojny światowej i zmobilizowaniu ojca do wojska rosyjskiego pomagał matce w rodzinnym gospodarstwie oraz uczył się na tajnych kompletach w Kołodziążu (pow. węgrowski). Współpracował też z POW, działającą w gminie Sadowne. Od r. 1920 był słuchaczem Seminarium Nauczycielskiego im. Stanisława Konarskiego w Warszawie. Po zdaniu matury w czerwcu 1925 pracował jako nauczyciel szkół powszechnych w pow. węgrowskim: krótko w Raźnach Starych (od 1 VIII t.r.), potem Wilczogębach (od 1 XI), czasowo w Rabianach (od 1 IX 1927), a następnie w Chojecznie-Sybillakach (od 1 X 1927); wstąpił wówczas do powołanego w r. 1928 Związku Młodzieży Wiejskiej RP «Wici». Dn. 1 IX 1929 przeniósł się do Ostrówka (pow. węgrowski); złożył wtedy przed komisją państw. w Lublinie egzamin częściowy z historii z zakresu Wyższego Kursu Nauczycielskiego. Następnie, korzystając z płatnego urlopu, specjalizował się w kierunku polonistyczno-historycznym na Wyższym Kursie Nauczycielskim w Warszawie (1 IX 1930 – 30 VI 1931) i od 1 IX 1931 pracował w szkole powszechnej w Wymysłach (pow. węgrowski). Stał na czele Zarządu Powiatowego ZNP w Węgrowie oraz publikował w jego organie, wydawanym na początku l. trzydziestych „Związkowcu”. Należał do Tow. Oświaty Demokratycznej «Nowe Tory» i Stronnictwa Ludowego w gminie Sadowne; współpracował z urodzonym też w Wilczogębach Czesławem Wycechem. Od października 1936 dojeżdżał do Warszawy na studia historyczne w Wolnej Wszechnicy Polskiej i specjalizował się w historii gospodarczej u Natalii Gąsiorowskiej-Grabowskiej; na trzecim roku studiów był jej pozaetatowym asystentem i prowadził bibliotekę Zakładu Historii. Przygotował pracę magisterską na temat ukazu carskiego z 13 V 1861 o okupie pańszczyzny, ale wybuch drugiej wojny światowej w r. 1939 uniemożliwił jej obronę.

W czasie okupacji niemieckiej działał S. w konspiracyjnym Stronnictwie Ludowym «Roch». Dzięki Wycechowi związał się z Tajną Organizacją Nauczycielską i od r. 1941 (w r. 1943 razem z Albinem Jankielem) zajmował się sprawozdawczością i archiwum sekretariatu Dep. Oświaty i Kultury Delegatury Rządu RP na Kraj. Od 1 II 1942 kierował filią trzyklasowej szkoły powszechnej w Budziskach (pow. węgrowski). Jako słuchacz podziemnych studiów na Wydz. Humanistycznym Wolnej Wszechnicy Polskiej złożył 3 X 1943 egzamin magisterski z wynikiem bardzo dobrym (dyplom magistra filozofii wydano mu po weryfikacji 24 II 1948).

