Nawrocki Władysław, pseud. Iwo (1870–1931), poeta, tłumacz, redaktor. Ur. w Warszawie, był synem lekarza Władysława i Marii z Plewińskich; do śmierci przemieszkał w tym samym domu przy ul. Żelaznej. Uczył się w II Progimnazjum, następnie w VI Gimnazjum warszawskim. Zapisał się na Wydział Filozoficzny UJ. Niebawem studia przerwało mu aresztowanie, gdy po Bożym Narodzeniu wracał do Krakowa. Jako politycznie podejrzany, chociaż nie oskarżony, kilka miesięcy spędził w areszcie w cytadeli warszawskiej, po czym zesłany został na przymusowy dwuletni pobyt do Mitawy. Po zwolnieniu udał się na dłuższy czas do Italii; zwiedziwszy ten kraj, osiadł we Florencji. Gdy do Warszawy powrócił, już jej nigdy nie opuszczał: chodziły anegdoty, że mu się nie zdarzyło pojechać na Saską Kępę! Głównym zajęciem N-ego były przekłady – wg opinii Juliana Krzyżanowskiego – «doskonałe». Przetłumaczył całą twórczość Heinego (z czego jedynie część wyszła drukiem: „Z nietłumaczonych poezji”, 1909, „Pieśni współczesne”, 1909). Imał się wszakże nieomal wszystkiego. Tak powstawały spolszczenia P. B. Shelleya, W. Szekspira, E. A. Poe’go czy G. Byrona, J. W. Goethego, G. Leopardiego czy G. Carducciego, A. Musseta, M. Lermontowa oraz nieprzebrana ilość przekładów z wierszopisów i prozaików niższego lotu; współpracując (1896–1911) z „Izraelitą”, interesował się także i literaturą hebrajską. Prace swoje zamieszczał w prasie literackiej i codziennej warszawskiej, nie wdając się w polityczne odcienie pism. Pod koniec życia (w „Kurierze Warszawskim” i „Tygodniku Ilustrowanym” od r. 1928) zamieszczał przekłady starych ballad ludowych – bretońskich, szkockich, duńskich. Osobno wydał m. in. przekład A. Chamisso „Miłość i życie kobiety” (1902), dwutomową antologię przekładów „Piosenek” P. Bérangera (1914); ułożył także antologię Humor, żart i satyra w poezji polskiej (W. 1903), zapowiadającą przyszłego redaktora „Sowizdrzała”. Miał swoją chwilę triumfu i jako poeta oryginalny, gdy na konkursie „Prawdy” w r. 1901 wyróżniono jego poemat Maj. Księga miłości, złożony z erotyków na każdy dzień miesiąca (drukowany w „Ateneum” i odb. W. 1902). W r. n. uzyskał nagrodę (Złotą Różę) na konkursie redakcji „Wędrowca” za balladę Rym o grabi z Tęczyna (druk. „Wędrowiec” 1902 nr 38). Inny cykl wierszy N-ego, Sonety królewskie, drukowany był latami po różnych pismach (nie wyłączając „Chimery” zaprzyjaźnionego z N-m Zenona Miriama-Przesmyckiego). Jeszcze i w l. 1922–3 (w „Kurierze Warszawskim”) dał N. kilka z innego cyklu Sonetów włoskich. Recenzje przekładów pisywał N. m. in. do „Biblioteki Warszawskiej” (od r. 1898); artykuły i przeglądy z życia literackiego za granicą dawał m. in. do warszawskiego „Świata” i do „Bluszczu”. W „Bluszczu” również (ok. r. 1910) zajmował się pisaniem o zmarłych ludziach pióra (m. in. nekrologi Kazimierza Kaszewskiego, Zygmunta Glogera). Pogrzeb Wacława Rolicza-Liedera zbliżył N-ego z Wiktorem Gomulickim. W r. 1912 w „Tygodniku Ilustrowanym” dał N. kilka opracowań związanych z rocznicą klęski Napoleona.

