Sokołowski Wojciech h. Pomian (ok. 1586–1631), jezuita, filozof i teolog. Był synem Jarosława z Wrzący Wielkiej i Elżbiety z Grochowskich, bratem kaszt. bydgoskiego Stanisława (zob.) i bpa kijowskiego Aleksandra (zob.).

Po ukończeniu retoryki i trzyletnich studiów filozoficznych S. wstąpił 25 VIII 1606 do Tow. Jezusowego w prow. polskiej. Nowicjat odbył w Krakowie w l. 1606–8 pod kierunkiem Stanisława Krzywokolskiego. W r. 1608/9 uzupełniał retorykę i przygotowywał się do pracy dydaktycznej (academicus) w jezuickim seminarium nauczycielskim w Lublinie. W l. 1609–13 studiował teologię w kolegium jezuitów w Poznaniu. Na czwartym roku teologii był korepetytorem zagadnień z teologii polemicznej, a pod koniec studiów odbył dysputę z zakresu całej teologii. W lecie 1613 przyjął święcenia kapłańskie. Następnie uczył tamże humaniorów (1613–16), a w r. 1616/17 był w Jarosławiu na rocznym studium duchowości ignacjańskiej i prawa zakonnego (tzw. trzecia probacja). W r. 1617/18 wykładał teologię polemiczną (controversiae) przygotowując się równocześnie do wykładów filozofii w kolegium jezuitów w Kaliszu, gdzie jednym z profesorów teologii i prefektem szkół wyższych, tj. filozofii i teologii, był wówczas Marcin Śmiglecki. W l. 1618–21 wykładał S. w Kaliszu filozofię, prowadząc cały kurs, tj. logikę, fizykę (filozofię przyrody i psychologię), metafizykę i etykę. Jego słuchaczami byli klerycy jezuiccy oraz studenci świeccy. Z tego okresu pracy profesorskiej S-ego pochodzą wydane drukiem w Kaliszu trzy zbiory tez z filozofii przyrody (po 20 tez w każdym z nich), przeznaczone na dysputy studenckie, którymi kierował, a mianowicie: Conclusiones physicae (1619) – dotyczące „Fizyki” Arystotelesa, Propositiones philosophicae ex quatuor libris Aristotelis. De coelo (1619) oraz Conclusiones philosophicae. De ortu et interitu caeterisque mutationibus corporum generabilium. De corporibus simplicibus mundi et mistorum elementis (1620), odnoszące się zwłaszcza do materiału omawianego w traktacie Arystotelesa „O powstawaniu i ginięciu”.

W Kaliszu także S. ogłosił w r. 1621, a więc na zakończenie swoich wykładów Decreta prudentissimi peripatetici senatus principe sapientissimo Aristotele Stagirita…, zbiór 500 rozstrzygnięć czyli twierdzeń, często wraz z uzasadnieniami z zakresu całego kursu filozofii. Decreta są stosunkowo wczesnym objawem działalności filozoficznej jezuitów polskich, najobszerniejszą po „Logice” Śmigleckiego pracą wydaną przez nich w 1.poł. XVII w. Praca S-ego nie dorównuje rangą temu dziełu, w sposób kompetentny przedstawia jednak całokształt filozofii tego okresu. Najobszerniej zajął się S. etyką, a najbardziej skrótowo potraktował logikę, być może, uważając, iż temat ten wyczerpał Śmiglecki. W l. 1621–30 wykładał teologię scholastyczną w kolegium jezuitów w Poznaniu i z tego okresu zachowały się w rękopisie jego wykłady o Wcieleniu Chrystusa oraz o sakramentach, spisane przez któregoś ze studentów pt. In 3. partem Summae theologicae divi Thomae Aquinatis […] disputationes… (rkp. w B. Teol. «Bobolanum» w W.: sygn. 38). W r. 1630/1 był tam prefektem szkół wyższych. W Kaliszu i w Poznaniu przez kilka lat doradzał (consultor) rektorowi kolegium i był prefektem Sodalicji Mariańskiej studentów, a w Poznaniu również prefektem bursy dla ubogich studentów.