Po zakończeniu wojny S. zrezygnował 15 IV 1945 z kierowania szkołą w Budziskach, po czym zamieszkał w Warszawie, gdzie 10 VI t.r. wziął udział w zebraniu założycielskim Inst. Wydawniczego «Nasza Księgarnia» i wszedł do powołanego wówczas jego zarządu. Od 1 IX pracował w Warszawie jako nauczyciel Szkoły Powszechnej nr 45, od razu jednak skorzystał z płatnego urlopu i zatrudnił się w Zarządzie Głównym ZNP, którego prezesem był Wycech. Jako przewodniczący Wydz. Wydawniczego ZNP wydawał kwartalnik „Przegląd Historyczno-Oświatowy”, był też członkiem Komisji do Badania Dziejów Oświaty. Z Władysławą Hoszowską i Weroniką Tropaczyńską-Ogarkową opracował w l. 1945–8 dwa podręczniki do historii dla szkół powszechnych: Było to dawno... oraz O wolność narodu i człowieka (oba W.). Z ramienia «Naszej Księgarni» wszedł 18 VI 1946 do zarządu Polskiego Tow. Wydawców Książek (od 11 XI t.r. był zastępcą sekretarza zarządu). Problem kolportażu podręczników szkolnych omówił w „Głosie Nauczycielskim” (1947 nr 14) w artykule Sieć zamknięta (rozprowadzania podręczników szkolnych). W r. 1947 został członkiem Wydz. Oświatowego przy Zarządzie Woj. Stronnictwa Ludowego w Warszawie (od r. 1949 Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego). W l. 1947–8 opracował kolejne podręczniki do historii dla szkół powszechnych: Świat starożytny oraz Średniowiecze i czasy nowożytne (oba W.), tym razem wspólnie z Aleksandrem Gieysztorem. Po rozpoczęciu 1 VII 1948 działalności Centrali Spółdzielni Wydawniczych i Księgarskich wszedł w skład komisji planu wydawniczego jej Rady Nadzorczej. Dn. 31 VIII 1950 uzyskał zwolnienie z pracy w szkolnictwie i 1 V 1951 objął stanowisko sekretarza redakcji w Dziale Redakcji Książek Państw. Wydawnictwa Rolniczego i Leśnego. W r. 1953 przeszedł do Państw. Zakładu Wydawnictw Lekarskich, gdzie pracował jako kierownik Działu Produkcji i Kontroli. Ok. r. 1957 został kierownikiem Redakcji Oświatowej w Wydawnictwie Oświatowym «Wspólna Sprawa». Był redaktorem „Głosu Nauczycielskiego” i ogłaszał w nim artykuły o bieżących problemach oświaty. W r. 1957 opublikował monografię Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 19181939 (W.).

Dalsze działania S-y wspierał Wycech, który 2 VI 1962 został wybrany na prezesa Naczelnego Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego. S. objął 17 IX t.r. kierownictwo Redakcji Historycznej Ludowej Spółdzielni Wydawniczej i podjął współpracę z Zakł. Historii Ruchu Ludowego, kierowanym przez Józefa Ryszarda Szaflika. Zasiadał w l. 1963–71 w Radzie Redakcyjnej (od r. 1966 Komitet Redakcyjny) „Roczników Dziejów Ruchu Ludowego”, a od r. 1966 był członkiem Komitetu Redakcyjnego „Przeglądu Historyczno-Oświatowego”. Wydał w tym czasie książkę popularnonaukową Ruch chłopski w walce o ziemię 18611864 (W. 1962) oraz opracował album Polskie herby miejskie (W. 1963). Wspólnie z synem Romanem opublikował dwa opracowania bibliograficzne: Zagadnienia społeczno-polityczne wsi w czasopismach polskiego ruchu ludowego 18891918 (W. 1967) oraz Zagadnienia kulturalno-oświatowe i społeczno-gospodarcze wsi w czasopismach polskiego ruchu ludowego 18891918 (W. 1969). Historii Podlasia dotyczyła jego książka Nad Bugiem, Ugoszczą i Wilączą. Z przeszłości regionu sadowieńskiego (W. 1967). Dn. 31 III 1970 przeszedł na emeryturę, ale mimo trwającej już wtedy choroby nowotworowej, nadal wiele publikował, m.in. artykuły: Ruch nauczycielski w powiecie węgrowskim w latach 19171939 i jego funkcje społeczne („Przegl. Hist.-Oświat.” 1973 nr 2), Terror okupanta w powiecie węgrowskim w latach 19391944 („Biul. Głównej Kom. Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce” 1977) oraz Życie i zagłada społeczności żydowskiej w powiecie węgrowskim w latach 19391944 („Biul. ŻIH w Polsce” 1978 nr 1). Opracował też Materiały bibliograficzne do dziejów zachodniego Podlasia i południowo-wschodniego Mazowsza („Prace Arch.-Konserwatorskie na Terenie Woj. Siedleckiego” 1977 nr 1, 1980 nr 2) oraz Skład osobowy kierownictw tajnej oświaty w czasie okupacji hitlerowskiej 19391945 („Przegl. Hist.-Oświat.” 1975 nr 4). W PSB zamieścił pięć życiorysów działaczy ruchu nauczycielskiego: Stanisława Nowaka (XXIII), Zygmunta Nowickiego, Mariana Osińskiego i Władysława Ozgi (XXIV) oraz Wacława Polkowskiego (XXVII). Artykuły o historii ruchu nauczycielskiego publikował w tygodniku „Argumenty”. Po śmierci Wycecha ogłosił w „Przeglądzie Historyczno-Oświatowym” (1978 nr 4) wspomnienie Czesław Wycech jako działacz związkowy i oświatowy. Zmarł 11 III 1982 w Warszawie, został pochowany 16 III na cmentarzu Powązkowskim.

