INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Wacław Wincenty Soroka  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2000-2001 w XL tomie Polskiego Słownika Biograficznego.

 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Soroka Wacław Wincenty, pseud. i nazwiska konspiracyjne: Gdeszyński, Halny, Jałczyn, Lelum, Paweł Pogarda, Skalnik, Stanisław Cieśla, krypt.: W. S., S. (1917–1999), oficer Związku Walki Zbrojnej/Armii Krajowej i Batalionów Chłopskich, działacz ruchu ludowego, profesor University of Wisconsin – Stevens Point. Ur. 18 I w Zaborcach (pow. hrubieszowski), był synem Stanisława (1883–1919), rolnika i właściciela małej firmy budowlanej, oraz Tekli z Doboszów (1881–1971).

W l. 1928–35 uczęszczał S. do Państwowego Gimnazjum Humanistycznego w Hrubieszowie i po jego ukończeniu z odznaczeniem podjął studia na Wydz. Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych KUL. W r. akad. 1937/8 został zatrudniony jako asystent woluntariusz, a w r.n. – młodszy asystent w katedrze historii ustroju i dawnego prawa polskiego kierowanej przez Pawła Skwarczyńskiego. Był prezesem Komisji Kontrolującej «Bratniej Pomocy » oraz kierownikiem sekcji pracy społecznej, a w l. 1937–9 – prezesem lubelskiego Zarządu Stow. Katolickiej Młodzieży Akademickiej «Odrodzenie»; od r. 1938 był współredaktorem miesięcznika „Odrodzenie”, na łamach którego opublikował kilka artykułów poświęconych relacjom między katolicyzmem a kulturą ludową. W czerwcu 1939 uzyskał tytuł magistra praw i został starszym asystentem. W sierpniu t.r. był organizatorem XVII Tygodnia Społecznego w Lublinie.

Po wybuchu drugiej wojny światowej S. stawił się do wojska i otrzymał polecenie ewakuacji na wschód. Po wkroczeniu 17 IX 1939 wojsk sowieckich powrócił z Wołynia i osiadł w gospodarstwie swej matki w Gdeszynie (pow. hrubieszowski), gdzie został w lutym 1940 zaprzysiężony w Służbie Zwycięstwu Polski (potem: Związek Walki Zbrojnej – ZWZ, Armia Krajowa – AK) i prowadził tajne nauczanie. Krótko pełnił funkcję szefa wywiadu ZWZ na rejon Mołodiatycze. W poł. r. 1942 podjął współpracę z grupą inteligencji ludowej p.n. Ognisko Postępu Polski «Ziarno», a od r.n. działał też w konspiracyjnych strukturach Stronnictwa Ludowego-Roch. Był wówczas zastępcą szefa Biura Informacji i Propagandy (BIP) AK w inspektoracie Chełm–Krasnystaw–Włodawa, redagował czasopisma „Zew” i „Ziarno”. Objął też kierownictwo informacji Batalionów Chłopskich (BCh) na Okręg Lubelski (IV). Na początku 1944 r. został zatrudniony fikcyjnie w Biurze Delegatury Rady Głównej Opiekuńczej w Lublinie; ukończył w tym czasie konspiracyjną podchorążówkę z promocją na podporucznika czasu wojny (ze starszeństwem od maja t.r.). T.r. został kierownikiem tzw. Inst. Oświaty i Kultury Wsi i współredagował czasopismo BCh „Wyzwolenie”.

Po objęciu w Lublinie władzy przez Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego S. pozostał w podziemiu; był zastępcą szefa BIP AK na Okręg Lubelski i kierował Komisją Propagandowo-Prasową przy wojewódzkiej «piątce» Rocha. W sierpniu 1944, po otwarciu KUL, w imieniu podziemia politycznego przekazał jego rektorowi, Antoniemu Słomkowskiemu, negatywną ocenę tego faktu, jednak sam powrócił na swe poprzednie stanowisko, prowadząc wykłady zlecone z historii prawa karnego i cywilnego w Polsce. Jednocześnie redagował „Wiadomości Urzędowe” woj. Delegata Rządu na Kraj; został wówczas odznaczony Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami. W lutym 1945 podjął studia doktoranckie na seminarium Stanisława Kutrzeby na UJ. Po rozwiązaniu AK działał w Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość (WiN), w jego imieniu utrzymywał kontakty z działaczami Polskiego Stronnictwa Ludowego (PSL) w Lublinie i redagował (od lipca t.r.) „Agencję Prasową” kolportowaną na terenie Obszaru Południowego WiN-u. We wrześniu t.r. został mianowany porucznikiem czasu wojny. W styczniu 1946 towarzyszył zastępcy komendanta Okręgu WiN-u Lublin, Marianowi Gołębiowskiemu, podczas inspekcji na terenie Inspektoratu Chełm. Okres wojny i powojenny opisał we wspomnieniach: Under the Horror of the Svastica and of the Red Star (Stevens Point, Wisc. 1983) i Wspomnienia (w: „Działalność Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w czasie okupacji (Relacje i dokumenty)”, Red. J. Ziółek, L. 1983).

