Jurkowski Władysław (1815–1875), spiskowiec i pedagog. Ur. 25 IV w Winnicy na Podolu. Kształcił się w szkołach w Winnicy i Berdyczowie, a następnie w uniwersytecie w Kijowie. Za udział w tajnym związku młodzieży studenckiej (był sołtysem grupy), związanym z działalnością Szymona Konarskiego, został w r. 1838 aresztowany, wywieziony na Kaukaz i przymusowo wcielony do wojska uzyskując później prawo «do wyższych stopni za nienaganną służbę». Po 15 latach służby wojskowej i dosłużeniu się stopnia kapitana artylerii powrócił J. do kraju w r. 1853 i rozpoczął pracę pedagogiczną. Przez kilka lat był nauczycielem domowym dzieci arystokracji podolskiej, a następnie przeniósł się do Warszawy, gdzie przygotowywał młodzież do gimnazjów i Szkoły Głównej. Nawiązał stosunki z inteligencją warszawską i brał udział w życiu politycznym miasta, szczególnie w okresie manifestacji 1861 r., starając się oddziaływać na ich przebieg w duchu umiarkowanym. Po wybuchu powstania wziął udział w walce zbrojnej. Po powstaniu przebywał przez pewien czas na emigracji, a po powrocie do kraju osiadł na Podolu, gdzie nabył niewielką posiadłość ziemską. Obok pracy na roli J. prowadził działalność pedagogiczną oraz napisał szereg prac, jak np. podręcznik geografii, Chronologia dziejów Polski oraz Wspomnienia Kaukazu (pozostały one w rękopisach). J. tłumaczył ponadto prozę Goethego. Zmarł na Podolu 24 IV 1875 r.

Zieliński, Mały słownik pionierów, s. 197–8; – Janik M., Dzieje Polaków na Syberii, Kr. 1928; Rolle M., Z minionych stuleci. Szkice historyczne i literackie, Lw. 1908 s. 341; „Ruch Liter.” T. 2: 1877 s. 142–3; „Tyg. Powsz.” 1882 nr 37 s. 591.

Stanisław Konarski