Rakowski Wawrzyniec Franciszek h. Trzywdar (zm. 1729), cześnik wiski, rotmistrz łanowy ziemi wiskiej, pamiętnikarz. Był synem Wojciecha, dziedzica wsi Rostki, i Agnieszki z Rostkowskich.
W r. 1697 P. służył w chorągwi pancernej Pawła Prażmowskiego. Na elekcji w t. r. oddał głos na Augusta II i podpisał suffragia z ziemią czerską. W swym pamiętniku zanotował, że był rezydentem hetmana w. kor. Stanisława Jana Jabłonowskiego przy nowym królu przez lat sześć, w rzeczywistości znacznie krócej. W r. 1700 przebywał u boku Augusta II w obozie pod Rygą. Pod koniec kwietnia 1703 na sejmiku ziemi wiskiej R. został obrany rotmistrzem pow. radziłowskiego (60-konna chorągiew powiatowa z płacą 2 500 złp.). Latem t. r. R. otrzymał rozkaz od hetmana w. kor. Hieronima Lubomirskiego, aby z chorągwią «szedł pod komendę» Adama M. Sieniawskiego. Pod koniec sierpnia R. wyruszył z wyprawą wiską pod Zakroczym, 14 IX odbył popis przed hetmanem, wchodząc w skład pułku oboźnego kor. Jerzego Aleksandra Lubomirskiego, a 16 IX uczestniczył w popisie całej zgromadzonej armii przed Augustem II. Następnie pociągnął z innymi oddziałami w okolice Kłodawy pod Toruniem, a po rozlokowaniu wojska na leże zimowe powrócił do domu (październik 1703). W t. r., wobec zwinięcia chorągwi pancernej P. Prażmowskiego, R. i jego brat Tomasz wpisali się w poczet towarzystwa chorągwi husarskiej podkanclerzego lit. Stanisława Szczuki. W t. r. dostał R. godność cześnika wiskiego, której chciał się następnie zrzec «za wstawiennictwem całej ziemi Kazimierzowi Karwowskiemu kolligatowi i łowczemu bielskiemu», lecz nie wydaje się to prawdopodobne, gdyż do r. 1723 na asygnacjach skarbowych figurował podpis R-ego z tym właśnie tytułem.
R. brał udział w kampanii Augusta II przeciw Szwedom w r. 1704 począwszy od działań wiosennych do połowy września t. r. Wraz z chorągwią wszedł do związku wojskowego pod laską Stanisława Chomentowskiego. Aż do przejścia woj. kijowskiego Józefa Potockiego na stronę Stanisława Leszczyńskiego R. znajdował się w składzie jego dywizji. Przystąpił do konfederacji sandomierskiej, podpisując jej akt (27 V 1704) jako «cześnik i rotmistrz wiski». Uczestniczył w potyczce z wojskami szwedzkimi pod Chybicami. W chorągwi husarskiej S. Szczuki miał R. 3-konny poczet, na który odebrał zasługi w Sokalu. Od stycznia 1705 R. przebywał przy chorągwi rozłożonej na konsystencjach w dobrach arcybiskupstwa lwowskipgo, odbierał żołd na 4-konny poczet husarski. Do końca kwietnia t. r. pozostawał na leżach w dobrach dominikanów żółkiewskich, milę od Lwowa. Dn. 2 XI t. r. uczestniczył R. w sejmiku ziemi wiskiej i wraz z kasztelanicem kruszwickim Jakubem Szczawińskim został obrany posłem do Augusta II i cara Piotra I, przebywających wówczas w Tykocinie. Mieli prosić o uwolnienie ziemi od kwaterunków i kontrybucji na wojsko rosyjskie. Obaj posłowie byli na audiencji w Tykocinie 8 XI, lecz po odpowiedź polecono im udać się za królem i carem do Grodna. R. wrócił jednak do Jedwabnego, gdzie zdawał relację z odbytego poselstwa. Uproszony przez szlachtę pojechał wraz z Szczawińskim do Grodna, gdzie otrzymał zapewnienie cara, że ziemia wiska będzie utrzymywała na leżach jedynie 100 koni załogi, a także zostanie zwolniona od prac fortyfikacyjnych Tykocina.
