Syrewicz Bolesław (1835–1899), rzeźbiarz.

Ur. 21 V w Warszawie, był synem Konstantego i Marianny z Kampińskich. Ojciec S-a (ur. 1806) był bratankiem Józefa (zob.). W r. 1829 został naczelnikiem wydziału w urzędzie pocztowym w Wilnie, następnie był w Warszawie pomocnikiem naczelnika wydziału Polowej Komisarskiej Komisji Czynnej Armii (1831–2) i urzędnikiem do specjalnych poruczeń w Biurze Przybocznym Komisji Rządowej Przychodów i Skarbu (1834–8). W r. 1838 otrzymał nominację na inspektora w Fabryce Tabak i Tytoniu w Krośniewicach, od r. 1855 był asesorem honorowym. S. miał brata Ksawerego (ur. 1834).

Początki wykształcenia artystycznego odebrał S. u Jana Feliksa Piwarskiego. Od r. 1851 był uczniem Konstantego Hegla w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych. Wydalony ze Szkoły w r. 1857, wyjechał do Berlina i kształcił się na tamtejszej ASP pod kierunkiem Augusta Fischera. Z tego czasu pochodzi pierwsza znana rzeźba, naturalnej wielkości gipsowy posąg Juliusza Cezara; wysłana na Wystawę Sztuk Pięknych do Warszawy, zakupiona została przez hr. Przeździeckiego. Od r. 1859 studiował S. na ASP w Monachium, w klasie rzeźby Maxa Windmanna. Wykonał tam płaskorzeźbę Grupa św. Walentego (Św. Walenty przywracający wzrok niewidomej), którą w r. 1861podarował miastu Kutnu. Dzięki stypendium rządowemu wyjechał w r. 1862 do Rzymu, gdzie do r. 1867 studiował w Akad. św. Łukasza pod kierunkiem F. Guaccaziego i A. Amici. Za płaskorzeźbę z marmuru karraryjskiego Chrzest Chrystusa (podarowaną w r. 1868 warszawskiej katedrze św. Jana) otrzymał srebrny medal papieża Piusa IX, natomiast Wenus z lusterkiem (Wenus wychodząca z kąpieli) znalazła się w warszawskim Belwederze, skąd nabył ją Aleksander II do pałacu Łazienkowskiego. Z okresu rzymskich studiów S-a pochodziła też kopia antycznego posągu „Atleta”, wykonana dla Gabinetu Rzeźby Szkoły Sztuk Pięknych.

We wrześniu 1867 wrócił S. do Warszawy. W lutym 1868 urządził atelier w domu Czorby przy ul. Widok, a wkrótce potem objął pracownię po Władysławie Oleszczyńskim na Zamku Królewskim. Sprowadzał do pracy marmur z Carrary, Tyrolu i Węgier, granit ze Śląska oraz kamień z różnych regionów kraju, m.in. wapień z Pińczowa. Uprawiał rzeźbę figuralną, portretową (popiersia i płaskorzeźby) oraz religijną. Wykonywał epitafia i pomniki nagrobne, głównie do kościołów warszawskich i na cmentarz Powązkowski; realizował zamówienia z całego zaboru rosyjskiego, a także z Wielkopolski i Galicji. Zyskał uznanie współczesnych jako twórca, który «rzeźbę nagrobną wyniósł do poziomu artystycznego». Z tego okresu pochodzą m.in. brązowa podobizna ks. Dawida Ossipowicza Bebutowa (1868) w jego nagrobku na cmentarzu prawosławnym na Woli, płaskorzeźbiony nagrobny portret Amalii ze Steffenów Fragetowej (cmentarz ewangelicko-augsburski) i gipsowe popiersie śpiewaczki Dezyderii Artôt de Padilla. W r. 1869 ukończył, rozpoczęte w Rzymie, figurę św. Cecylii dla Inst. Muzycznego w Warszawie oraz kopię „Mojżesza” Michała Anioła. Przeznaczony do kościoła Świętego Krzyża w Warszawie nagrobek Bronisławy z Węgłowskich Markow, z figurą Anioła Zmartwychwstania siedzącego na sarkofagu z płasko rzeźbioną podobizną zmarłej, został t.r. wystawiony w Ogrodzie Saskim na cel dobroczynny (obecnie posąg Anioła znajduje się przed kościołem św. Stanisława Kostki na Żoliborzu). Z r. 1869 lub 1870 pochodzi popiersie Wojciecha Gersona z białego marmuru (obecnie w Muz. Narodowym w W.). S. wykonał też pomnik nagrobny Stanisława Jachowicza na Powązkach (1870), medalionowy portret Deotymy i medalion przedstawiający średniowiecznego miniaturzystę Mikołaja de Lubin do dekoracji sali Wystawy Sztuk Pięknych w Warszawie (oba 1871). W r. 1871 ukończył popiersie Fryderyka Chopina z marmuru karraryjskiego dla Tow. Muzycznego w Warszawie. W r. 1869 pokazał w TZSP dwa portrety medalionowe, w l.n. medalionowe portrety damy w koronkowym welonie i doktora Neugebeuera, popiersie Edwarda Rastawieckiego, figurę św. Sebastiana, główkę dziewczynki pt. Chychotka oraz podobiznę aktora Ludwika Panczykowskiego. W Pałacu Sztuki TPSP w Krakowie wystawił popiersie Piotra Steinkellera.

