INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu

Bogdan Spendowski h. Pobóg  

 
 
brak danych - między 1690 i 1694
Biogram został opublikowany w 2002 r. w XLI tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Spendowski (Spędowski), pierwotnie Szeferowicz (Seferczyk, Seferowicz, Szeferowic) Bogdan (Astwadzadur, Bohdan, Theodat) h. Pobóg (zm. między 1690 i 1694), wójt jazłowiecki, tłumacz języka tureckiego, sekretarz królewski, poseł polski do Turcji. Ur. w Armenii, w zamożnej rodzinie, która w 1. poł. XVII w. przeniosła się do Rzpltej i osiadła w nowo powstałej kolonii ormiańskiej w Jazłowcu. Był synem ormiańskiego wójta Jazłowca Sefera i początkowo nazywano go Szeferowiczem. Miał trzech braci: Tomasza, Jana i prawdopodobnie Stefana.

Dn. 27 II 1646 jako członek sądu ormiańskiego w Jazłowcu wziął S. udział w tworzeniu Bractwa Śmiałków p. wezw. Świętego Krzyża, paramilitarnej organizacji zrzeszającej młodzież ormiańską, powołanej do obrony karawan kupieckich oraz miasta. W r. 1657 był już wójtem Jazłowca i t.r. odnowił na swój koszt położoną nad miastem kaplicę ormiańską p. wezw Zwiastowania Najśw. Marii Panny. Dn. 10 II 1658 z racji sprawowanej funkcji starszego Bractwa Śmiałków podpisał się na akcie, w którym ormiańskokatolicki arcybp lwowski Mikołaj Torosowicz zatwierdził jego statuty. W l.n. przewodniczył bractwu z urzędu jako wójt ormiański Jazłowca, zabierając śmiałków «w pochody konne» (patrole) za miasto. Prawie pewne jest, że parał się S. w tym czasie handlem i stąd pochodził jego majątek; udzielał pożyczek właścicielowi Jazłowca, star. dolińskiemu Stanisławowi Koniecpolskiemu. W r. 1670 wraz z braćmi Tomaszem i Janem otrzymał od niego tytułem zastawu wsie Dobrowody i Kaliszowce na Podolu. W r. 1672 występuje w aktach miejskich obok wójtów obieralnych jako dożywotni wójt ormiański, a zarazem sędzia prawa ormiańskiego. Po wybuchu wojny polsko-tureckiej w czerwcu 1672 wysyłał wywiadowców do Mołdawii dla zbierania informacji o ruchach wrogich wojsk. Pod koniec r.n. ze zbrojną drużyną zajął opuszczoną przez Turków twierdzę jazłowiecką, i utrzymał ją doczekawszy się nadejścia posiłków S. Koniecpolskiego. W trzech kolejnych latach brał udział w obronie miasta i twierdzy przed Turkami. Dn. 12 II 1676, w czasie sejmu koronacyjnego Jana III w Krakowie, S. Koniecpolski, wówczas już oboźny kor., za «życzliwe usługi z dawnych czasów [...] jako i w świeżo przeszłych okazjach z początku wojny teraźniejszej tureckiej, [za] zasięganie pewnych i rzetelnych o postępach i zamysłach nieprzyjacielskich wiadomości […], za eliberowanie fortece […] Jazłowieckiej z rąk tureckich», przyjął S-ego do swego herbu, zwalniając go z podległości prawu miejskiemu.

