Poniatowski Andrzej (André), (1899–1977), inżynier, przemysłowiec, prezes Tow. Historyczno-Literackiego w Paryżu. Ur. 13 XII w San Francisco, był synem Andrzeja (zob.) i Elisabeth Sperry. Ukończył studia politechniczne. Podobnie jak dwaj jego starsi bracia wstąpił do Armii Polskiej we Francji i w jej szeregach pod dowództwem gen. Józefa Hallera przybył w r. 1919 do Polski. Brał udział w stopniu podporucznika artylerii w wojnie polsko-radzieckiej na froncie wołyńskim. Po powrocie w r. 1920 do Francji prowadził własne biuro projektów inżynieryjnych; opatentował wiele wynalazków. Przed drugą wojną światową biuro jego, w porozumieniu z Min. Wojny, opracowywało prototypy czołgów i wozów pancernych. Po wypowiedzeniu 3 IX 1939 wojny Niemcom przez Francję P. został zmobilizowany w stopniu kapitana artylerii, niedługo potem awansował na majora. W początkach r. 1940 został odwołany przez Min. Wojny z Alzacji do Paryża. Po klęsce Francji działał w wojskowej organizacji ruchu oporu, m. in. ukrył przed Niemcami cenny sprzęt wojskowy w okolicach Mont-Notre-Dame (departament Aisne), gdzie był (aż do śmierci) merem. Od lutego 1941 do marca 1942 utrzymywał kontakt między sztabem generalnym armii w Vichy a Pentagonem w Waszyngtonie i sztabem generalnym w Londynie. W maju 1941 odbył podróż do Waszyngtonu, gdzie m. in. przekazał informacje tyczące się taktyki i strategii Niemiec, opierając się na własnej wiedzy technicznej z dziedziny czołgów i doświadczeniach wyciągniętych przez sztab francuski z kampanii w Polsce i we Francji. W listopadzie t. r. pojechał do Londynu i tam m. in. ustalił sposób stałego tajnego kontaktowania się. Zagrożony przez gestapo, P. w listopadzie 1942 przedostał się przez Hiszpanię do Algieru i objął funkcję oficera łącznikowego gen. G. Giraud przy sztabie gen. D. D. Eisenhowera. W styczniu 1943 uczestniczył jako doradca i tłumacz gen. Giraud w konferencji z prezydentem Th. Roosveltem, premierem W. Churchillem i gen. Ch. de Gaulle’em w Anfa. Od marca 1944 przebywał w Anglii w charakterze oficera łącznikowego gen. Eisenhowera (naczelnego wodza alianckiej armii inwazyjnej) z gen. F. Koenigiem, dowódcą Forces Françaises de l’Intérieur. P. został zdemobilizowany w r. 1945 w stopniu pułkownika. W l. 1946–73 współpracował z przedsiębiorstwem związanym ze spółką «Hispano-Suiza».
W okresie powojennym P. prowadził szeroką działalność w duchu utrzymania tradycji polskich we Francji. Opiekował się instytucjami polskimi w Paryżu i w Lille. Był członkiem Rady Tow. Historyczno-Literackiego w Paryżu, a od r. 1951 jej prezesem oraz prezesem Biblioteki Polskiej. Towarzystwu i Bibliotece Polskiej, odkąd wycofał się z obowiązków zawodowych, poświęcał cały swój czas. Załatwiał dla nich osobiście wszystkie trudniejsze sprawy, zdobywał środki materialne nie tylko wśród Polonii we Francji, ale i w Stanach Zjednoczonych. Po śmierci ojca objął także pieczę nad Zakładem Św. Kazimierza i wspierał go finansowo. Zmarł 30 XI 1977 w Paryżu, pochowany został w Mont-Notre-Dame. Był odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Polonia Restituta, Krzyżem Oficerskim Legii Honorowej, Croix de Guerre 1939–45, amerykańskim Legion of Merit.
W małżeństwie, zawartym w r. 1919, z Amerykanką Frances Lawrance (ur. 1901), siostrą żony znanego bankiera, przemysłowca i dyplomaty amerykańskiego W. A. Harrimana, P. miał dwu synów: Marie-André (Andrzeja), (15 VI 1921–22 I 1945), który jako podporucznik 1 p. w Pierwszej Dywizji Pancernej gen. Stanisława Maczka poległ w czasie walk z Niemcami w Holandii (pośmiertnie odznaczony został Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari), i François (ur. 22 VIII 1923), oraz córkę Constance (ur. 10 I 1925).
Gothaisches Genealogisches Taschenbuch der Fürstlichen Häuser (Hofkalender), Jg 176: 1939 s. 589; – Brandys M., Nieznany Książę Poniatowski, W. 1960 s. 233–4; Czarnecki M., Andrzej Poniatowski – książę Rzeczypospolitej, „Narodowiec” 1977 nr z 5 XII i z 9 XII (fot. zbior.); tenże, Książę Andrzej Poniatowski, „Dzien. Pol. i Dzien. Żołnierza” 1977 nr z 22 XII; Łojek J., [Wstęp do:] Poniatowski S., Pamiętniki synowca Stanisława Augusta, W. 1979; – Beaufre [A.] général, Mémoirs 1920–1940–1945, Paris 1965 s. 408; [Drohojowski J.], Jana Drohojowskiego wspomnienia dyplomatyczne, Kr. 1969; Haller J., Pamiętniki, Londyn 1964; Maczek S., Od podwody do czołga, Londyn 1961; Paillole P., Services spéciaux 1939–1945, Paris 1975 s. 288, 289, 299, 300, 303–5, 322, 337, 368, 378, 409, 417, 418, 547; Poniatowski [A.] prince, D’un siécle a l’autre, Paris 1948 (fot. i podob. wspólne po s. 480 i 600); – „Le Figaro” 1977 nr z 1 XII i 3 XII; „Kultura” 1978 nr 1–2 s. 211–12; „Roczn. Pol. Tow. Nauk. na Obczyźnie” 1951/2–1963/4; – Materiały w Red. PSB.
Alina Szklarska-Lohmannowa