Ber z Bolechowa (Birkenthal) (1723–1805), urodził się w Bolechowie na Podkarpaciu, gdzie ojciec jego miał wielki skład wina. Otrzymał oprócz wykształcenia talmudycznego także wykształcenie świeckie, pobierając u chrześcijańskiego nauczyciela naukę języka polskiego i łaciny. Rozczytywał się w książkach historycznych i poznał liczne dzieła teologiczne chrześcijańskie, a także i Nowy Testament. Ożeniwszy się, otworzył wielki handel wina węgierskiego we Lwowie i każdego roku jeździł na Węgry dla zakupu towaru, którego dostarczał magnatom i szlachcie. Dzięki znajomościom w wysokich sferach wysunął się na czoło żydostwa ziem ruskich i brał udział jako reprezentant urzędowej synagogi w dyspucie z frankistami we Lwowie w r. 1759. On to zredagował odpowiedzi na siódmą tezę frankistów (zarzut uczyniony żydom, że używają krwi chrześcijańskiej) i asystował rzecznikowi żydów, rabinowi lwowskiemu Rapaportowi, podczas ostatnich sesyj lwowskiej dysputy. Na starsze lata wrócił B. do Bolechowa i tu na skutek dekretu józefińskiego przyjął stałe nazwisko Birkenthal. B. zostawił po sobie dwa pamiętniki. Rękopis pierwszego pt. Diwrej Bina znajduje się w bibljotece szkoły im. Perla w Tarnopolu i zawiera opis dysputy frankistów we Lwowie, oraz przedstawia udział w niej autora. Ważną jest w tym pamiętniku tylko część anegdotyczna, gdyż część teologiczna tj. tezy i antytezy wzięte są żywcem, jak to zresztą autor sam przyznaje, z księgi Gaudentego Pikulskiego: »Złość żydowska« (Lw. 1760, wyd. II). Rękopis ten znalazł w r. 1912 dr Abraham Brawer i wydał go częściowo w miesięczniku »Haszileach« (1917 i 1921). Drugi pamiętnik nie jest kompletny i znajduje się w bibljotece Jewish College w Londynie. Wydał go w całości w oryginale hebrajskim i w przekładzie żydowskim i angielskim dr M. Wischnitzer. Tenże pamiętnik zawiera szczegółową autobiografję B-ra, a nadto liczne, nieznane dotąd szczegóły z życia ekonomicznego kraju, z organizacji żydów, ze spisu ludności żydowskiej, zarządzonego konstytucją sejmową z r. 1764. Mamy tam również arcyciekawe szczegóły o rozwiązaniu »sejmu żydowskiego« w Koronie i tego skutkach.

Brawer A., Diwrej Bina »Miesięcznik Haszileach«, Odessa 1917, XXXII 136–156, 330–342, 442–483 i (Jerozolima) 1921, XXXVIII 16–22, 231–239; Wischnitzer M., Zichronet rabi Bow mi… Bolechów, Berlin 1922, vide również żydowski przekład oraz przekład angielski: The memoirs of Ber of Bolechów, London 1922; Bałaban M., Studien und Quellen zur frankistischen Bewegung in Polen, W. 1927; Odb. z Livre à la memoire de A. Poznanski; Bałaban M., Ltoldet hatnua hafrankit, Tel. Awiw. 1934–5, 2 tomy.

Majer Bałaban