W r. 1706 R. nie brał udziału w działaniach wojennych, trzymając jedynie poczet w chorągwi S. Szczuki. Dopiero w grudniu t. r. na czele szlachty wiskiej uniemożliwił wybranie stacji przez rajtarię wysłaną przez Grzegorza Ogińskiego i Ludwika Pocieja. Na sejmiku ziemi czerskiej w maju 1707 R. został wybrany na komisarza do «magazynu mińskiego» dla rozdziału prowiantu stacjonującym na Mazowszu wojskom rosyjskim. Uczestniczył w działaniach wojennych w t. r. We wrześniu 1708 marszałkował obradom sejmiku generalnego mazowieckiego. S. Leszczyński, chcąc przeciągnąć R-ego na swoją stronę, przesłał mu przywilej na rotmistrzostwo łanowe wybranieckie woj. mazowieckiego (25 I 1709). R. trzymał się jednak A. M. Sieniawskiego, który 13 II t. r. polecił mu przyprowadzić w maju t. r. piechotę łanową woj. mazowieckiego do obozu pod Kockiem. R. wyruszył jednak dopiero w czerwcu t. r., aby zgodnie z nowym ordynansem wprowadzić piechotę na załogę Kamieńca. Podczas marszu otrzymał od kaszt. kijowskiego Felicjana Czermińskiego rozkaz wzmocnienia załogi Warszawy. Dn. 19 VI wszedł do stolicy, jak sam pisał nader «nieszczęśliwie», gdyż już 21 VI zbuntowana dragonia F. Czermińskiego wraz z ludźmi J. Potockiego uderzyła na piechotę R-ego, a jego samego, broniącego się w ratuszu, pokłuto szpadami i raniono w oko «z utratą wzroku». W sierpniu t. r. w obozie wojska kor. pod Niskiem R. miał audiencję u hetmanów kor., z ich polecenia aresztował 17 VIII oficerów F. Czermińskiego i wystawił pozwy na nieobecnych. Po opuszczeniu obozu R. uczestniczył zapewne w dwóch kolejnych sejmikach generalnych mazowieckich we wrześniu t. r. W październiku t. r. wraz z chorągwią pancerną S. Szczuki ruszył do obozu wojsk Sieniawskiego pod Toruń. W listopadzie t. r. wraz z podstolim nurskim Janem Ponikrewskim w imieniu szlachty mazowieckiej posłował do hetmanów kor. pod Przytyk koło Radomia w sprawie wypłaty zaległych sum na wojsko, zaś w Tarnowie odebrał zasługi na piechotę łanową woj. mazowieckiego jako jej «rotmistrz i cześnik wiski». W r. 1710 ruszył wraz z piechotą pod Gorzyce, gdzie poddano go pod komendę star. pilzneńskiego Jana Turskiego. W lutym 1711 działał na Pogórzu Krakowskim. Brał udział w działaniach wojennych także w następnych latach o czym świadczą wypłaty na jego piechotę wybraniecką (ostatnia z Radomyśla z 17 X 1723).
R. był autorem pamiętnika (wyd. E. Piotrowski, Pamiętnik Wawrzyńca Rakowskiego rotmistrza pospolitego ruszenia ziemi wiskiej od r. 1701 do r. 1711, Żytomierz 1860), który spisał zapewne już w podeszłym wieku, o czym świadczą liczne pomyłki w datacji wielu wydarzeń. Wydaje się, że pamiętnik obejmował także okres po 1711 r., lecz do naszych czasów zachował się w obecnej wersji. Stanowi on cenne źródło do działań wojennych okresu wojny północnej, jest także istotnym dokumentem epoki do badań nad zniszczeniami Rzpltej dokonywanymi przez wszystkie wojujące strony, czy udziałem chłopów w walkach przeciwko oddziałom szwedzkim.
Do 1703 r. R. wraz z rodziną mieszkał w Rudniku, beneficjum swego krewnego księdza Adama Rostkowskiego (w kwietniu t. r. Rudnik zrabowali Szwedzi). Był właścicielem dworów w Rostkach (pow. łomżyński), spalonych w styczniu 1704 przez wojska szwedzkie, i Konopkach, zrujnowanych przez Szwedów w r. 1707. Posiadał także część dóbr Dębe, Budziska i Kołaczek w ziemi czerskiej, które objął w r. 1707 po śmierci teścia, Zachariasza Olszamowskiego. Od r. 1705 sprawował opiekę nad dziećmi swego stryja Jakuba i ich majątkiem Olszyny. R. zmarł 19 VI 1729 i został pochowany w kościele farnym w Latowiczach w ziemi czerskiej.
R. był dwukrotnie żonaty. Pierwszą żoną była Barbara z Oborskich, a drugą Bogumiła z Olszamowskich (ślub 21 VI 1701). Z pierwszej żony R. pozostawił syna Michała. W drugim małżeństwie miał synów: Józefa, komornika, następnie cześnika wiskiego, i Jana, skarbnika łomżyńskiego. Pozostałe dzieci zmarły w dzieciństwie: Zachariasz Mikołaj w r. 1705 i Franciszka Kunegunda w r. 1710.
Kapica-Milewski I., Herbarz, Kr. 1870; Niesiecki, VIII; Uruski, XII 316, XV 103; Elektorów poczet; – Vol. leg., V 938; – AGAD: Arch. Skarbu Kor. Dz. VI nr 25 k. 445, 457, 575, 715; B. PAN w Kr.: rkp. 8351 k. 3–5.
Mirosław Nagielski