INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Feliks Jan Majorkiewicz     

Feliks Jan Majorkiewicz  

 
 
1820-05-29 - 1847-03-27
Biogram został opublikowany w 1974 r. w XIX tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Majorkiewicz Feliks Jan Nepomucen, pseud. i krypt. J., J. M., J… z Płońska, M., M. z P., M. z Pł., Mazur, Mazur z Pł., Mazur z Płockiego (1820–1847), historyk literatury, krytyk literacki, filozof, prawnik. Ur. 29 V w Płońsku na Mazowszu, syn Andrzeja (zm. 1853), burmistrza, i Salomei z Milczeńskich. Uczył się najpierw w szkole reformatów w Żurominie, później w gimnazjum rządowym w Płocku; dorabiał na życie udzielaniem korepetycji. Po uzyskaniu w r. 1839 matury wyjechał do Warszawy, gdzie najpierw uczęszczał na kursy dodatkowe (pedagogiczne), a później prawne. Dużo czytał, wszechstronność jego zainteresowań i znaczna erudycja budziły już wówczas podziw. W r. 1840, będąc jeszcze na kursach dodatkowych, ogłosił w „Piśmiennictwie Krajowym” pierwsze swoje prace filozoficzne (O filozofii życia i Rozporządkowanie wiadomości ludzkich). W n. r. ukazały się jego artykuły w „Nadwiślaninie”. W większości miały one charakter sprawozdawczo-krytyczny i poświęcone były różnym nowościom na polu piśmiennictwa filozoficznego. Współcześni największe znaczenie, jeżeli chodzi o wczesne prace M-a, przywiązywali do wydanej osobno Nowej metody uczenia się jeografii (W. 1841; prospekt ukazał się w „Przegl. Warsz.” 1840). W r. 1841 M. zbliżył się do H. Skimborowicza, co w przyszłości ułatwiło mu współpracę z redagowanym przez tegoż i E. Dembowskiego „Przeglądem Naukowym”.

T. r. uzyskawszy stypendium rządowe, wyjechał M. do Moskwy, gdzie przez cztery lata studiował prawo na tamtejszym uniwersytecie, a jednocześnie uczęszczał na niektóre wykłady z zakresu filologii. Utrzymywał kontakty z postępową słowianofilską grupą studentów rosyjskich; podczas pobytu w Moskwie poznał też i zbliżył się do H. Krajewskiego, późniejszego przywódcy warszawskiej organizacji spiskowej. W r. 1842 M. był stałym współpracownikiem „Przeglądu Naukowego”; zamieścił na jego łamach w ciągu pięciu lat mnóstwo drobnych na ogół szkiców, polemik i recenzji dzieł z różnych dziedzin wiedzy: filozofii, historii, literatury, prawa, pedagogiki, geografii i in. Występował jako heglista i na wzór niemieckiej prawicy heglowskiej usiłował pogodzić założenia systemu dialektycznego z religią. Myślą przewodnią pism filozoficznych M-a było przekonanie o potrzebie syntezy dwu sprzecznych pierwiastków, uczucia i rozumu, wg znanych prawideł dialektyki G. W. F. Hegla. Poglądy swoje na ten temat najpełniej wyłożył w napisanej w czasie studiów, a opublikowanej dopiero pośmiertnie rozprawie Historia serca i rozumu. (Uczucia i wiedzy) (W. 1851). Spuścizna filozoficzna M-a nie doczekała się jeszcze wyczerpującego opracowania, nie ulega jednak wątpliwości, iż na tym polu nie osiągnął on poważniejszych rezultatów.

Po ukończeniu uniwersytetu, z końcem wiosny 1845 r. powrócił M. do kraju i został aplikantem sądowym przy trybunale płockim. W Płocku należał do tajnego spisku. