Konieczny Włodzimierz Fryderyk, pseud. legionowy Włodzimierz (1886–1916), rzeźbiarz, grafik, poeta. Ur. 26 II w Jarosławiu, syn Marcina, urzędnika administracyjnego Politechniki Lwowskiej. Do szkół początkowych i gimnazjum uczęszczał K. w Tarnowie, potem we Lwowie. Po ukończeniu 4 klasy gimnazjalnej zapisał się do lwowskiej szkoły handlowej, równocześnie uczył się rysunku w Szkole Przemysłowej. Z inicjatywy S. Witkiewicza wyjechał K. do Zakopanego, gdzie leczył się na płuca i kształcił się równocześnie w kierunku artystycznym, w l. 1901–3 jako uczeń zakopiańskiej Szkoły Przemysłu Drzewnego. Następnie w l. 1903–8 studiował w krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych rzeźbę pod kierunkiem K. Laszczki (do pracowni rzeźby Laszczki był K. zapisany w l. 1903/4–1913/4) i grafikę u J. Pankiewicza. W r. 1909 wyjechał jako stypendysta do Paryża i Włoch, skąd powrócił do Krakowa w r. 1911. W t. r. uczestniczył w założeniu Związku ARMR (Architektura, Rzeźba, Malarstwo, Rzemiosło) w Krakowie, w r. 1913 występował jako inicjator i współtwórca stowarzyszenia artystów i rzemieślników «Warsztaty Krakowskie» oraz wchodził w skład jego władz. Od r. 1912 był członkiem Zarządu w Stowarzyszeniu «Rzeźba».
W twórczości artystycznej reprezentował K. postawę realistyczną, ze skłonnościami do syntetycznego widzenia pokrewnego sztuce ludowej. Rzeźby wykonywał w brązie, drzewie i gipsie, najczęściej o tematyce portretowej i religijnej. Ok. r. 1910 wykonał K. rzeźbę Immaculata, która była częścią ołtarza projektowanego wspólnie z W. Jastrzębowskim. Inne rzeźby K-ego to: Madonna, Cisza, Jozue, Kompozycja (1912), Zamyślenie (lub Spojrzenie 1913), Zamknięte oczy i in. W r. 1912 projektował pomnik Krasińskiego dla katedry lwowskiej. Uprawiał także medalierstwo. Działalność graficzno-edytorską rozpoczął w r. 1909 wydaniem I teki graficznej (w 100 egzemplarzach, zawierającej 7 akwafort i 5 litografii). Została ona częściowo zakupiona do rozlosowania dla członków Tow. Zachęty Sztuk Pięknych. W t. r. wykonał okładkę oraz ozdoby graficzne do pierwszego wydania „Róży” Katerli (S. Żeromskiego), z którym pozostawał w przyjaźni (K. był ojcem chrzestnym córki pisarza Moniki, stanowił też w pewnym stopniu prototyp postaci Włodzimierza Jasiołda z „Charitas” Żeromskiego). W r. 1912 ukazała się II teka graficzna (zawierająca 7 rycin i 4 litografie), przeważnie ze studiami portretowymi. Jubileuszowe wydanie „Na skalnym Podhalu” K. Tetmajera z r. 1914 swą szatę graficzną i ilustracje zawdzięczało K-emu. Artysta ilustrował ponadto wiele innych książek, zwłaszcza dla dzieci. W grafice K-ego (akwaforta, litografia) zasadniczym tematem był, obok pejzażu miejskiego, portret rysowany kreską, początkowo secesyjną, bliską S. Wyspiańskiemu, później bardziej syntetyczną.
