Szemiot (Szemet) Wacław (Wencław) h. Łabędź odmieniony (zm. 1599), podkomorzy żmudzki, kasztelan połocki i smoleński.
Był najstarszym synem kaszt. żmudzkiego Malchera (zm. 1570, zob.) i jego pierwszej żony, Elżbiety, córki Jana Hlebowicza (zob.), bratankiem Stanisława Szemiota (zob.). Miał brata Jana, star. botockiego, i siostrę Krystynę, zamężną za Wojciechem Billewiczem, synem Jerzego (zob.), oraz kilkoro rodzeństwa przyrodniego, z którego wiek dojrzały osiągnął tylko Malcher (zm. 1616 lub 1617, zob.).
Razem z bratem Janem wpisał się S. w r. 1570 do metryki nacji polskiej na uniw. w Lipsku. Wg testamentu ojca z 22 X t.r. osiągnął już wówczas wiek sprawny. Wspólnie z Janem uzyskał w spadku poł. majętności ojczystych oraz poł. ruchomości; ponadto bracia posiadali odziedziczone po matce dobra Pojurze na Żmudzi. W związku ze śmiercią ojca S-a król Zygmunt August informował listownie 13 VIII 1571 dzierżawcę Kroż, marsz. nadw. lit. Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła «Sierotkę» o kłopotach prawnych, jakich należało się spodziewać ze strony synów zmarłego, bowiem S. z bratem i szwagrem, Billewiczem, odmawiali zwrotu «folwarku co naliepszego Pojurskiego» oraz poddanych należących do plebanii i altarii w Krożach, odebranych kościołowi w okresie przechodzenia na wyznanie reformowane, tłumacząc, że ich przodkowie posiadali prawo prezenty na miejscowe probostwo.
S., związany przez pokrewieństwo i powinowactwo z Chodkiewiczami, należał w czasie pierwszego bezkrólewia do fakcji star. żmudzkiego i marsz. ziemskiego Jana Chodkiewicza (zob.), prawdopodobnie swego szwagra, który jeszcze przed koronacją domagał się od Henryka Walezego nadania S-owi, za zasługi podczas bezkrólewia i w trakcie elekcji, dzierżawy Rosienie i Skirstymonie na Żmudzi. Zapewne uczestniczył S. wiosną 1574 w sejmie koronacyjnym w Krakowie, podczas którego (8 V) otrzymał dożywotni przywilej na dzierżawę rosieńską i skirstymońską z zapisaną na niej sumą; w l. 1580 i 1590 uzyskał potwierdzenia tego nadania od królów, Stefana Batorego i Zygmunta III. W okresie drugiego bezkrólewia, po decyzji zjazdu stanów lit. o wznowieniu na początku r. 1575 działalności sądownictwa w W. Ks. Lit., S. jako przedstawiciel «ludzi zacnych» brał udział w sesjach i ferowaniu dekretów sądu ziemskiego oszmiańskiego. Uczestniczył w wyprawach Stefana Batorego na Moskwę; zapewne to on (wymieniony bez imienia) wystawił w r. 1581 na wyprawę pskowską prywatny poczet zbrojny liczący dwanaście koni. W ostatniej dekadzie czerwca t.r. król Stefan, udający się pod Psków, nocował w należącym do S-a Łuczaju w pow. oszmiańskim.
W marcu 1582 uzyskał S. nominację na urząd podkomorzego żmudzkiego. Brał udział w sejmie elekcyjnym pod Warszawą w lipcu i sierpniu 1587, nawiązując bliską współpracę z woj. wileńskim i hetmanem polnym lit. Krzysztofem Radziwiłłem «Piorunem». Na zakończenie sejmu, 25 VIII t.r., wraz z obecnymi na elekcji Litwinami skupionymi wokół fakcji Radziwiłła i tzw. neutralistami kor., podpisał protestację przeciw rozdwojeniu elekcji oraz manifest w tej sprawie, skierowany spod Warszawy przez senatorów i posłów W. Ks. Lit. do powiatów lit. Jesienią t.r. uczestniczył w zjazdach stanów, na których podejmowano decyzje w sprawie stanowiska W. Ks. Lit. wobec podwójnej elekcji; na zjeździe wileńskim (8–20 XI) poparł kandydaturę królewicza szwedzkiego Zygmunta Wazy, za którą opowiedziała się mniejszość zgromadzonych Litwinów. Dzięki tej postawie, tuż po zakończeniu sejmu koronacyjnego Zygmunta III w Krakowie, 6 II 1588, został mianowany przez króla kaszt. połockim. T.r. uzyskał także dla żony prawo do dzierżawy skirstymońskiej, a w r. 1591 – do dzierżawy rosieńskiej. W okresie powstania kozackiego Semena Nalewajki uczestniczył 5–6 II 1596 w sejmiku-zjeździe w Mińsku, na którym podjęto uchwałę podatkową na zaciąg wojska przeciw Kozakom; 24 II t.r. wystawił tamże prywatny poczet liczący 26 jezdnych (10 wyekwipowanych po husarsku i 16 po kozacku), który dołączył do sił gromadzonych przez hetmana w. lit. K. Radziwiłła. W walkach z Kozakami nie brał udziału, lecz prawdopodobnie udał się do Wilna, gdzie uczestniczył w sesjach Tryb. Lit. jako deputat ze Żmudzi; zapewne to on, chociaż bez tytułu, a nie jego młodociany bratanek-imiennik, podpisał się 7 V pod dekretem trybunalskim. Dn. 25 X 1597 awansował na kaszt. smoleńską.