Po r. 1869 podróżował S. do Paryża, Wiednia i Drezna; we Florencji pracował krótko pod kierunkiem prof. Duprè. W r. 1872 został członkiem Komitetu TZSP w Warszawie oraz członkiem honorowym ASP w Petersburgu. Wenus wychodzącą z kąpieli i popiersie ks. Dziaszkowskiego wystawił w r. 1873 w TZSP. T.r. na zamówienie Karola Burgharda zaprojektował ołtarz z wizerunkiem Chrystusa Ukrzyżowanego do kaplicy grobowej na cmentarzu w Piotrkowie (zrealizowany przez warsztat kamieniarski w Carrarze, poświęcony w r. 1875). W r. 1874, w celach artystycznych i dla poratowania zagrożonego wzroku, wyjechał do Austrii, Bawarii i Włoch. T.r. wykonał pomnik założyciela Inst. Głuchoniemych i Ociemniałych w Warszawie, ks. Jakuba Falkowskiego (do kościoła św. Aleksandra), epitafium ks. Macieja Ochendalskiego (do kościoła w Łasku) oraz pośmiertne popiersie Edwarda Rastawieckiego (zakupione t.r. przez TZSP); podjął się również renowacji własnej płaskorzeźby ze sceną Chrztu Chrystusa z katedry św. Jana. Wyjechał następnie do Paryża i w r. 1875 wykonał tam dwie płaskorzeźby, przeznaczone dla kościoła św. Piotra w Macôn: Św. Dominik przyjmujący różaniec z rąk Matki Boskiej i Chrzest Chrystusa. W r. 1876 wystawił w TZSP w Warszawie popiersie gen. Antoniego Madalińskiego, obok marmurowego biustu Justyniana Karnickiego i wykonanego wcześniej popiersia Stanisława Moniuszki. Do kościoła w Rościszewie koło Płocka wykonał w r. 1876 pomnik dzieci Hemplów z figurą czteroletniej Helenki jako skrzydlatego cherubina, a podobiznę swego nauczyciela Hegla do jego nagrobka na Powązkach. Rzeźbił popiersia znanych osób, m.in. Józefa Ignacego Kraszewskiego na obchodzony w r. 1879 jubileusz pisarza (kończył je z autopsji w Dreźnie), Józefa Zamoyskiego dla Tow. Kredytowego w Warszawie, Leopolda Kronenberga i Dominika Zielińskiego (1880). Alegoriami smutku ozdobił pomnik Marii Zarembowej na cmentarzu w Nietrzanowie oraz nagrobek Juliusza Hermana na Powązkach, w którym postać okrytą welonem uznano za jedno z jego najlepszych dzieł. Podobnie wysoką ocenę zyskał Anioł pocieszający matkę nad grobem syna (Anioł i żałobnica) w nagrobku Bobrowskich na cmentarzu przy ul. Lipowej w Lublinie (1888).