S. był dwukrotnie żonaty. W małżeństwie zawartym 25 X 1929 z pochodzącą z Drohobycza Katarzyną Znak (1903–1969) miał synów Daniela (ur. 1930), scenografa, reżysera i scenarzystę filmów animowanych, oraz Romana (ur. 1932), bibliografa. Ponownie ożenił się 10 IX 1970 w Szklarskiej Porębie z Ireną Grześkowiak.

Pośmiertnie ukazały się prace S-y: Ruch ludowy w Siedleckiem (W. 1984) oraz Dzieje wsi Wilczogęby od czasów najdawniejszych do roku 1973 (W. 2004), a także opracowane przez niego dwutomowe wspomnienia działaczy młodzieżowych „Pokolenia przemian wsi polskiej” (W. 1986).

 

Czerniewski W., Bibliografia pedagogiki 1958–1970, W. 1976; Giza S., Ruch ludowy w prasie Polski Ludowej 1944–1967. Zagadnienia społeczno-polityczne. Materiały bibliograficzne, W. 1970; Giza S., Wycech C., Materiały do bibliografii historii ruchu ludowego i zagadnień społecznych wsi 1864–1961, W. 1964; Michalik B., Bibliografia oświaty polskiej w czasie II wojny światowej i okupacji hitlerowskiej, W. 1979–94 II–III; Mioduchowska M., Materiały do bibliografii historii ruchu ludowego w latach 1864–1974. Druki zwarte wydane w Polsce Ludowej (1945–1974), W. 1979; Polska bibliografia pedagogiczna 1944–1951, Wr. 1955 I; toż za l. 1971–9, W. 1986; – Aleksandrzak S., Działalność wydawnicza Związku Nauczycielstwa Polskiego, „Przegl. Hist.-Oświat.” 1974 nr 1 s. 33, 36; Jarowiecki J., Powstanie i rozwój czasopism pedagogicznych w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej na tle tradycji, „Kwart. Hist. Prasy Pol.” R. 24: 1985 nr 1 s. 101; Kaczyński Z. i in., Kalendarium historii polskiego ruchu ludowego, W. 2008; Kondek S. A., Władza i wydawcy. Polityczne uwarunkowania produkcji książek w Polsce w latach 1944–1949, W. 1993; Konopka H., Kościół katolicki w dziejach Polski w podręcznikach historii dla szkół podstawowych i średnich w latach 1944–1956, „Roczniki Human.” T. 46: 1998 z. 2 s. 210–11; Korneć G., Tajna oświata na Południowym Podlasiu i Wschodnim Mazowszu 1939–1944, Siedlce 2006; Krasuski J., Tajne szkolnictwo polskie w okresie okupacji hitlerowskiej 1939–1945, W. 1971; Massalski A., Szkolnictwo na Kielecczyźnie w okresie okupacji 1939–1945, W.