Dn. 15 II 1676 na wniosek Koniecpolskiego został S. nobilitowany przez króla Jana III. Otrzymał h. Pobóg odmienny (w Metryce Kor. mylnie wpisany h. Lubicz) i nazwisko Spendowski. Jeszcze t.r. uczestniczył jako tłumacz w rokowaniach polsko-tureckich pod Żurawnem. Był też gońcem między prowadzącymi je komisarzami a królem i hetmanami oraz paszami tureckimi (w tym głównodowodzącym armią – seraskierem Ibrahimem paszą). Po rokowaniach rozejmowych S. udał się wraz z armią turecką do Kamieńca Podolskiego, gdzie mieli być przekazani stronie polskiej zakładnicy lwowscy. Do ich zwrotu jednak nie doszło. S. został następnie wysłany do Konstantynopola, gdzie był tłumaczem przy polskim pośle mniejszym, podczaszym sieradzkim Andrzeju Modrzewskim, a potem wielkim pośle polskim, woj. chełmińskim Janie Gnińskim. Uczestniczył we wszystkich pertraktacjach prowadzonych z wielkim wezyrem Kara Mustafą, a także z chanem krymskim Muradem Gerejem i innymi dostojnikami tureckimi; mógł jednak tłumaczyć tylko mowę, gdyż nie znał pisma arabskiego. Był wielokrotnie narażony na szykany ze strony Turków. Kajmakam (zastępca wezyra), zarzucał mu, że wszelkie nieporozumienia z posłem polskim powstają z jego winy («Tyś poganinie przyczyną tego, że się poseł turbuje, że mu szczerze nie powiadasz co ode mnie słyszysz»). Natomiast wg oceny Gnińskiego, był S. jako tłumacz «rozumny, sprawny, cierpliwy i pracowity». Podczas pertraktacji w sprawie zwrotu majątków szlachty polskiej leżących na zajętym przez Turków Podolu S. zadbał, by jego dobra («pustynia Jazłowca») znalazły się w sporządzonym przez posła wykazie. Do Rzpltej powrócił w r. 1679 wraz z Gnińskim. Jednakże zaraz potem posejmowa rada senatu postanowiła ponownie wysłać S-ego do Konstantynopola, gdzie miał powiadomić Portę o formalnym zaakceptowaniu traktatu zawartego przez Gnińskiego oraz starać się o uwolnienie więźniów i ustępstwa terytorialne. Dn. 12 IV 1679 król wystawił mu w Grodnie listy polecające dla urzędników tureckich, w których nazywał go swym sekretarzem. Paszport skierowany do urzędników polskich S. otrzymał 16 IV t.r. Już w lipcu przybył do Konstantynopola, gdzie został dobrze przyjęty. Turcy przyznali mu na utrzymanie 600 asprów dziennie. W rokowaniach z władzami tureckimi współdziałał S. z rezydentem polskim Samuelem Proskim. W stolicy imperium tureckiego pozostał do października. W końcu uzyskał zapewnienie o woli dotrzymania pokoju, ale list królewski z prośbą o zwrot Baru i Międzyboża Turcy zignorowali. Kara Mustafa negatywnie odniósł się także do złożonego przez posła projektu odbudowy Jazłowca. Na podejmowane przez S-ego próby pośredniczenia między Rosją a Portą nie tylko zareagował odmownie, ale wręcz zaproponował Polsce porzucenie przymierza z Rosją, obiecując w zamian zwrot znacznej części Podola (bez Kamieńca Podolskiego) i potrójną rekompensatę za utratę reszty jego terytorium w postaci «ziem zdobytych na państwach moskiewskich». Udało się natomiast S-emu wykupić kilkudziesięciu jeńców polskich, w tym kilka szlachcianek z Podola. Do kraju powrócił pod koniec listopada t.r. Przywiezione przez niego propozycje tureckie nie zostały przyjęte. W r. 1680 świadczył jeszcze usługi tłumacza podczas rozgraniczenia Podola między Polską a Turcją.

Dn. 5 XII 1681 Koniecpolski nadał S-emu przywilej na używanie wieży solnej w star. dolińskim (co 12 XI r.n. potwierdziła wdowa Katarzyna Koniecpolska, a 24 VI 1684 – Jan Wielopolski, kanclerz w. kor. i kolejny star. doliński). Dn. 5 XI 1682 Jan Aleksander Koniecpolski star. baliński poświadczył S-emu sumę 3060 złp. złożoną niegdyś u S. Koniecpolskiego i ulokowaną na wsi Burakowce, przenosząc ją na część Jasionowa. Dn. 3 I 1683 otrzymał S. od króla Jana III w dożywocie uroczysko Kotłów w kluczu zborowskim «do osadzenia tegoż Siedliszcza i używania», a także wieś Poberezie w star. dolińskim. Dn. 4 XI 1685 w Brodach zrzekł się na rzecz starszego syna Gabriela 3 tys. złp. ulokowanych na Jasionowie. W r. 1690 J. A. Koniecpolski potwierdził mu i jego braciom Tomaszowi i Janowi zastaw Dobrowód i Kaliszowiec. S. zmarł między r. 1690 a 1694.