Najbardziej wszakże N. oddziałał jako redaktor satyrycznego tygodnika „Sowizdrzał” (1912–18). Dzięki współpracy z tym to (raczej rewolwerowym) pismem po raz pierwszy zetknęli się osobiście Antoni Słonimski z Janem Lechoniem. Pierwszy z nich zawsze z sentymentem wspominał «mroczny salonik na ulicy Żelaznej, gdzie przy kominku na pseudogotyckim, fantastycznym fotelu siedział wśród stosów książek i pism zawalających podłogę nie Faust, ale raczej Mefisto z ryżą bródką». Był N. redaktorem nie przebierającym w środkach, toteż procesy o zniesławienie i cenzuralne nieprzyjemności miewał stale; ale też zostało po nim powiedzenie wymierzone w dziennikarzy tchórzliwych: «Mój panie, albo się w pliszki gra, albo się pismo redaguje». W swoim „Sowizdrzale” N. pisywał wierszowane mini-kroniki, «co się dzieje w cnej Warszawie», wprowadził «reklamy ujemne», zabawiał się w «kuplety z nienapisanej operety» itp. Ale i tutaj drukował swoje przekłady – chociażby i niesatyryczne. W ciągu czterdziestu lat pracy dziennikarsko-literackiej «bytu swojego nie zdołał ustalić, a w ostatnich zwłaszcza latach walczył ciężko z niedostatkiem» (Zdzisław Dębicki). Zmarł N. w Warszawie na zapalenie płuc, w nocy 14/15 II 1931, i został pochowany na cmentarzu Powązkowskim. Pozostawił żonę i syna.

Cenna biblioteka N-a, porównywana z księgozbiorami Asnyka i Gomulickiego, uległa rozproszeniu. Archiwum N-ego zniszczało w Bibliotece Narodowej podczas drugiej wojny światowej.

Karykatura rys. M. Ostojewski-Grajewski w: „Kur. Świąteczny” 1909 nr 3; – Korbut, IV (Dopełnienia I); Bibliogr. Warszawy. Wydawn. ciągłe 1904–18; Lam S., Współcześni pisarze polscy, W. [1922] (tu i w kilku innych encyklopediach rok urodzenia N-ego: 1873); – Dębicki Z., Śp. Władysław Nawrocki, „Kur. Warsz.” 1931 nr 46 wyd. wieczorne; Gomulicki J. W., Wacław Rolicz-Lieder, „Ateneum” 1938 nr 1 s. 89–90; [Grot-Bęczkowski T.] T. Kończyc, Recenzja Maja, „Bluszcz” 1901 nr 26; tenże, Recenzja Humoru…, „Dzien. dla Wszystkich” 1903 nr 18; Krzyżanowski J., Neoromantyzm polski 1890–1918, Wr. 1971; Lipski J. J., Warszawscy „Pustelnicy” i „Bywalscy”, W. 1973 II 167–9 (przedrukowany wiersz satyryczny); Słonimski A., Nawrocki Władysław, w: Alfabet wspomnień, W. 1975 s. 160–5; tenże, Trochę wspomnień o W. N-m, „Wiad. Liter.” 1931 nr 9; – Dwie sprawy o oszczerstwo w druku, „Kur. Pol.” 1916 nr 240 i 289, po czym 330 i n. (wyrok skazujący); Konopnicka M., Korespondencja, Wr. 1972–5 II–IV; Nawrocki W., Miałem nowa sprawę…, „Sowizdrzał” 1916 nr 50; – Próbki twórczości N-ego dali m. in.: Hertz P., Zbiór poetów polskich XIX w., W. 1965–75 ks. 4, 6, Lange A., Księga sonetów poetów polskich, W. 1899; – „Książka” 1903 nr 12 (P. Chmielowski); – Nekrologi z r. 1931: „Kur. Warsz.” nr 47 wyd. wieczorne s. 11, „Polska” nr 53, „Tyg. Ilustr.” nr 10 (fot.); – IBL PAN: Kartoteka bibliograficzna; – Informacje J. W. Gomulickiego.

Andrzej Biernacki