Szomański (Szomanski) Władysław Ryszard (Willy), krypt.: Shom, pseud. Sęk (1911–1996), grafik, dekorator wnętrz.
Ur. 3 X w Baturynie, pow. konotopski w gub. czernihowskiej, był synem Jana i Wandy Karoliny z Sas-Komarnickich. Miał młodszego brata Zbigniewa (zm. 1989), jubilera.
W r. 1912 rodzina zamieszkała w Kijowie, gdzie ojciec S-ego pracował w firmie reklamowej. Po zakończeniu pierwszej wojny światowej Szomańscy osiedli w r. 1919 w Równem. S. uczył się tam w Gimnazjum im. Tadeusza Kościuszki i 24 VI 1929 zdał maturę. W l. 1930–1 studiował w Szkole Handlu Morskiego i Techniki Portowej w Gdyni, a w l. 1931–3 na Wydz. Architektury Politechn. Lwow. W październiku 1933 podjął studia na ASP w Warszawie; przerwał je w r. 1934, odbywając do r. 1935 służbę wojskową we Włodzimierzu Wołyńskim. W trakcie studiów tworzył plakaty, które pokazywał na Wystawie Sztuki Polskiej w Helsinkach (1936) oraz wystawie plakatu w Bukareszcie i Międzynarodowej Wystawie Sztuki i Techniki w Paryżu (obie w r. 1937). Wspólnie z Bohdanem Bocianowskim zaprojektował w r. 1937 popularny plakat PKO. Pewność – Zaufanie. Ucząc się od października t.r. w pracowni grafiki użytkowej Edmunda Bartłomiejczyka, pod wpływem jego asystentów, Tadeusza Lipskiego i Edwarda Manteuffla, zainteresował się papieroplastyką. Na wystawie dyplomowej warszawskiej ASP uzyskał w r. akad. 1938/9 dwie pierwsze nagrody z grafiki użytkowej za plakaty C.O.P. i Josephine Baker.
Wybuch drugiej wojny światowej zastał S-ego na praktyce wakacyjnej w Belgradzie. Wrócił do Warszawy i został zmobilizowany, jednak po bezskutecznych poszukiwaniach swego oddziału osiadł na Wołyniu. Pod okupacją sowiecką aresztowany razem z ojcem przez NKWD, spędził dziewięć miesięcy w więzieniu; ojciec został zamordowany. Po wkroczeniu w r. 1941 armii niemieckiej S. pracował w tartaku w Klewaniu. Następnie trafił do obozu jenieckiego Abwehry w Wustrau koło Berlina. Podczas jego ewakuacji na początku r. 1945 uciekł z transportu i przez Austrię dotarł do Włoch, gdzie zgłosił się do II Korpusu Polskiego. Przydzielony do Wydz. Kultury i Prasy, projektował plakaty, karty pocztowe i ulotki oraz okładki do książek, m.in. do pierwszego tomu „Bitwy o Monte Cassino” Melchiora Wańkowicza (Rzym 1945). Po demobilizacji znalazł się w Polskim Korpusie Przysposobienia i Rozmieszczenia, a pod koniec r. 1947 zamieszkał w Londynie.