Zagrożony aresztowaniem z powodów politycznych, opuścił S. Polskę w lipcu 1946. Do maja r.n. przebywał w obozie dla uchodźców (Displaced Persons) w Wentorf pod Hamburgiem, gdzie pracował w radiowej rozgłośni obozowej. Pod pseud. Jan Skalnik publikował w „Dzienniku Polskim i Dzienniku Żołnierza”. Przez Komisję Weryfikacyjną żołnierzy AK został zweryfikowany w stopniu plutonowy podchorąży (9 I 1947, podjął starania o zmianę tej decyzji). Następnie podjął studia na uniwersytecie w Louvain i w r. 1948 uzyskał tam doktorat z prawa. Działał w Delegaturze Zagranicznej WiN-u. W l. 1948–55 blisko współpracował z przywódcami PSL na emigracji – Stanisławem Mikołajczykiem i Stanisławem Kotem. Od końca 1948 przebywał we Francji, gdzie działał jako sekretarz PSL na Francję i kierownik Sekcji Europejskiej Międzynarodowej Unii Chłopskiej (International Peasant Union – IPU) w Paryżu, a od 26 II 1952 – sekretarz generalny i dyrektor wydawnictw Europejskiej Rady PSL. Współredagował „Biuletyn (Wewnętrzny) Europejskiej Rady PSL”. Działał też w utworzonym przez Mikołajczyka w r. 1950 porozumieniu niektórych stronnictw emigracyjnych – Polskim Narodowym Komitecie Demokratycznym, a wespół z Tadeuszem Chciukiem (Markiem Celtem) zorganizował Studium Zagadnień Komunizmu. Był też sekretarzem generalnym Związku Polskich Federalistów. Dn. 27 IV 1954 wyjechał S. wraz z rodziną do USA i w maju t.r. objął funkcję kierownika wykonawczego Centralnego Biura IPU w Nowym Jorku. W l. 1955–6 uczył języka polskiego na Air Force Language Program przy Indiana University w Bloomington. W r. 1957 prowadził zajęcia pt. „Współczesne społeczeństwo komunistyczne” na tamtejszym wydz. socjologii. W sierpniu t.r. uzyskał magisterium z bibliotekoznawstwa i podjął pracę w miejscowej bibliotece uniwersyteckiej. W r. 1960 otrzymał obywatelstwo amerykańskie i objął kierownictwo działu rosyjskiego i wschodnioeuropejskiego w University of Illinois Library w Champaign-Urbana. Na III Kongresie PSL w Paryżu (12–13 X 1963) został wybrany na członka Rady Naczelnej.

W r. 1963 objął S. profesurę na wydz. historycznym w Wisconsin State University (potem University of Wisconsin) – Stevens Point, gdzie wykładał m.in. historię Rosji, Europy Wschodniej i historię nowożytną Europy Zachodniej. Wiele energii poświęcił promocji kultury polskiej i wiedzy o Polsce, m.in. w r. 1969 zainicjował w Stevens Point serię wykładów o kulturze i historii Polski (Annual Lectures on Poland), które wygłaszali specjaliści z Polski i Ameryki Północnej (w r. 1976 kard. Karol Wojtyła); jako jeden z pierwszych zabiegał o nawiązanie współpracy z uniwersytetami polskimi. W r. 1973 uzyskał doktorat na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie w Londynie na podstawie pracy Prawo polskie w okresie rozbiorowym, napisanej pod kierunkiem Jerzego Gawendy. W okresie powojennym S. publikował analizy sytuacji politycznej i położenia Kościoła katolickiego w Polsce, przyczynki historyczne i recenzje w czasopismach: „Kultura” (Paryż), „Zeszyty Historyczne”, „Jutro Polski”, „Bulletin of the International Peasant Union”, „The Polish Review”, „Studium Papers”, „The Central European Federalist” i „The American Historical Review”. Ogłosił również kilka skryptów oraz artykuły w pracach zbiorowych, m.in.: trzy rozdziały w opracowaniu ,,Polish Law through the Ages” (Ed. V. J. Wagner, Stanford 1970). Wygłaszał referaty na konferencjach naukowych poświęconych Europie Środkowo-Wschodniej w USA i Kanadzie. Był członkiem władz m.in. Kościuszko Foundation National Council (1957–67) i The North American Study Center for Polish Affairs (od r. 1976), posiadał Medal Zasługi UJ. Dn. 8 I 1987 przeszedł S. na emeryturę. W r. 1988 odbył podróż do Polski i miał trzymiesięczne wykłady gościnne na KUL. Zmarł 22 IV 1999 w Stevens Point, pochowany został tamże na Guardian Angel Cemetery.

S. był od grudnia 1945 żonaty z Zofią Aleksandrą Bucewicz (ur. 1919), stryjeczną wnuczką Nestora Bucewicza (zob.), która w czasie drugiej wojny światowej była kurierką AK, w USA uzyskała magisterium z bibliotekoznawstwa i pracowała w bibliotekach uniwersyteckich. Z małżeństwa tego miał S. troje dzieci: Thomasa (ur. 1948), najpierw oficera piechoty morskiej (US Marine Corps), potem pracownika kadry kierowniczej w przemyśle, Monique (ur. 1950), absolwentkę socjologii, i Paula (ur. 1952), oficera medycznego w marynarce wojennej (US Naval).