W r. 1880 udał się S. przez Poznań do Berlina, Brukseli, Düsseldorfu i Neapolu, głównie dla zapoznania się z najnowszymi prądami w sztuce nagrobnej. W r. 1883 mianowano go konserwatorem rzeźb w pałacach rządowych. Realizował nadal liczne zamówienia na nagrobki, m.in. na medaliony portretowe do epitafiów: Władysława Tomickiego (ok. 1881) w grobowcu na cmentarzu w Sochaczewie i Bolesława Podczaszyńskiego w warszawskim kościele Wizytek (1884) oraz do nagrobka Wacława Maciejowskiego na Powązkach (1885). W r. 1885 w konkursie na pomnik Adama Mickiewicza w Krakowie przedstawił projekt monumentu z alegorycznymi figurami Geniusza przyświecającego przyszłym pokoleniom, Liryki, Epopei i Hołdu od potomności. Zaprojektował też na Powązkach pomniki zmarłych t.r. Filipa Sulimierskiego i Franciszka Fuchsa. Na cmentarz ewangelicko-augsburski w Warszawie wykonał w r. 1887 pomnik tamtejszej filantropki Joanny Neubaurowej, a do kościoła Karmelitów – Rafała Hadziewicza. W r. 1888 wyrzeźbił neogotycki ołtarz z figurą św. Kazimierza do nowej kaplicy pod dzwonnicą kościoła farnego (obecnie katedra) w Łomży. Pod koniec l. osiemdziesiątych powstał zespół kilku klasycyzujących rzeźb S-a do kościoła św. Anny w Wilanowie oraz utrzymany w podobnym charakterze posąg aktora Jana Królikiewicza (pokazany w r. 1890 w TZSP, został ostatecznie umieszczony na jego nagrobku na Powązkach). Z tego okresu pochodzą też rzeźby ołtarzowe w kościele Wniebowzięcia NMP w Zerzeniu (obecnie dzielnica Praga w Warszawie), a także popiersie Alfreda Potockiego do kościoła w Szepetowie na Wołyniu (1890).

W l. dziewięćdziesiątych, ze względu na zły stan zdrowia, S. pracował mniej, nadal jednak portretował znane osobistości. W r. 1891 wykonał popiersie aktorki Marii Wisnowskiej do jej nagrobka na Powązkach, a w r.n. medalion z głową ks. Adama Jakubowskiego do epitafium w warszawskim kościele Świętego Krzyża i marmurowy pomnik Jana Karnkowskiego do kościoła paraf. w Karnkowie. W Warszawie w kościele św.św. Piotra i Pawła na Koszykach poświęcono w r. 1893 wykonany przez S-a pomnik Tytusa Chałubińskiego. T.r. powstał też monument ks. Juliana Zdzitowieckiego do kościoła św. Marcina (niezachowany) oraz tablica epitafijna Edwarda Lubomirskiego, założyciela warszawskiego Inst. Oftalmicznego, do kościoła paraf. w Radzyminie (umieszczona tam w r. 1911). W r. 1896 wykonał S. do kościoła w podwarszawskim Mokotowie tablicę z popiersiem społecznika i filantropa Józefa Stummera; w TZSP pokazał t.r. marmurowe popiersie żony Romana Potockiego. Schorowany i zapomniany, zmarł 10 II 1899 w Warszawie, został pochowany na Powązkach. Do uczniów S-a należeli m.in. Antoni Olesiński i Roman S. Lubowiecki (właśc. Smardzewski), a w l. dziewięćdziesiątych Xawery Dunikowski.

S. pozostawił żonę Sabinę z Markowskich i synów.

W r. 1900 w petersburskim „Kraju” ukazała się oferta sprzedaży dwóch dzieł S-a: pomnika nagrobnego z marmuru karraryjskiego, z Chrystusem dźwigającym krzyż, oraz marmurowego Chrystusa Ukrzyżowanego. Na wystawie TZSP w Warszawie w r. 1902 pokazano popiersia Chopina i Moniuszki. Właściciel popiersia płk. Majewskiego przekazał je w r. 1909 do Muz. Straży Pożarnej, które zamierzano utworzyć. Na Wystawie Pierwszego Czterdziestolecia TZSP eksponowano w r. 1939 popiersia Edwarda Rastawieckiego i Justyniana Karnickiego (ze zbiorów Towarzystwa). Prace S-a znajdują się w Muz. Narod. w Warszawie.