S. był kalwinistą. Świadczył pod licznymi zapisami funduszy ewangelickich w W. Ks. Lit., m.in. 11 IV 1584 potwierdził fundusz swego stryja Stanisława dla zboru w Szawkianach, a 7 I 1592 Zofia Mitkiewiczówna, wdowa po ciwunie retowskim Marku Wnuczce, wyznaczyła go na dozorcę swej donacji w wysokości 500 kop gr lit., przeznaczonych na budowę murowanego zboru i szkoły w Szydłowie na Żmudzi. W r. 1588 opieczętował S. nadanie Jerzego Chodkiewicza dla kapit. żmudzkiej.
Po osiągnięciu lat sprawnych przez przyrodniego brata, Malchera, S. przeprowadził 11 I 1585 dział dóbr dziedzicznych, zakończony ostatecznie 1 I 1589. Otrzymał wtedy większość dóbr Szawlany z dworem i częścią miasteczka, wraz z dworcem Dyktoryskim i dziesięcioma wsiami na Żmudzi, oraz dwie części majętności Żyrnowo (pow. wileński), które następnie ustąpił Malcherowi. Ponadto posiadał Łuczaj (pow. oszmiański), Wepry z folwarkiem Miłoszuny (pow. wiłkomierski) oraz uzyskaną od Zawiszów w wyniku procesów sądowych poł. włości Bakszty koło Mińska, stanowiącą część spadku ojca po Kieżgajłach. Dn. 23 VI 1589 uregulował z siostrą Krystyną Billewiczową należność za wyprawę i posag z dóbr ojczystych, zobowiązując się do wypłacenia jej ze swej części 400 kop gr lit. Wspólnie z braćmi odziedziczył także dobra spadkowe po zmarłym bezpotomnie w r. 1590 stryju Stanisławie. Dn. 1 V 1596 wypłacił sędziemu ziemskiemu żmudzkiemu Sebastianowi Kęsztortowi 1200 kop gr lit. z tytułu zastawu miasteczka Rosienie z wsią Miniany, które 2 V 1597 wspólnie z żoną zastawił ponownie Mikołajowi Iwanowiczowi za 2200 kop gr. lit. S. zmarł po krótkiej chorobie 13 IV 1599.
Żoną S-a była (już w r. 1588) kasztelanka trocka Elżbieta (Halszka) Chodkiewiczówna (zm. 1613), której tytułem oprawy posagu S. zapisał 1500 kop gr lit. na majętności Wepry. Miał z nią dwóch synów: Krzysztofa Wacława (zm. 1619), dzierżawcę rosieńskiego i skirstymońskiego, i Jerzego (zm. 1621), chorążego żmudzkiego i rotmistrza spod Chocimia, oraz co najmniej trzy córki: Elżbietę (zm. 1652), zamężną za woj. trockim Piotrem Pacem (zob.), Aleksandrę (wg niektórych przekazów Helenę lub Marię, zm. przed 1630), od r. 1617 żonę Aleksandra Ogińskiego (zob.), matkę Bogdana Marcjana Ogińskiego (zob.), i Annę Krystynę (zm. ok. 1619), zamężną od r. 1617 za Kryszpinem Kirszensztejnem, późniejszym ciwunem pojurskim. Wg niektórych opracowań S. był żonaty z kniaźną Elżbietą Hołowczyńską, nieznaną z innych źródeł; jeżeli małżeństwo to miało miejsce, przypuszczalnie umarła ona wkrótce po ślubie, nie pozostawiając potomstwa. Bratankami S-a byli Jarosław Aleksander Szemiot (zob.) i Gabriel Szemiot (zob.).
