Rudnicki Apolinary Hipolit, pseud.: Dyrektor, Swoboda (1887–1970), nauczyciel, dyrektor szkoły średniej w Warszawie, działacz związkowy i ruchu ludowego. Ur. 23 VII w Stryju, był jednym z dziesięciorga dzieci Kazimierza, maszynisty kolejowego, i Katarzyny z Krupków.
W l. 1899–1908 uczęszczał R. do gimnazjum w Stryju i ukończył je z odznaczeniem. W r. 1905 uczestniczył w akcji przemycania broni z Galicji do Królestwa, a w l. 1905–8 był członkiem młodzieżowego kółka samokształceniowego. Po odbyciu służby wojskowej w l. 1908–9 w Pradze i w Wiedniu, rozpoczął w r. 1909 studia filologiczne na Wydz. Filozoficznym Uniw. Lwow. W r. 1910 przeniósł się na UJ, gdzie kontynuował studia filologiczne, które ukończył bez złożenia pracy doktorskiej w r. 1913. W r. szk. 1913/14 był nauczycielem języka polskiego i łaciny w III Gimnazjum im. J. Sobieskiego w Krakowie. Zmobilizowany w sierpniu 1914 do 6 dyw. kawalerii armii austriackiej, brał udział w walkach na frontach rosyjskim i włoskim do października 1918 w stopniu porucznika. Następnie od listopada do połowy grudnia t.r. był oficerem WP w Krakowie.
W końcu r. 1918 przeniósł się R. do Warszawy, gdzie został nauczycielem w gimnazjach prywatnych Stefana Chrupczałowskiego, Cecylii Goldman-Landauowej, Stefana Żuchowskiego, Kazimiery Kochanowskiej i Zgromadzenia Kupców. Od lipca do października 1920 brał udział w wojnie polsko-radzieckiej. W r. 1919 został sekretarzem generalnym Związku Zawodowego Nauczycielstwa Polskich Szkół Średnich (ZZNPSŚ). Od r. 1920 był inspektorem i uczył w szkole zorganizowanej w Warszawie przez ten związek, a w l. 1921–44 był jej dyrektorem (w l. 1920–30 szkoła nosiła nazwę I Gimnazjum ZZNPSŚ, a po r. 1930 Gimnazjum Tow. Szkoły Średniej «Collegium»). W r. 1924 zdał R. egzamin państwowy, uprawniający do nauczania w szkołach średnich. W kierowanej przez siebie szkole zatrudniał pedagogów o lewicowych poglądach, m. in. Natalię Gąsiorowską, Antoniego Dobiszewskiego, Henryka i Julię Raabe, Stefana Kopcińskiego. We władzach ZZNPSŚ działał R. do r. 1927, pełniąc m. in. w r. 1923 funkcję wiceprzewodniczącego, a w r. 1927 przewodniczącego Zarządu Głównego (od lutego do kwietnia). Z ramienia związku występował wraz ze Stanisławem Kalinowskim – z pomyślnym skutkiem – przeciwko wprowadzeniu do konstytucji marcowej zasady szkoły wyznaniowej. Był w r. 1921 współredaktorem organu związkowego „Nowe Tory”, a w r. 1927 redaktorem wydawanego przez związek miesięcznika „Ogniwo”. W piśmie tym zamieszczał swe artykuły m. in.: Rząd sanacji w dziedzinie oświaty (1927), krytykujący politykę Min. WRiOP i wyrażający niepokój o stan szkolnictwa. Publikował w tym okresie artykuły również w „Roczniku Pedagogicznym”, „Nowych Torach”, „Robotniku” i „Kurierze Porannym”. W l. 1930–9 był R. przewodniczącym Sekcji Współpracy Domu i Szkoły Pracowni Pedagogiczno-Dydaktycznej Min. WRiOP.
W okresie dwudziestolecia międzywojennego był R. członkiem Polskiego Stronnictwa Ludowego «Wyzwolenie» (PSL-«Wyzwolenie») i przez pewien czas zastępcą kierownika sekretariatu Zarządu Głównego tego stronnictwa; w r. 1922 brał udział w agitacji wyborczej do Sejmu RP w 4 powiatach północnej Wileńszczyzny. Z ramienia PSL-«Wyzwolenie» kandydował bez rezultatu w wyborach do Sejmu w l. 1928 i 1930. Działalność R-ego w PSL-«Wyzwoleniu» koncentrowała się wokół sprawy oświaty ludowej. Po zjednoczeniu ruchu ludowego w r. 1931 R. należał do Stronnictwa Ludowego (SL).
