INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Zygmunt Surdacki     

Zygmunt Surdacki  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 2007-2008 w XLV tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Surdacki Zygmunt (1905–1941), ksiądz rzymskokatolicki, wikariusz generalny diecezji lubelskiej.

Ur. 6 VI w Urzędowie (pow. janowski), był synem Wojciecha, rolnika, i Agnieszki z Krasińskich.

S. uczęszczał do szkoły elementarnej w Urzędowie, następnie do gimnazjum w Janowie Lub. W r. 1921 wstąpił do seminarium duchownego (od r. 1925 Wyższe Seminarium Duchowne) w Lublinie. Dn. 2 XII 1926 immatrykulował się na Wydz. Prawa Kanonicznego Uniw. Lubelskiego (od r. 1928 KUL). Święcenia kapłańskie otrzymał w Lublinie 8 XII 1927 z rąk lubelskiego bp. pomocniczego Adolfa Józefa Jełowickiego. Dn. 13 XII 1928 uzyskał licencjat z prawa kanonicznego, a 26 VI 1930 doktorat na podstawie napisanej pod kierunkiem Piotra Kałwy dysertacji Praca duszpasterska według pokodeksowych synodów diecezjalnych w Polsce. Pracował w l. 1930–2 jako wikariusz w parafii p. wezw. św. Jana Chrzciciela i św. Jana Ewangelisty przy kościele katedralnym w Lublinie. W r. 1932 został dyrektorem Diecezjalnego Inst. Akcji Katolickiej, w r. 1934 również delegatem diecezjalnym w jego Naczelnej Radzie. Organizował struktury Akcji Katolickiej na terenie diecezji, a w „Wiadomościach Diecezjalnych Lubelskich” publikował artykuły z tej problematyki, m.in. W sprawie Akcji Katolickiej (R. 14: 1932 nr 6) i Kilka postulatów w sprawie Akcji Katolickiej (R. 16: 1934 nr 11). Pełnił krótko funkcję aktuariusza w sądzie biskupim. Od r. 1934 był rektorem kościoła p. wezw. św. Jozafata w Lublinie. W r. 1936 uczestniczył w ogólnopolskiej pielgrzymce do Ziemi Świętej. Podczas Kursu Przeciwkomunistycznego dla Duchowieństwa (16–17 XII 1937) w Lublinie wygłosił referat Przejawy komunizmu w Lubelszczyźnie. Uczestniczył w firmowanych przez KUL corocznych Wykładach Uniwersyteckich dla Duchowieństwa; w r. 1937 jako prelegent (Metoda propagandy bolszewickiej, w: „Bolszewizm”, L. 1938), w r. 1938 jako współorganizator. W r. akad. 1937/8 prowadził wykłady zlecone o Akcji Katolickiej na Wydz. Prawa i Nauk Społeczno-Ekonomicznych oraz na Wydz. Nauk Humanistycznych KUL. W r. 1938 wziął udział w Międzynarodowym Kongresie Eucharystycznym w Budapeszcie.

W październiku 1939 uczestniczył S. w spotkaniu zorganizowanym przez bp. lubelskiego Mariana Leona Fulmana, na którym dyskutowano nad sposobem duszpasterzowania w warunkach okupacji. Po aresztowaniu biskupa (17 XI t.r.) i wywiezieniu go do obozu w Sachsenhausen, a następnie internowaniu w Nowym Sączu (luty 1940) powierzono S-emu funkcję wikariusza generalnego diec. lubelskiej. Początkowo działał konspiracyjnie, a oficjalnie dopiero od 19 III t.r. Korespondował z bp. Fulmanem i odwiedzał go w Nowym Sączu. Jego interwencje o zwrot budynków lubelskiej kurii biskupiej zajętych przez Niemców okazały się bezskuteczne, zaangażował się więc w organizowanie nowej siedziby przy kościele rektoralnym p. wezw. Wniebowzięcia NMP «Zwycięskiej». Prowadził korespondencję z nuncjaturą apostolską w Berlinie, uzyskując m.in. dla kapłanów znajdujących się w szczególnych sytuacjach zezwolenie na zamianę obowiązku brewiarzowego na inne modlitwy. W maju wydał rozporządzenie o administracji wewnątrzkościelnej i pełnieniu posług religijnych. Wielokrotnie interweniował u władz okupacyjnych w obronie aresztowanych księży, w kwestii otwarcia seminarium duchownego oraz w sprawie świątyń odbieranych katolikom i przekazywanych prawosławnym; prosił też o wyłączenie z terenu lubelskiego getta swojego mieszkania przy kościele p. wezw. św. Jozafata. Od października 1940 do stycznia 1941 pełnił funkcję promotora sprawiedliwości ds. małżeńskich w sądzie biskupim. Krytyka kapłanów zaniedbujących obowiązki duszpasterskie oraz ostra reakcja wobec jednego z księży, który w obecności urzędników niemieckich poświęcił lokal gastronomiczny, doprowadziły do intryg skierowanych przeciw S-emu. Przed bp. Fulmanem oskarżono go o chęć uniezależnienia się od przełożonego oraz o działania na rzecz ustanowienia w Lublinie administratury apostolskiej. W rezultacie 31 X 1940 został S. zwolniony ze stanowiska wikariusza generalnego, choć faktycznie pełnił swe obowiązki do 20 XI t.r.; jego miejsce zajął ks. Józef Kruszyński. W grudniu, z inicjatywy ukrywającego się rektora KUL ks. Antoniego Szymańskiego, współtworzył w Lublinie akademickie tajne nauczanie i pełnił rolę jego kierownika, m.in. dobierając kadrę profesorską. Własne mieszkanie udostępniał na spotkania organizacyjne oraz na prowadzone od 1 I 1941 zajęcia. Wg niektórych przekazów działał też w podziemnym Stronnictwie Pracy oraz pomagał ludności żydowskiej. W marcu 1941 został aresztowany. Po gestapowskim śledztwie w więzieniu «Pod Zegarem» był krótko więziony na Zamku, a następnie wywieziony do obozu koncentracyjnego w Oświęcimiu. Wikariusz generalny diec. lubelskiej ks. Kruszyński, działając w oparciu o deklarację bp. sandomierskiego Jana Lorka z 28 III t.r. o gotowości powierzenia S-emu parafii w Wojciechowicach (pow. opatowski), podjął starania o jego uwolnienie, ale nie przyniosły one rezultatu. Urzędowe zawiadomienie o śmierci S-ego w obozie w Oświęcimiu wskutek zapalenia ucha wewnętrznego przekazano kurii lubelskiej z datą 30 IV 1941.