Prace rzeźbiarskie i graficzne wystawiał K. od r. 1908 w Tow. Przyjaciół Sztuk Pięknych (TPSP) w Krakowie i Tow. Zachęty Sztuk Pięknych (TZSP) w Warszawie. W r. 1911 na I Wystawie Współczesnej Sztuki Kościelnej w Krakowie otrzymał I nagrodę za rzeźbę Immaculata i II za plakietę Madonna. K. uczestniczył w kolejnych ekspozycjach stowarzyszenia artystów «Rzeźba» (w Krakowie w l. 1911, 1912, 1913, 1914 i w Warszawie w r. 1914). Z wystawy «Rzeźby» w r. 1912 Tow. Ochrony Piękności m. Krakowa zakupiło plakietę Kwiaty (powieloną w brązie) jako premię dla członków towarzystwa. W r. 1913 zdobył K. I nagrodę na konkursie kompozycyjnym za rzeźbę Dzieci. W t. r. uczestniczył w Wystawie Jesiennej TPSP we Lwowie, a w n. r. brał udział w wystawie grafiki w Warszawie. Wystawiał też za granicą: w l. 1909, 1910 i 1911 w Paryżu (na Salonie Jesiennym), w r. 1911 w Antwerpii, w r. 1914 na międzynarodowej wystawie w Wenecji wraz z Tow. Artystów Polskich «Sztuka» i w r. 1915 na wystawie w Wiedniu.
K. był także poetą i teoretykiem sztuki. Poezją zajmował się jeszcze w okresie studiów akademickich. W l. 1906–8 powstał jego pierwszy utwór symboliczny Wieczny Budowniczy (dramat w 3 aktach, nieopublikowany). Ok. r. 1910 na łamach wydawanego w Krakowie miesięcznika „Krytyka” ukazało się kilka drobnych utworów poetyckich K-ego (Pieśń, 1910, W bojach się rodzi duch, 1912) oraz fragment dramatu Nike Samotracka (1910). Ok. r. 1912 powstał dramat o Lisowczykach Straceńcy (nieopublikowany). Od r. 1911 datuje się współpraca K-ego jako autora i grafika z „Krakowskim Miesięcznikiem Artystycznym”. W siódmym numerze tego pisma z r. 1911 ukazał się programowy artykuł K-ego, pt. Sztuka i rzemiosło, wykładający założenia ideowo-artystyczne polskiego ruchu odnowy rzemiosła. K. był jednym z teoretyków i praktyków nowego ruchu. Artykuły K-ego drukowane w „Miesięczniku” to Ruch artystyczny w Paryżu (1911 nr 6 s. 67), Sztuka i rzemiosło (1911 nr 7 s. 75), Muzeum Sztuki Dekoracyjnej w Luwrze (1911 nr 8 s. 9), Kraków środowiskiem artystycznym – szkoła ceramiczna („Sztuki Plastyczne” dodatek do „Krak. Miesięcznika Artystycznego” 1912 nr 2 s. 14), O cmentarz krakowski (1914 nr 5 s. 52).
W chwili wybuchu pierwszej wojny światowej wstąpił K. do Legionów jako członek Strzelca i Związku Walki Czynnej. Brał udział w walkach frontowych, uzyskując stopień porucznika 5 p. I Brygady Legionów Polskich. W czasie walk nad Nidą ozdobił K. ściany okopów licznymi rzeźbami lepionymi z gliny. W r. 1916 w okopach wykonał w brązie rzeźbę Piechur jako dar (2 p. strzelców I brygady) dla komendanta J. Piłsudskiego. K. zginął 5 VII 1916 r. w czasie walk pod Polską Górą koło Wołczeska na Wołyniu. Żeromski poświęcił K-emu pełne czci wspomnienie w „Snobizmie i postępie” (wyd. 2. W. 1926 s. 92–4) i dedykował mu tę pracę.
Pośmiertnie eksponowano prace K-ego w r. 1917 na Wystawie Legionowej w Salonie TZSP w Warszawie i w Lublinie. W r. 1919 TPSP w Krakowie urządziło I zbiorową wystawę prac K-ego, obejmującą całokształt twórczości plastycznej (rzeźby i grafika – 41 prac, wraz z pośmiertną ekspozycją W. Wyrwińskiego). W r. 1931 w warszawskim Instytucie Propagandy Sztuki (IPS) odbyła się Wystawa Zbiorowa Trzech Legionistów, na której pokazano 48 prac K-ego. Ponadto prace jego uczestniczyły w Wystawie Legionistów TPSP (Kraków 1924), w Wystawie Grafiki Polskiej (Helsinki 1924), w Wystawie Legionistów Plastyków (Warszawa 1933), w Historycznej Wystawie Legionów Polskich (Kraków, Muz. Narod. 1934). Prace K-ego znajdują się w zbiorach Muz. Narod. w Krakowie i Warszawie.
Portret rys. S. Wyspiański; Portret rys. W. Jastrzębowski; – Grajewski, Bibliografia ilustracyj; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, (Gumowski M.); Antykwariat Polski w Warszawie Hieronima Wildera i Ski, Katalog nr 16: Nowoczesna grafika polska, W. 1913; 95-ta (XIII) Wystawa Towarzystwa Artystów Polskich „Sztuka” w Warszawie, W. 1932 s. 3; Katalog Wystawy Sztuki Młodej Polski, Sopot 1965 s. 43 nr 256–60, s. 66 nr 473 (ilustr.); Katalogi Wystaw: TPSP Kraków z. l. 1908–1924 nr 66, 67, 72, 75, 79, 80, 81, 90, 105, 106, 112, 112a, 113, 126, Stowarzyszenia „Rzeźba” za l. 1911–1914; I-sza Wystawa Współczesnej Sztuki Kościelnej im. P. Skargi, Kr. 1911; – B., T. Z. S. P. w Warszawie, „Świat” 1911 t. 2. s. 4; B., T. Z. S. P. w Warszawie, „Świat” 1914 t. 1 s. 8; Blumówna H., Henryk Kuna, „Sztuki Piękne” 1933 nr 7 s. 254; Chudogęba A., Autentyczny tekst pewnej depeszy, „Pion” 1934 nr 2 s. 11; Dobrodzicki A., Bez mogiły, „Rzeczy Piękne” R. 1918 nr 2 s. 19; tenże, Wstęp do katalogu wystawy prac W. K-ego (pośmiertnej) TPSP, Kr. 1919; Dobrowolski T., Nowoczesne malarstwo polskie, Wr.–W.–Kr. 1964 III (reprod. portretu); tenże, Sztuka Młodej Polski, W. 1963; H. P., Wystawa Rzeźby w Tow. Zachęty, „Tyg. Ilustr.” 1914 t. 1 s. 331; Husarski W., Rzeźba polska od wieku XVIII, w: Sztuka polska [b. m. i r.] s. 95; tenże, Z wystawy legionistów plastyków, „Tyg. Ilustr.” 1932 t. 2 s. 1009–11; Jcz., W. K., „Wiad. Liter.” 1934 nr 1 (528) s. 4; Kaden J., Konstanty Laszczka, „Tyg. Ilustr.” 1914 t. 1 s. 324; Mitera K, W służbie ojczyzny i w służbie narodu, „Głos Plastyków” 1934 nr 7–8; Mortkowicz-Olczakowa H., O Stefanie Żeromskim, W. 1964; Nota biograficzna w Katalogu Salonu Wiosennego IPS-u Wystawy Trzech Legionistów, W. 1934; Polskie życie artystyczne w latach 1890–1914. Praca zbiorowa pod red. A. Wojciechowskiego, Wr.–W.–Kr. 1967; Seweryn T., Sztuka Legionów, „Sztuki Piękne” 1934 nr 9 s. 335, 336 (ilustr.); Smolik P., W. K. człowiek i artysta, Kr. 1927; Stosław, Rzeźba polska, „Świat” 1913 t. 1 s. 4 (ilustr.); tenże, Wystawa polskiej Sztuki Kościelnej w Krakowie, „Świat” 1911 t. 2 s. 9–10 (ilustr.); „Sztuki Piękne” R. 2: 1925–6 s. 424–40 (reprod. portretu); Treter M., Sztuka polska w okresie 1863–1930, w: Polska jej dzieje i kultura, W. [1928] III 790; Uroczystość 75-lecia Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych, „Sztuki Piękne” 1930 nr 6 s. 234; W., Warsztaty Krakowskie dla zdobnictwa polskiego, „Świat” 1914 t. 2 s. 9–10; W. G., Jesienny Salon Paryski, „Świat” 1909 t. 2 s. 12; W. H., Legiony w sztuce polskiej, „Pion” 1936 nr 12 s. 7; Wystawa grafiki polskiej w Helsingforsie, „Tyg. Ilustr.” 1924 t. 1 s. 61; – Sprawozdania Komitetu TZSP Warszawa za l. 1908–1911; – Materiały PSB: Laszczka B., Materiały do życia i twórczości K. Laszczki, (mszp.).
Irena Huml