Brzeziński Edmund (1854–1932), lekarz, działacz polityczny. Ur. 11 V we wsi Szamrajówce w Kijowszczyźnie, w domu ziemiańskim o tradycjach patriotyczno-powstańczych. Kształcił się w gimnazjum białocerkiewskim, biorąc udział w tajnym polskim kółku samokształcenia. Po maturze w r. 1872 zapisał się na wydział prawny uniwersytetu w Odesie, skąd po kilku miesiącach przeniósł się do Petersburga; tam wstąpił do Instytutu technologicznego i wziął czynny udział w tajnej organizacji młodzieży polskiej. Na skutek uczestnictwa w rozruchach ogólno-studenckich został wydalony z Instytutu technologicznego i jednocześnie wysłany z Petersburga. Zrezygnowawszy z dalszego kształcenia się w państwie rosyjskim, udał się w jesieni 1876 r. do Wiednia – tym razem na medycynę. Tutaj utrzymywał w dalszym ciągu stosunki, nawiązane w drodze – w Warszawie, Krakowie i Lwowie – z ówczesnymi działaczami socjalistycznymi, m. i. z B. Limanowskim i L. Waryńskim. Korzystano odtąd często z jego pośrednictwa w przesyłaniu różnych manuskryptów i pieniędzy do Genewy czy Londynu. Naraziło go to na rewizję i aresztowanie. Zakutego w kajdanki ręczne, przywieziono do Krakowa, później zaś do Lwowa. Po 6 miesiącach więzienia zwolniono go. Powróciwszy do Wiednia, studiował w dalszym ciągu medycynę. Na wiosnę r. 1879, kiedy B. przygotowywał się do pierwszego rygorozum, został ponownie aresztowany, przewieziony do Krakowa i pociągnięty do śledztwa w sprawie »Ludwika Waryńskiego i tow.«. Sprawa ta zakończyła się jednogłośnym zwolnieniem wszystkich oskarżonych od głównego zarzutu. Tylko paru oskarżonych skazano za fałszywy meldunek i niedozwolony powrót do Austrii na drobne kary; jednakże »obcokrajowców«, a między nimi i B-go, wydalono z Austrii. B. udał się do Genewy, gdzie wszedł do licznego grona emigrantów-proletariatczyków. Wkrótce jednak przeniósł się na medycynę do Berna, gdzie w maju 1883 otrzymał dyplom. Po krótkim pobycie w Nancy, gdzie uzupełniał swe wykształcenie medyczne, wystarał się o posadę lekarza w Bułgarii i objął ją na pocz. r. 1884. Trawiony tęsknotą do kraju, niejednokrotnie ponawiał starania o możność osiedlenia się w Galicji. Starania te osiągnęły skutek dopiero w r. 1902, kiedy pozwolono mu na »odwołalny pobyt« w Galicji. W r. 1903 uzyskał w Krakowie nostryfikację dyplomu szwajcarskiego, ale namiestnictwo odmówiło mu udzielenia obywatelstwa austriackiego, co mu uniemożliwiło legalne wykonywanie praktyki lekarskiej. Osiadłszy w Zakopanem, korzystając z niedostatecznego poinformowania władz lokalnych, B. pracował w swym fachu prywatnie, biorąc zarazem żywy udział w miejscowym życiu społecznym. Należał do tajnej sekcji Oddziału Zagranicznego P. P. S. Wybrany prezesem sekcji zakopiańskiej Towarzystwa Lekarzy Galicji, piastował tę godność do jesieni 1927 r. Od r. 1904 do sierpnia 1914 był prezesem Tow. Domu Zdrowia nauczycielstwa szkół powszechnych. Od r. 1906 był prezesem Rady Nadzorczej, a od r. 1912 do 1924 prezesem Towarzystwa uczącej się młodzieży »Pomoc bratnia« i dyrektorem jego Domu Zdrowia. Od r. 1912 brał udział we wszystkich poczynaniach ruchu niepodległościowego (ruch strzelecki, Polski Skarb Wojskowy) wspierając je pieniężnie; po wybuchu wojny światowej stanął przy Naczelnym Komitecie Narodowym i został prezesem jego organizacji zakopiańskiej. Od kryzysu w Legionach Polskich odsunął się od PPS i zamknął się w pracy zawodowej i humanitarnej. Jako ofiarny działacz społeczny i człowiek o niezmiernie szlachetnym sercu, konsekwentnie wcielający w życie głoszone przez siebie hasła, B. zdobył wielką popularność wśród otoczenia. Zmarł 13 IV 1932.
Brzeziński E., Wspomnienia mojego życia, »Niepodległość» IV 44, 212; V 27, 221; Krzesławski J., Dr Edmund Brzeziński, Z minionych dni , W. 1932, zesz. II.
Leon Wasilewski