 

Fot. w: „Campus News Release” University of Wisconsin – Stevens Point, 1976 nr z 31 III oraz w Mater. Red. PSB; – Bibliography of Books in Polish or Relating to Poland Published outside Poland since September 1st 1939, London 1985 III–IV; Danilewicz-Zielińska M., Bibliografia. „Kultura” (1958–1973), „Zeszyty Historyczne” (1962–1973), działalność wydawnicza (1959–1973), Paryż 1975; Podręczna encyklopedia powszechna, Red. S. Lam, Paryż 1954; Dictionary of International Biography, Vol. 13: 1977 Pt. 2, Cambridge; Rostworowski S. J., „Dardanele”. Delegatura WiN-u za granicą. Słownik biograficzny ważniejszych postaci, Wr. 1999; Słownik biograficzny żołnierzy Batalionów Chłopskich. IV Okręg Lublin, Oprac. M. Wojtas, L. 1997; Who’s Who in American Education 1965–66, Nashville, Tenn. 1966; – Buczek R., Stanisław Mikołajczyk, Toronto 1996 s. 260–3; Caban I., Mańkowski Z., Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa w Okręgu Lubelskim 1939–1944, Cz. 1, Zarys monograficzny, Źródła i materiały do dziejów ruchu oporu na Lubelszczyźnie (1939–1944), L. 1971 VII; Gajewski S., Chrześcijańskie organizacje akademickie w Polsce (1889–1939), Rzeszów 1993; Gołka B., Prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939–1945, W. 1975; Hirsz Z. J., Terenowa prasa konspiracyjna ruchu ludowego 1939–1945, W. 1977; Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce i jego zbiory, Oprac. J. Cisek, W. 1997; Jagiełło M., Program kulturalny lubelskiego „Odrodzenia” (1935–1939), „Przegl. Powsz.” R. 102: 1985 t. 246 z. 1 s. 76–7, z. 2 s. 262–5; Korolewicz G., Nauczyciele akademiccy Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego w okresie międzywojennym, L. 1996 I–II; Turowski K., „Odrodzenie”. Historia Stowarzyszenia Katolickiej Młodzieży Akademickiej, W. 1987; – Bataliony Chłopskie na Lubelszczyźnie (1940–1944). Źródła, Oprac. Z. Mańkowski, J. Markiewicz, J. Naumiuk, Źródła i materiały do dziejów ruchu oporu na Lubelszczyźnie (1939–1944), L. 1962 II; Chłopski znak, Wyd. A. Aleksandrowicz-Ulrich, Z. J. Hirsz, L. 1969 s. 9, 11; Czwarty Kongres Polskiego Stronnictwa Ludowego, Bruksela 19–20 X 1968. Referaty – przemówienia – uchwały – władze naczelne, Londyn 1969 s. 47 (fot.), 67–73, 109, 116; Giedroyc J., Autobiografia na cztery ręce, Oprac. K. Pomian, W. 1999; Skrzeszewski C., Na przełomie czasów. Moje wspomnienia, L. 1995; Zrzeszenie „Wolność i Niezawisłość” w dokumentach, Oprac. A. Zagórski, Wr. 2000 VI cz. 1, 3; – „Rapids Daily Tribune” 1989 nr z 9 VIII; „Stevens Point Daily Journal” 1968 nr z 29 I, 1969 nr z 29 X; „Stevens Point Journal” 1988 nr z 8 VII, 1999 nr z 24 IV (nekrolog S-i); „Times Review” (La Crosse, Wis.) Vol. 63: 1987 no. 9; – B. Narod.: sygn. 15295 T. 1–5, sygn. akc. 16274–16278 (mater. S-i z okresu działalności we Francji); B. Pol. w Paryżu: Mater. do słown. biogr. S. Lama (notatka autobiograf. S-i z r. 1958); University of Wisconsin – Stevens Point Archives: Mater. biograf. S-i; – Informacje żony S-i, Zofii, syna, Thomasa, Piotra Wandycza z New Haven, Conn. (USA), oraz Aliny Fitowej z Kr.

Andrzej A. Zięba

 

 
 

Powiązane artykuły

 

Polskie Państwo Podziemne 1939-1945

Polska była pierwszym państwem, które powiedziało "Nie!" żądaniom ustępstw terytorialnych ze strony nazistowskiej Rzeszy Niemieckiej. Polska była pierwszym państwem, które zbrojnie przeciwstawiło......
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Irena Eichlerówna

1908-04-19 - 1990-09-12
aktorka teatralna
 

Michał Butkiewicz

1886-09-29 - 1974-10-04
minister komunikacji
 

Czesław Petelski

1922-11-05 - 1996-09-19
reżyser filmowy
 

Feliks Nowowiejski

1877-02-07 - 1946-01-18
kompozytor
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 
 

Leon Wincenty Gajewicz

1855-03-09 - 1933-10-22
ekonomista
 

Leszek Marek Maria Staronka

1911-03-15 - 1945-10-14
chemik
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.