S. został asystentem grafiki użytkowej w londyńskim Sir John Cass’ College. Wykonał wtedy swą pierwszą dekorację papieroplastyczną w witrynie zakładu fryzjerskiego w dzielnicy Kensington. Podjął współpracę z londyńską prasą emigracyjną, projektując winiety i szatę graficzną m.in. „Życia Tygodnia” (1946–7), „Życia” (1947–59), „Biuletynu Gospodarczego” (1948), „Tygodnika Ilustrowanego” (1949) i „Tygodnia Polskiego” (1959); w l. 1948–61, pod pseud. Sęk, rysował karykatury polityczne w dodatku do „Orła Białego” – „Pokrzywy”. Od r. 1950 prowadził własne studio «Arthos», zajmujące się projektowaniem wnętrz, plakatów, okładek książek, znaków firmowych i towarowych oraz aranżacją okien wystawowych. Najbardziej znane prace S-ego z tego okresu to: biała papieroplastyczna replika godła dla studia filmowego Rank Organization (1950), monumentalny, mechaniczny zegar z ruchomymi figurkami dla browaru Guinness (1951), stoisko linii lotniczych British European Airlines (BEA, 1953) oraz dekoracja Bożonarodzeniowa z aluminiowych figurek dla Irish Tourist Office (ok. 1955). Na Międzynarodowym Konkursie Projektów Wystawowych w Cincinnati (USA) zdobył w l. 1950, 1952 i 1953 brązowe medale, a w r. 1955 medale złoty i srebrny za projekty reklam dla BEA; za instalację dla koncernu British Overseas Airways Corporation otrzymał w r. 1951 Holstius Cup. S. był członkiem Królewskiego Tow. Wspierania Sztuki, Przedsiębiorczości i Handlu (od grudnia 1952), Society of Industrial Artists (od r. 1955) i szwajcarskiego International Institute of Arts and Letters (od r. 1958). W „Display World” opublikował w listopadzie 1952 artykuł Selling service via display requires dramatic simplicity, traktujący o współczesnej sztuce wystawienniczej.
S. realizował projekty reklamowe dla kolejnych koncernów lotniczych: British Airways, Skayways, Aer Lingus, Air France, Alitalia, Canadian Airways, Ghana Airways, Pakistan Airways, Israel Airlines «El-Al», Quantas oraz Irish Tourist Board. Pracował też dla przemysłu chemicznego, tytoniowego i alkoholowego: Imperial Chemical Industries, British American Tobacco, Guinness, Hoover, Philips, Schweppes, a także Zem Manufacturing Jewellers Limited. Grafika użytkowa S-ego wykazywała wpływy kubizmu; stosował w niej oprócz papieroplastyki także metaloplastykę i struktury trójwymiarowe.
Równocześnie ilustrował S. polskie książki wydawane na emigracji, m.in. „Książkę o Kołymie” Anatola Krakowieckiego (Londyn 1950), „Baśkę i Barbarę” Zofii Romanowiczowej (Paryż 1956) i „Zapiski oficera Armii Czerwonej” Sergiusza Piaseckiego (Londyn 1957). Projektował okładki i układ graficzny publikacji polskich oficyn, m.in. «Libella» (także w r. 1956 jej znak firmowy: czarną jaskółkę), «B. Świderski», «Gryf», Polska Fundacja Kulturalna, Oficyna Poetów i Malarzy. Organizował w l. 1952–9 «czwartki» plastyków i pisarzy. Po przełomie politycznym w Polsce w październiku 1956 zaprojektował okładkę „Lejtnanta Gustla” A. Schnitzlera, opublikowanego w Warszawie przez Wydawnictwo «Iskry» (1957); później nie przyjmował już jednak zamówień z kraju. Był w tym czasie twórcą logo, znaków towarowych i druków reklamowych licznych firm, zarówno polskich emigracyjnych, jak i brytyjskich, m.in. Haskoba, Tazab Travel, Anglopol Travel, Wick Egg, Polska Macierz Szkolna, «MONA» Polski Dom Wysyłkowy, Polski Ośrodek Społeczno-Kulturalny (POSK) oraz «Apteka Grabowskiego». W maju 1970 londyńskie czasopismo „Oficyna Poetów” wydało wkładkę poświęconą S-emu, a w styczniu 1988 zorganizowano w Londynie retrospektywną wystawę „Graphics – Advertising – Displays – Paintings”. S. próbował również sił jako architekt; jedynym jego zrealizowanym projektem był dom na hiszpańskiej wyspie Formentera.