Album Powązek, Oprac. W. Jezierski, W. 1915 cz. 1 s. 42, 57, 118, 120, 134, 136; Grajewski, Bibliogr. ilustracji; Ilustr. Enc. Trzaski, V; Swieykowski, Pam. Tow. Przyj. Sztuk Pięknych, cz. 3. s. 258; Szenic, Powązki, cz. 2–3; Thieme–Becker, Lexikon d. Künstler, XXXII; – Dokładny przegląd krytyczny Pierwszej Ogólnopolskiej Wystawy Sztuki Polskiej..., Red. S. Tomkowicz, Kr. 1887 s. II poz. 150; Galeria Malarstwa Polskiego Muzeum Narodowego w Warszawie, W. 1995 s. 124; Rzeźba polska od XVI do początku XX w., W. 1973; – Hist. sztuki pol., III; Jakimowicz I., Ryszkiewicz A., Szkoła Sztuk Pięknych w Warszawie 1844–1866, „Roczn. Warsz.” T. 4: 1963 s. 109; Pol. życie artyst. w l. 1890–1914; Stępień H., Artyści polscy w środowisku monachijskim w l. 1828–1855, W. 1990; toż za l. 1856–1914, W. 2003; Stępień H., Liczbińska M., Artyści polscy w środowisku monachijskim 1828–1914, W. 1998; Sztuka Warszawy, Red. M. Karpowicz, W. 1986; Wiercińska, Tow. Zachęty; – Sprawozdania Komitetu TZSP za r. 1874, W. 1875 s. 56, 58; Wiercińska, Katalog prac TZSP; – „Biesiada Liter.” 1892 nr 21 s. 327, 1893 nr 28 s. 26, nr 34 s. 122, 1894 nr 51 s. 395; „Bluszcz” 1892 nr 39 s. 312, 1893 nr 41 s. 328; „Czas” 1893 nr 220, 254; „Dzien. dla Wszystkich” 1887 nr 239; „Echo” R. 6 nr 56„Echo Muzycz. Teatr. i Artyst.” 1890 nr 41 (fot. sztychu Łaskoczyńskiego); Kalendarz Jaworskiego, W. 1869 s. 9, 43, 1870 s. XXXVI, 75, 1871 s. 7, 1872 s. 5, 65, 68, 1873 s. 5, 57, 1874 s. 5, 1875 s. 66, 1877 s. 4, 70; „Kłosy” 1872 nr 359 s. 339, 1876 nr 566 s. 284–5, 1885 t. 1 s. 189–90, 1887 nr 1165 s. 266–7, nr 1167 s. 292, 295, 1890 nr 1294 s. 250–1; „Kraj” 1891 nr 32 s. 17, 1893 nr 28 s. 21, 1900 nr 5; „Kur. Warsz.” 1869 nr 23, 1870 nr 90, 226, 239, 268, 280, 1871 nr 59, 67, 83, 251, 267, 284, 1872 nr 10, 13, 21, 50, 1873 nr 71, 1874 nr 24, 33, 68, 111, 170, 1875 nr 34, 152, 238, 1877 nr 62, 1878 nr 180, 237, 1879 nr 15, 112, 1880 nr 46 (wyd. wieczorne), 1880 nr 135, 180, 1886 nr 100a, 260, 1887 nr 133, 222, 1888 nr 206, 345, 1890 nr 188, 1891 nr 221, 1893 nr 147, 1894 nr 117, 1896 nr 313, 1909 nr 185; „Przegl. Tyg.” 1874 nr 22 s. 175, 186 nr 40 s. 418; „Tydzień Liter.” 1875 nr 51/52 s. 38, 1880 nr 27 s. 427, nr 36 s. 571; „Tydzień Pol.” 1880 nr 45 s. 715; „Tyg. Ilustr.” 1860 nr 40, 1872 nr 219 s. 123–4, 1874 nr 341 s. 17, 1876 nr 32 s. 82, 1879 nr 196 s. 208, 1885 nr 124 s. 320, 1887 nr 252 s. 283–4, 1892 nr 123 s. 300, 1893 nr 196 s. 222, 1894 nr 51 s. 397, 406, 1899 nr 8 s. 157 (fot.); „Tyg. Liter.” 1876 nr 29 s. 33; „Tyg. Powsz.” 1878 nr 4 s. 62; „Wędrowiec” 1899 nr 75 s. 132 (fot.); „Wiek” 1873 nr 25; – Nekrologi i wspomnienia pośmiertne: „Bibl. Warsz.” 1899 t. 1 s. 379–80, „Czas” 1899 nr 36, „Iris” 1899 z. 3 s. 149–150, Kalendarz Czecha 1900 s. 84, Kalendarz Wieku 1900 s. XI–XII, „Kraj” 1899 nr 8, „Kur. Warsz.” 1899 nr 42, 44, „Rola” 1899 nr 7, 35, „Tyg. Ilustr.” 1899 nr 8 s. 157 (Z. Matuszewski), „Tyg. Pol.” 1899 nr 17 (W. Gerson), „Wędrowiec” 1899 nr 7 s. 131; – Informacje Małgorzaty Osieckiej z W. (dot. Konstantego Syrewicza) na podstawie kwerendy akt Kom. Woj. Maz. z okresu Król. Pol. w AGAD.

Jolanta Laskownicka