–Kr. 1975; Ruch ludowy na Mazowszu, Kurpiach i Podlasiu, W. 1975; – Podrygało S., Organizator tajnej oświaty, w: Pamiętniki Polaków 1918–1978, W. 1982 II 141; Wycech C., Wspomnienia 1905–1939, W. 1969; tenże, Z dziejów tajnej oświaty w latach okupacji 1939–1944, W. 1964; – Rec. prac S-y: „Argumenty” 1963 nr 9 s. 8 (S. Lewicki), „Chowanna” 1958 z. 1/2 s. 10–13 (M. Kalabińska), „Kwart. Hist.” 1958 nr 4 s. 1167–75 (Z. Marciniak), 1969 nr 1 s. 219–22 (H. Brodowska), „Nowa Szkoła” 1958 nr 5 s. 43–4 (H. Dobrowolski), nr 6 s. 35–7 (J. Kolanko), „Nowe Drogi” 1958 nr 4 s. 148–51 (H. Altman), „Nowe Książki” 1963 nr 12 s. 596–7 (S. Lewicki), „Praca Szkolna” R. 19: 1946/7 nr 1/2 s. 138–40 (S. Nowa), „Roczn. Łódz.” T. 8: 1963 s. 251–5 (Z. Stankiewicz), „Roczn. Maz.” T. 3: 1970 s. 440–1 (S. Pazyra), „Roczniki Dziejów Ruchu Lud.” Nr 5: 1963 s. 453–6 (S. Lato), Nr 26: 1986 s. 279–82 (H. Kurek-Dudowa), „Wiad. Hist.” 1958 nr 6 s. 439–42 (J. Hulewicz), „Wieś Współcz.” 1963 nr 9 s. 144–6 (H. Dudowa); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Prace Arch.-Konserwatorskie na Terenie Woj. Siedleckiego” 1984 z. 4 s. 3–6 (T. Krawczak), „Przegl. Hist.-Oświat.” 1985 nr 2 (T. Pilch, D. Staśkiewicz, bibliogr., fot.), „Roczniki Dziejów Ruchu Lud.” Nr 22: 1982 (J. Sałkowski), „Życie Warszawy” 1982 nr 60; – AAN: Min. Oświaty, sygn. 2/283/0/5632, 2/283/0/5637, 2/283/0/5647, 2/283/0/6380 (mater. dot. podręczników szkolnych); Arch. Lud. Spółdzielni Wyd. w W.: Teczka personalna S-y; Arch. Muz. Hist. Pol. Ruchu Lud. w W.: Dok. osobiste S-y; Arch. Woj. Komitetu Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego w W.: Księga protokołów Zarządu Woj. Stronnictwa Ludowego, k. 35, 37; B. Jag.: rkp. Przyb. 437/09 (kopie listów Marii Kędzierskiej); B. Nauk. PAU i PAN w Kr.: Dok. J. Hulewicza, rkp. 10235, 10246, 10264, 10275, 10291, 10365, 10370, 10385 t. 1, rkp. 10387; B. Ossol.: Dok. C. Wycecha, rkp. akc. 87/78, rkp. akc. 113/78; – Informacje syna S-y Daniela oraz żony, Ireny.

Janusz Gmitruk

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Jan Wiktor Kiepura

1902-05-16 - 1966-08-15
śpiewak operowy
 

Władysław Lubomirski

1866-01-01 - 1934-10-29
kompozytor
 

Wojciech Roman Ruszkowski

1897-05-29 - 1976-12-29
aktor teatralny
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Anna Smoleńska

1920-02-28 - 1943-03-19
harcerz
 

Edward Stefan Franciszek Rose

1893-11-13 - 1969-05-22
ekonomista
 

Akiba Rubinstein

1882-12-12 - 1961-03-14
szachista
 

Leszek (Lech) Ratajski

1921-04-16 - 1977-11-22
geograf
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.