We wrześniu 1939 został R. zmobilizowany do służby w intendenturze, a następnie w czasie oblężenia Warszawy był członkiem Straży Obywatelskiej. W okresie okupacji niemieckiej wznowił działalność szkoły, prowadząc początkowo tajne nauczanie na poziomie średnim pod przykrywką legalnych form szkolnych – rozbudowanej o dodatkowe klasy szkoły powszechnej, następnie «Kursów przygotowawczych do szkół zawodowych II stopnia A. Rudnickiego», wreszcie od r. 1942 w formie tajnych kompletów. Równocześnie w stopniu kapitana (pseud. Dyrektor i Swoboda) – jak pisał w własnoręcznie wypełnionej ankiecie – był szefem propagandy oddziału Polskiej Armii Ludowej «Odwet»; aresztowany w r. 1943 był przesłuchiwany w siedzibie gestapo przy alei Szucha. W swym domu na Mokotowie przechowywał kilku Żydów. Po powstaniu warszawskim został w końcu września 1944 wraz z rodziną poprzez obóz w Pruszkowie wywieziony w okolice Miechowa. Osiadł w Słaboszewie i zorganizował tam komplety tajne na poziomie średnim dla miejscowej młodzieży oraz kurs z zakresu szkoły powszechnej dla dorosłych.
Od 10 IV 1945 do 31 VIII 1947 był R. wizytatorem szkół średnich ogólnokształcących w Kuratorium Śląskiego Okręgu Szkolnego w Katowicach i brał udział w tworzeniu polskiego szkolnictwa ogólnokształcącego na Opolszczyźnie. Od września 1947 do września 1948 pracował jako naczelnik Wydz. Planowania i Organizacji Szkolnictwa Zawodowego w Min. Przemysłu i Handlu w Warszawie. Następnie do sierpnia 1949 był kierownikiem Wydz. Oświaty i Kultury Związku Zawodowego Pracowników Samorządu Terytorialnego i Instytucji Użyteczności Publicznej z siedzibą w Warszawie, ale działalność R-ego koncentrowała się głównie na Ziemiach Zachodnich. W l. 1948–51 R. współdziałał przy opracowywaniu skryptów z zakresu historii i nauk społecznych na potrzeby Tow. Uniwersytetu Robotniczego i Tow. Uniwersytetów Ludowych RP. W r. 1949 powrócił do szkolnictwa i do r. 1953 uczył języka polskiego w Liceum (od r. 1952 Technikum) Budowlanym w Warszawie. Był w tej szkole przewodniczącym Zakładowej Organizacji Związku Nauczycielstwa Polskiego. Równocześnie był w r. szk. 1949/50 nauczycielem w II Państwowym Liceum dla Dorosłych w Warszawie, w r.n. dyrektorem VI Państwowego Liceum dla Dorosłych, a w r. szk. 1953/4 nauczycielem IV Państwowego Liceum dla Dorosłych. Od r. 1945 R. należał do SL a następnie do Zjednoczonego SL (ZSL). W l. 1945–7 był członkiem zarządu grodzkiego SL w Katowicach, a w l. 1952–60 prezesem koła Mokotów-Południe ZSL w Warszawie. We wrześniu 1953 przeszedł na emeryturę. Od lutego 1954 do marca 1958 pełnił funkcję sekretarza redakcji Słownika Języka Polskiego wydawanego przez Państwowe Wydawnictwo «Wiedza Powszechna». W l. 1957–68 był lektorem języka niemieckiego w Spółdzielni «Wspólna Sprawa», a następnie w Spółdzielni «Lingwista». Zmarł 12 II 1970 i pochowany został na cmentarzu Powązkowskim. Odznaczony był m. in.: Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski i Złotym Krzyżem Zasługi.
R. był dwukrotnie żonaty: z Zofią z Kolinów i z Marią z Horowiczów, 1. v. Rappaport. Z pierwszego małżeństwa miał syna Piotra (1923–1979), adwokata.
Zagórowski, Spis nauczycieli, I–II; – Konarski S., Warszawskie średnie szkolnictwo ogólnokształcące w l. 1918–39, w: Warszawa II Rzeczypospolitej 1918–1939, Z. 5 W. 1973 s. 243; Księga pamiątkowa III Gimnazjum obecnie II Liceum im. Króla Jana Sobieskiego w Krakowie 1883–1958, Kr. 1958 s. 310; Rek T., Ruch ludowy w Polsce, W. 1947 III; Szczechura T., Związek Nauczycielstwa Polskiego. Zarys dziejów 1919–1939, W. 1957; – Wspomnienia o Lucjanie Szenwaldzie, Red. G. Pauszer-Klonowska, W. 1963 s. 25–6; – „Życie Warszawy” 1970 nr 39 s. 9; – Arch. UJ: WF II 354, 356–360, PKEN 30; – Relacje synowej, Marii Rudnickiej, i wnuka, Jana Rudnickiego oraz materiały w ich posiadaniu.
Stanisław Konarski