 

Fot. w kruchcie kościoła paraf. w Urzędowie; – Jacewicz–Woś, Martyrologium duchowieństwa, I, III; Karolewicz G., Nauczyciele akademiccy KUL w okresie międzywojennym, L. 1994 II; Olszewicz, Lista strat kultury pol. (błędna data ur.); Słown. Pol. Teologów Katol., VII; – Adamski B., Tajne nauczanie w latach 1941–1943 w Lublinie, w: Działalność KUL w czasie okupacji, L. 1983 s. 49–51; Dąbrowski C., Katolicki Uniwersytet Lubelski w latach hitlerowskiej okupacji, „Życie i Myśl” R. 18: 1968 nr 10 s. 74–6; Goliński Z., Biskupi i kapłani Lubelszczyzny w szponach gestapo 1939–1945, L. 1946 s. 13, 34; Leszczyński M., Błogosławiony Stanisław Kostka Starowieyski (1895–1941) jako działacz Akcji Katolickiej, Zamość 2000 s. 11, 23 (fot.); Podlewski S., Największa ofiarność… i wielka nikczemność, „Za i przeciw” R. 11: 1967 nr 33 s. 13; Stępniak J., Mąż zaufania. Ks. Zygmunt Surdacki (1905–1941), w: W duchu i prawdzie. Wybrane sylwetki Kościoła lubelskiego, L. 2005 s. 183–7 (bibliogr.); – Catalogus ecclesiarum et cleri dioecesis Lublinensis, 1927–9, L.; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji lubelskiej, 1930–4, L.; Spis kościołów i duchowieństwa diecezji lubelskiej, 1935–8, L.; – „Głos Ziemi Urzędowskiej” R. 2: 1989 s. 12–18 (T. Wośkowski, fot.); „Sacrum Poloniae Millenium” T. 11: 1965; „Wiad. Diec. Lub.” R. 13: 1931 nr 5 s. 161–4, R. 14: 1932 nr 5 s. 134–5, nr 10 s. 341, R. 16: 1934 nr 2 s. 58–60, nr 6/7 s. 206–7, nr 10 s. 338–9, R. 18: 1936 nr 2 s. 47–53, R. 19: 1937 nr 1 s. 13 (W. Goral), nr 10 s. 302, R. 20: 1938 nr 11 s. 396, R. 22: 1945 nr 1 s. 36; – Arch. Archidiec. w L.: sygn. Rep 60 II b, S 124 (akta osobowe S-ego), sygn. Dz IV 3 (koresp. ze Stolicą Apostolską i pisma bp. Fulmana z l. 1939–45), sygn. Dz IV 5 (polityka wyznaniowa w l. 1940–4), sygn. Dz IV 7 (koresp. z władzami niemieckimi w l. 1939–42), sygn. Rep 61 IX 8 (akta Ligi Katol. w diec. lub. i Akcji Katol. z l. 1927–34), sygn. 233 (Słowikowski M., O ks. Zygmuncie Surdackim), sygn. 63 k. 109–11 (Starnawski Z., Martyrologium duchowieństwa diec. lubelskiej); Arch. KUL: sygn. PK 1395 (akta osobowe S-ego); B. KUL: sygn. 460 s. 7–9 (Słowikowski M., Wspomnienia z tajnego nauczania); B. Metropolitalnego Seminarium Duchownego w L.: sygn. 3387 I s. 356–60, II s. 189–246 (Słowikowski M., Fragmenty wspomnień z wojny); – Informacje i mater. Lecha Dudzińskiego z Urzędowa.

Jarosław Roman Marczewski

 
 

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.