W r. 1992, pierwszy raz po drugiej wojnie światowej, wystawiał S. w Warszawie; na ekspozycji artystów polskich z Wielkiej Brytanii pokazał akwarele i papieroplastykę. W maju 1993 na wystawie wiosennej „Association of Polish Artists” w Londynie zaprezentował po raz pierwszy kolaże, którymi zajął się pod koniec życia (wykorzystywał fotografie prasowe, odwołujące się do aktualnych wydarzeń, m.in. do wojny na Bałkanach). W londyńskiej Galerii POSK miał w czerwcu 1994 wystawę „Collages and Paper Images”, na której pokazał wybór prac nazwanych przez siebie faktomontażami. Eksponował również na wystawie „Papieroplastyka polska”, zorganizowanej w r. 1995 przez Polski Inst. Kulturalny w Londynie. S. zmarł 1 XI 1996 w Londynie, został pochowany na cmentarzu South Ealing.
W zawartym 27 XI 1947 małżeństwie z Kazimierą Krystyną Lipińską 1.v. Rontaler (1915–1999) S. nie miał dzieci.
W Polskim Inst. Kulturalnym w Londynie odbyła się w maju 1998 wystawa prac S-ego „Exhibition of Works”, a w r.n. w Bibliotece Uniwersyteckiej w Toruniu pokazano jego prace graficzne.
Fot. w Arch. Emigracji w Tor.; – Buckman D., The Dictionary of Artists in Britain since 1945, London 1998; Encyklopedia polskiej emigracji i Polonii, Tor. 2005 V (fot.); Maeyer de E. A., Who’s who in Art, Detroit 1977; tenże, Who’s who in Europe – Dictionnaire Biographique des Personnalites Europeennes Contemporaines, Bruxelles 1965; – Papieroplastyka polska, Londyn 1995; Polska sztuka współczesna poza krajem. Kolekcja POSK-u, Wstęp H. Sukiennicka, Londyn 1982; W. R. Szomanski Studio, [London] 1992; Wladyslaw Szomanski: exhibition of works, London 1998; – Bojk o S., Polska sztuka plakatu. Początki i rozwój do 1939 roku, W. 1971; Borkowski A. M., Czary reklamy, „Kultura” (Paryż) 1993 nr 9 (552); tenże, Władysław Szomański, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” (Londyn) 1998 nr 122 (fot.); Grabania A. M., Mr Mimoz, „Tydzień Pol.” (Londyn) 2002 nr 11 (fot.); Hatts L., Creative skills put to commercial benefits, „Catholic Herald” (Londyn) 1988 nr z 19 II (fot.); Koźmiński J., Artysta z Holland Rd. Władysław R. Szomański, „Arch. Emigracji. Studia – Szkice – Dok.” 1998 z. 1; tenże, Bon vivant, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1999 nr 70; Pol. życie artyst. w l. 1915–39; Rypson P., Nie gęsi. Polskie projektowanie graficzne 1919–1949, Kr. 2011; Sienkiewicz J. W., Polskie galerie sztuki w Londynie w drugiej poł. XX w., L.–Londyn 2003; Stepan E., Sto „czwartków” Szomańskiego, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” (Londyn) 1993 nr 50; Sztuka polska w Wielkiej Brytanii 1940–2000, Oprac. M. A. Supruniuk, Tor. 2006; Zaremba P., Polska grafika użytkowa w Wielkiej Brytanii, „Orzeł Biały” 1956 nr 3 (707); – Rocznik Polonii, Londyn 1948–59; Rocznik Szkoły Podchorążych Rezerwy Artylerii, W. 1934–5; – „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” (Londyn) 1988 nr 27 (fot.); „Tydzień Pol.” 1996 nr 47 (wywiad z S-m, fot.); – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” (Londyn) 1996 nr 280, „Tydzień Pol.” 1996 nr 46, 48 (S. Frenkiel), „Wiad. POSK” 1997 nr 45; – Arch. Emigracji w Tor.: sygn. AE/WRS (arch. S-ego); IPiM Sikorskiego: nr 22907; Ministry of Defense w Londynie: Army Personnel Centre, Historical Disclosures Section 5.
Joanna Krasnodębska