Z małżeństwa z Marcjanną z Szymańskich miał S. trzech synów: Gabriela (zm. 1717), wojskiego czerwonogródzkiego (1694), Stefana (zm. po 1713) i Szymona (zm. ok. 1707), oraz trzy córki: Urszulę, zamężną za Michałem Korwinem Piotrowskim, Annę (zm. przed 9 III 1694), zamężną za Kazimierzem Zawiskim, i Barbarę, wydaną 23 II 1700 za Jana Lipskiego. Synowie S-ego od najmłodszych lat służyli w chorągwi pancernej J. A. Koniecpolskiego i porzuciwszy całkowicie zajęcia miejskie (12 XII 1700 J. A. Koniecpolski spłacił ich pretensje do kamienicy Seferowskiej w Jazłowcu), wtopili się w środowisko szlachty polskiej. Podobnie stało się z braćmi S-ego; akt nobilitacji ich nie obejmował, lecz znamienne jest, że w Sigillatach dokument ten wpisano umieszczając zamiast imienia S-ego, imię brata Jana. Od syna S-ego, Stefana, pochodził po kądzieli pisarz Józef Ignacy Kraszewski (zob.). Archiwum osobiste S-ego przechowywali w XIX w. inni jego potomkowie – Tarnowscy z Chorzelowa.

 

Domniemane wyobrażenie S-ego znajduje się na miniaturach ilustrujących poselstwo J. Gnińskiego, wykonanych w Paryżu w r. 1679 przez P. P. Sevina, w Muz. Czart, w Kr.; – Korwin L., Ormiańskie rody szlacheckie, Kr. 1934 s. 156; Materiały genealogiczne, nobilitacje, indygenaty w zbiorach Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie, Oprac. A. Wajs, W. 2001 (jako Szeferowicz-Spendowski); Niesiecki; Spisok dvorjan volynskoj gubernii, Žitomir 1906; Żychliński, XIX; – Barącz S., Pamiątki jazłowieckie, Lw. 1862 s. 108–10, 113, 115–16, 118–19; tenże, Rys dziejów ormiańskich, Tarnopol 1869 s. 91; tenże, Żywoty sławnych Ormian w Polsce, Lw. 1856 s. 303–10; Grigorian V. R., Istorija armjanskich kolonij Ukrainy i Polši, Erevan 1980 s. 104, 106, 215; Hammer J., Geschichte des osmanischen Reiches, Pesth 1835 III 708; Hanusz B., O nazwiskach Ormian polskich, „Muzeum” R. 2: 1886 s. 569; Hist. dyplomacji pol., II; Kołodziejczyk D., Ejalet kamieniecki, W. 1994 s. 99; Obertyński Z., Legenda jazlowiecka, Studia Źródłozn. T. 8: 1963 s. 15, 24, 28; Sto1icki J., Egzulanci podolscy 1672–1699, Kr. 1994 s. 70; Stopka K., Ormianie w Polsce dawnej i dzisiejszej, Kr. 2000; Wójcik Z., Rzeczpospolita wobec Turcji i Rosji 1674–1679, Wr. 1976; – Pamiętniki o Koniecpolskich, Wyd. S. Przyłęcki, Lw. 1842 s. 403 (dot. syna Szymona); Pisma do wieku Jana Sobieskiego, II cz. 2; Vol. leg., V 200; Woliński J., Materiały do rokowań polsko-tureckich w r. 1676, ,,Przegl. Hist.” R. 29: 1930–1 s. 398, 401, 403, 405; Źródła do poselstwa Jana Gnińskiego wojewody chełmińskiego do Turcji w latach 1677–1678, Wyd. F. Pułaski, W. 1907; – AGAD: Metryka Kor., t. 213 s. 229–30, 235, Nabytki, sygn. 102b, Zb. Branickich z Suchej, sygn. 150/175 s. 79–80, 171, 176; B. Czart.: rkp. 177 s. 641–642, 1007–1008, 1189, rkp.178 s. 157–162, rkp. 254 s. 1185–1186, rkp. 418 s. 105.

Krzysztof Stopka

 

 
 
 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Michał Sędziwój h. Ostoja

1566-02-02 - między 20 V a 12 VIII 1636
alchemik
 
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.