Radecki Wacław, krypt. W. R. (1887–1953), lekarz, psycholog, działacz polonijny w Ameryce Południowej. Ur. 27 X w Warszawie; brak informacji o jego pochodzeniu i latach szkolnych.
W l. 1908–12 odbył R. studia na wydziale lekarskim uniwersytetu w Genewie, gdzie uzyskał stopień doktora medycyny na podstawie rozprawy Recherches expérimentales sur les phénomènes psychoélectriques (Genève 1911) oraz ogłosił pracę pt. Les phénomènes psychoélectriques („Archives de Psychologie” 1911 nr 43 i odb. Genève 1911). Prowadził wówczas doświadczenia z Edwardem Abramowskim i Ed. Claparèdem. Po studiach przebywał krótko w Krakowie, gdzie na II Zjeździe Neurologów, Psychiatrów i Psychologów Polskich w r. 1912 miał wykład o zjawiskach psychoanalitycznych i psychoelektrycznych. W r. 1913 opublikował Psychologię kojarzenia wyobrażeń (W.). Wspólnie z Wandą Bogucką ogłosił artykuł O powstawaniu wyobrażeń na drodze dowolnej („Rozpr. AU Wydz. Mat.-Przyr.” Dz. B, Kr. 1916 XV). Ogłosił jeszcze kilka innych prac, m. in. Psychologia wzruszenia i uczuć (W. 1912), Przyczynek do analizy zastosowania w medycynie doświadczeń skojarzeniowych („Neurologia Pol.” 1913 z. 3 i odb. W. 1913), Psychologia woli (W. 1915), Z psychologii młodej polskiej twórczości muzycznej („Myśl Pol.” 1915 i odb.).
W latach pierwszej wojny światowej R. mieszkał w Warszawie, należał do Polskiego Tow. Psychologicznego. Był członkiem Komitetu Obywatelskiego Powiatu Warszawskiego oraz zarządu i Wydziału Komitetu Obywatelskiego Guberni Warszawskiej, w którym pełnił m. in. funkcje kierownika Wydziału Opieki nad zbiegami, kierownika Komisji Organizacyjnej, Zastępcy Komendanta Głównego Straży Obywatelskiej. Wchodził do Zarządu Rady Opiekuńczej Powiatu Warszawskiego, z którego w r. 1917 ustąpił. W l. 1919–20 był organizatorem i wykładowcą Studium Psychologicznego przy Wolnej Wszechnicy Polskiej (WWP) o kursie trzyletnim z ćwiczeniami praktycznymi. Ogłosił wówczas książkę pt. Psychologia myślenia (W. 1919). W związku z przeprowadzonymi eksperymentami hipnotycznymi (określonymi przez prasę jako «gwałt za pomocą hipnozy») popadł w konflikt ze środowiskiem, został potępiony przez sąd obywatelski (orzeczenie w dzienniku „Naród” 1920 nr z 23 VI) i zawieszony jako wykładowca na WWP. Być może fakt ten przyczynił się do opuszczenia przez R-ego kraju.
Po przyjeździe w r. 1923 do Brazylii, prawdopodobnie już z żoną Haliną z Pepłowskich (zapewne córką znanego adwokata Adolfa – zob.), również psychologiem, asystentką WWP, rozpoczął działalność w ośrodkach naukowych i polonijnych Brazylii, Argentyny i Urugwaju. W r. 1924 R. założył w Rio de Janeiro Instytut Psychologii («Laboratorium»), (a kilka lat później również i w Buenos Aires) i pracownię badań psychiatrycznych, którymi kierował kilka lat. Tamże praktykował, ciesząc się uznaniem jako lekarz psychiatra. Pracował też społecznie wśród miejscowej Polonii i przy Poselstwie RP. W r. 1926 otrzymał honorowy tytuł profesora psychologii uniwersytetu w Montevideo (Urugwaj). Przyczynił się do uzyskania w rozgłośni radiowej «El Espectator» w Buenos Aires, udzielającej głosu wychodźstwu z krajów słowiańskich, 15 minut na antenie dla spraw polskich, do czego zaangażował długoletniego działacza Polonii brazylijskiej Władysława Wójcika. Był R., wraz z żoną, członkiem Associacion Uruguaya «Pro Polonia» i Circulo Argentino «Polonia Libre». Owocem ich działalności polonijnej były m. in. następujące okolicznościowe wydawnictwa: Mil anõs de la vida cultural de Polonia (Montevideo 1940), opracowane przez Halinę Radecką, oraz Rasgos caracteristicos de la cultura polaca (Montevideo 1940) i Citas … estrofas … reflexiones de escritores y pensadores Polacos (Montevideo 1944) opracowane przez R-ego.