S-owi i jego bratu Janowi Maciej Stryjkowski zadedykował rozdział pierwszy księgi XX swojej „Kroniki polskiej, litewskiej, żmodzkiej i wszystkiej Rusi” (Królewiec 1582).
Boniecki, Poczet rodów, s. 345; Deputaci Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego (1582–1696). Spisy, W. 2007 s. 99; Estreicher; Kojałowicz, Compendium, s. 128–9 (błędnie jako kaszt. żmudzki); Niesiecki; Urzędnicy Wielkiego Księstwa Litewskiego, W. 2003 IV; Wolff, Senatorowie W. Ks. Lit., s. 126, 131; – Barwiński E., Zygmunt III i dysydenci, „Reform. w Polsce” R. 1: 1921; Błaszczyk G., Diecezja żmudzka od XV wieku do początku XVII wieku. Ustrój, P. 1993; Buszyński I., Kroże, ich przeszłość i stan obecny, Wil. 1872 s. 45; Jarmiński L., Bez użycia siły, W. 1992; Lulewicz H., Gniewów o unię ciąg dalszy. Stosunki polsko-litewskie w latach 1569–1588, W. 2002; Pietkiewicz K., Kieżgajłowie i ich latyfundium do połowy XVI wieku, P. 1982 tabl. 4 (geneal.); Puzyna J., Niektóre pieczęcie litewskie z XVI i XVII w., „Mies. Herald.” R. 12: 1933 s. 73; Wrede M., Itinerarium króla Stefana Batorego 1576–1586, W. 2010 s. 111; – Akta zjazdów stanów Wielkiego Księstwa Litewskiego. Okresy bezkrólewi, Oprac. H. Lulewicz, W. 2006 I; Dnevnik poslednjago pochoda Stefana Batorija na Rossiju, Wyd. M. Kojalovič, Pet. 1867 s. 220; Listy oryginalne Zygmunta Augusta do Mikołaja Radziwiłła Czarnego, Wyd. S. A. Lachowicz, Wil. 1842 s. 309–11; Metrica nec non liber nationis Polonicae Universitatis Lipsiensis ab anno 1409 usque ad 1600, Wyd. S. Tomkowicz, Arch. do Dziej. Liter., II 434; Opis dokumentov vilenskago Central’nago Archiva drevnich aktovych knig, Vil’na 1908 VI, 1909 VII, 1912 IX; Stryjkowski, Kronika pol., II 273; Zbiór pomników reformacji Kościoła polskiego i litewskiego, Wil. 1911 z. 1; Žemaičių vyskupijos vizitacija (1579), Wyd. L. Jovaiša, Vilnius 1998 s. 50–2; – AGAD: Arch. Radziwiłłów, Dz. II nr 211, 332 s. 1–5, Dz. V nr 15732, 15735, Arch. Tyzenhauzów, nr C–2 s. 144–8; AP w Kr., Oddz. na Wawelu: Arch. Sanguszków, rkp. 38 s. 72, 157; B. Czart.: rkp. 1352 (Herbarz lit. W. Kojałowicza) s. 310, rkp. 2243 s. 341; B. Kórn.: rkp. 1537 k. 125–6v, 129–30v; B. Narod.: nr 3085 k. 37–8v, nr 8332 k. 33–3v; Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka w Wil.: F. 93 nr 238 k. 1v, nr 718; Nacyjanal’ny histaryčny archiŭ Belarusi w Mińsku: F. 694 op. 5 nr 2 k. 11–17v, 19–28, 33–6, nr 7 k. 11–14, nr 18 k. 1–10, 26 (geneal.), F. 2127 op. 2 nr 3 k. 495v; Rossijskaja nacjonal’naja biblioteka w Pet.: F. 971 (Avtografy Dubrovskogo) rkp. 152 k. 16; Rossijskij gosudarstvennyj archiv drevnich aktov w Moskwie: F. 389 (Metryka Lit.) nr 57 k. 93v–4, nr 66 k. 17, nr 67 k. 143–4, nr 73 k. 320–1, 460, nr 74 k. 205v–6, 489, nr 76 k. 721v–2, nr 86 k. 754–5, F. 1603 op. 4 nr 3260 k. 106–7; Vilniaus universiteto biblioteka w Wil.: F. 7 (Žemaičių žemes aktai 1575) s. 16–20, (Žemaičių žemes 1589) k. 19–50v.
Henryk Lulewicz