Swoje poglądy filozoficzne wyraził S. najpełniej w zbiorze Decreta. Gdy chodzi o treść, można wyróżnić w nich trzy warstwy. Jest to najpierw wybór pewnych zagadnień i wątków z traktatów filozoficznych Arystotelesa, które zgodnie z jezuicką „Ratio studiorum” z r. 1599 miały być przedmiotem nauczania. S. dokonał tu znacznej selekcji, przy czym jej kryterium były z jednej strony przepisy „Ratio studiorum”, z drugiej zaś – potrzeby i zainteresowania studentów i czytelników książki. Drugą warstwę treściową stanowi komentarz. Wybrane z Arystotelesa zagadnienia S. przedstawił na ogół w duchu komentatorów chrześcijańskich, którzy modyfikowali opinie Stagiryty w celu uzgodnienia jego filozofii z nauką chrześcijańską oraz uzupełniali nowymi zagadnieniami, którymi Arystoteles albo się nie zajmował, albo też ich zdaniem zajmował się niewystarczająco (Bóg, aniołowie, stwarzanie świata itp.). S. posługiwał się współczesnymi opracowaniami, zwłaszcza jezuitów, wśród których poczesne miejsce zajmują P. de Fonseca i F. Toledo. Możliwe, że korzystał również z F. Suáreza. W duchu suarezjanizmu twierdził np., że materia pierwsza jest aktem bytowym posiadającym już jakieś istnienie (nr 266), posiada też własną, choć niepełną samoistność (nr 230). Jednakże wbrew suarezjanizmowi zdecydowanie odrzucił modusy i wszelkie różnice modalne (nr 226, 231, 454). Pod wpływem myślicieli odrodzenia (być może G. Cardana) człowieka uważał za mikrokosmos (parvus mundus, nr 441, 455; microcosmus, nr 490). Trzecią warstwę treściową stanowią uzupełnienia S-ego. Polegają one głównie na przystosowaniu pewnych kwestii do warunków i okoliczności panujących w Polsce oraz na dodaniu niektórych kwestii szczególnie aktualnych w Rzpltej. Wskutek tych różnorodnych zabiegów przedstawiona przez niego filozofia obficie czerpie z arystotelizmu, zarazem jednak pod niejednym względem jest od niego odmienna. S. zmarł 21 IX 1631 w Poznaniu w 45. roku życia.

Estreicher, XXV (pod: Poniatowski Andrzej ); Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564–1995, Oprac. L. Grzebień, Kr. 1996; Słown. Pol. Teologów Katol., IV; Niesiecki; – Darowski R., Renaissance Latin Aristotle Commentaries Written by Jesuits in Poland, „Freiburger Zeitschr. für Philosophie und Theologie” Bd. 40: 1993 H. 1–2 s. 179; tenże, Studia z filozofii jezuitów w Polsce w XVII i XVIII wieku, Kr. 1998 s. 75–87; tenże, Wojciech Sokołowski SJ (1586–1631) i jego filozofia, Kr. 1995; Jankowski J. E., Krótki rys logiki wraz z jej historią, Kr. 1822 s. 193–4; – Arch. Rom. S.I.: Annuae litterae Prov. Poloniae 1631, Coll. Posnan., Pol. 52 f. 70–71 (nekrolog) Catalogus brevis (roczny) z l. 1607–32, Pol. 43, Catalogus primus (trzyletni) z l. 1611–28, Pol. 8–9, Historia Societatis, 43 f. 211 (data śmierci), Informationes, Germ. 112 f. 51 (1618), 52v. (1620), 53v. (1622), Professi, Germ. 7 f. 2, 15, – Fotokopie lub mikrofilmy powyższych źródeł znajdują się w Arch. Prow. Polski Południowej TJ w Kr.; B. Czart.: rkp. 1266 s. 58 (biogram); B. Jag.: rkp. 5198 cz. II Annales Coli. Posnan. Soc. Iesu f. 105v.–106 (nekrolog); – Informacje o rodzinie S-ego od Marcina Sokalskiego z Kr.