W zakresie psychologii R. wydał na emigracji kilkadziesiąt publikacji, m. in.: Methodos da psychologia contemporanea pelo prof. dr. W. Radecki (Rio de Janeiro 1924), Trabalhos de psychologia (tamże 1928), Tratado de psicologia (Buenos Aires 1933, 1961), wraz z prof. C. Paysse’m Psicopatologia funcional (Buenos Aires 1935) i z R. Arditi Rocha’em Manual de psiquiatria (Buenos Aires 1937). Był współwydawcą księgi sprawozdawczej pt. „Relatorio del Primer Congreso Latinoamericano de Psicologia” (Montevideo 1950). Działalność R-ego na polu psychologii opisał Alfredo Cáceres w książce pt. „La obra psicológica de Radecki” (Montevideo 1935). R. dbał o rozgłos, umieszczał przy swoim nazwisku jako autorze (lub współautorze) książek liczne godności i funkcje, w tym również takie, których w rzeczywistości nie piastował.
Żona R-ego Halina, na emigracji początkowo docent i asystent Instytutu Psychologii w Rio de Janeiro, następnie profesor i dyrektor naukowy Instytutu Psychologii w Buenos Aires, wydała m. in. „Examen psycologico del nino. Aplicatión práctica del sistema Radecki” (Buenos Aires 1930, 1947, 1962) oraz „Psicologia social” (tamże 1960). Nie udało się stwierdzić, czy i jakie kontakty osobiste łączyły Radeckich z krajem macierzystym podczas pobytu na emigracji, ale wiadomo, że wiele swoich publikacji przesyłali do Polski z dedykacjami lub określonym przeznaczeniem (np. dla B. Narod.). R. zmarł 25 III 1953 w Montevideo. O późniejszych losach jego żony, córce i ewentualnych innych potomkach brak wiadomości.
Bukiet A., Materiały do bibliografii – polonica Ameryki Łacińskiej, Buenos Aires 1975; Chojnacki W., Bibliografia wydawnictw polskich w Brazylii 1892–1974, „Przegl. Zachodni” 1974 nr 2; Schnepf R., Smolana K., Bibliografia polskiej literatury latynoamerykanistycznej, 1945–1977, W. 1978; Katalog wydawnictw PAU 1873–1947, Kr. 1948 II; Przegląd piśmiennictwa lekarskiego polskiego za r. 1913, W. 1916; toż za l. 1917–21, W. 1928; Leksykon PWN, W. 1972; Wolna Wszechnica Polska w Warszawie. Spis wykładów w r. akad. 1919/20, W. 1919 s. 6, 7, 23, 40, 47, 48, 63; – Ciuruś E., Polacy w Brazylii, L. 1977 s. 35; Dzieje Polonii w Ameryce Łacińskiej, Wr. 1983; Emigracja polska w Brazylii. 100 lat osadnictwa, W. 1971; Herman E., Neurolodzy polscy, W. 1958; Hulewicz J., Les études des Polonais dans les universités suisses 1864–1918, W.–Lw. 1938; Jodziański W., Hipnotyzer, spirytysta i okultysta Czesław von Czyński. Dodatek Profesor-hipnotyzer dr Wacław Radecki, Twórca Warszawskiego Studium Psychologicznego, W. [1921]; Kietlicz-Wojnacki W., Polskie osiągnięcia naukowe na obczyźnie, L. 1980; Osiągnięcia polskiej psychologii w okresie międzywojennym, Kat. 1981 s. 55, 63; Paradowska M., Polacy w Ameryce Południowej, Wr. 1977; Philosophy and psychology, Cambridge 1973 I, II; Polacy w Rio de Janeiro, Rio de Janeiro 1929; Tokarska Z., Społeczna rola Wolnej Wszechnicy Polskiej, Wr. 1967; – Organizacja i prace Komitetów Obywatelskich na terenie Gubernii Warszawskiej. Sprawozdanie Komitetu Obywatelskiego Gubernii Warszawskiej, W. 1916 s. 231, 280–1, 305, 366, 369, 371; Wójcik W., Po obu stronach równika, W. 1966 s. 100, 103; – „Brasil-Polonia” (Rio de Janeiro) 1931 nr 32–6; „Centr. Związek Polaków” (Kurytyba) 1933 nr 23; „Folia de Psychologia” 1953 nr 12 (życiorys, bibliogr.); Kalendarz „Ludu” (Kurytyba) 1971 s. 83; Kalendarz Przyjaciel Rodziny (Kurytyba) 1925; „Kur. Pol.” 1920 nr 91 (dod. nadzwycz.), 92, 131; „Kur. Warsz.” 1912 nr 357 s. 3, 1913 nr 261 s. 10, 1919 nr 253 s. 4, nr 254 s. 4, nr 257 s. 3, nr 258 s. 3, nr 261 s. 4; „Myśl Niepodległa” 1919 nr z 29 XI; „Naród” 1920 nr z 23 VI; „Polacy w Świecie” 1936 nr 6; „Przegl. Filoz.” 1911 s. 274, 276; „Świt” (Kurytyba) 1923 nr 20; – Informacje Władysława Chojnackiego, ks. Jana Pitonia oraz Klubu Polskiego w Buenos Aires.
Jerzy Kubiatowski