Jacyna Adam Antoni Augustyn (1785–1822), pedagog, filolog, ksiądz. Ur. 13 I na Witebszczyźnie we wsi Rypnie, należącej do jego rodziców. Naukę rozpoczął w kolegium jezuickim w Połocku. Śmierć ojca i wywołane nią nieporozumienia rodzinne zmusiły go do przerwania nauki i opuszczenia domu rodzicielskiego. W r. 1802 wstąpił do zakonu dominikanów w Zabiałach w pow. drysieńskim, przyjmując imię zakonne Augustyna, którego używał odtąd stale, nawet po wystąpieniu z zakonu. Naukę kontynuował w szkołach dominikańskich w Dereczynie oraz Grodnie. Od r. 1807 sprawował obowiązki nauczyciela w szkołach powiatowych prowadzonych przez dominikanów w Grodnie i Nowogródku. Nauczał tam literatury polskiej i łacińskiej oraz języka rosyjskiego. Był to okres, kiedy szkoły zakonne na Litwie i Rusi pod zarządem Uniw. Wil. poczynały podnosić się z upadku. Poziom ich był jednak bardzo niejednolity. Podczas gdy szkoła dominikanów w Grodnie uważana była za wzorową, nowogródzka tkwiła jeszcze w zacofaniu tak pod względem nauczania, jak i metod wychowawczych. J. uczył w niej tylko w r. szk. 1809/10. Do uczniów jego należał Adam Mickiewicz, który wtedy właśnie w klasie trzeciej, nie bez wpływu J-y, począł pisać pierwsze wiersze.
W r. 1810 J. wystąpił z zakonu i jako ksiądz świecki przeniósł się do Ks. Warsz. Pociągała go tam działalność Izby Edukacyjnej. Zamieszkał w Sejnach, gdzie znajdowało się liceum świeżo zorganizowane przez rektora W. Szweykowskiego. J. rozpoczął pracę w liceum w charakterze bezpłatnego nauczyciela, w l. 1811–6 pracował na stanowisku «pierwszego» profesora.
J. miał jednak szersze ambicje dalszego pogłębiania swej wiedzy filologicznej. Postanowił więc wyjechać na studia do Niemiec i Francji. Komisja Rządowa Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. udzieliła mu pozwolenia na wyjazd na przeciąg dwóch lat, ale nie przyznała żadnego zasiłku. Na własny więc koszt udał się J. w r. 1816 do Wrocławia, a następnie, w b. ciężkich warunkach materialnych, kontynuował studia na Uniw. Lipskim, gdzie w r. 1818 otrzymał stopień doktora filozofii i magistra sztuk wyzwolonych. Miał również słuchać w Berlinie wykładów znanego filologa klasycznego, Fryderyka Augusta Wolfa. Z powodu braku funduszów musiał zaniechać projektowanego wyjazdu do Rzymu.
Kiedy w r. 1818 protektor J-y, Szweykowski, obrany został rektorem Uniw. Warsz., powołano J-ę na pierwszego sekretarza uniwersytetu (7 X). Na tym stanowisku położył on duże zasługi przy organizacji nowej uczelni. W r. 1821 sprawował funkcje sekretarza deputacji powołanej przez ministra Wyznań Rel. i Oświecenia Publ. do przejrzenia statutu uniwersytetu. Ogłosił drukiem jedynie Observationes de studio linguae latinae (wyd. bezimiennie w 1820). Praca ta zawierała trafne uwagi dotyczące nauki łaciny w szkole i świadczyła o dużym oczytaniu oraz uzdolnieniach pedagogicznych J-y. W owym czasie pełnił on również obowiązki nauczyciela w seminarium pijarskim w Warszawie. Chory na gruźlicę zamierzał w r. 1822 wyjechać na kurację do Dusznik. Po drodze zmarł w Kaliszu 6 VII 1822 r. Wkrótce potem F. Skarbek wygłosił o nim wspomnienie na publicznym posiedzeniu Uniw. Warsz. (31 VII).
Enc. Org.; W. Enc. Ilustr.; Enc. Kośc.; Uruski; – Bieliński, Uniw. Warsz.; Chmielowski P., Adam Mickiewicz, W. 1898 I 27–34; tenże, Nauczyciele Mickiewicza, „Tyg. Illustr.” 1885 nr 113 s. 139–40; Dernałowicz M., Kostenicz K., Makowiecka Z., Kronika życia i twórczości Mickiewicza, W. 1957; Podhorski-Okołów L., Realia Mickiewiczowskie, W. 1952 I 34, 41; Skulski R., Studia szkolne A. Mickiewicza, Cz. 1, „Życie i Myśl” 1952 nr 7/9 s. 287–316; Skarbek F., Pochwała A. A. J-y, Posiedzenie publ. Królewsko-Warszawskiego Uniwersytetu … 31 lipca 1822 r., W.; – Kalendarzyk polityczny na rok 1809 dla Wydziału Uniwersytetu imper. wileńskiego, Wil.; toż, na rok 1810; „Kur. Warsz.” 1822 nr 168; „Pam. Warsz.” 1822 t. 2 s. 456–9.
Maria Manteufflowa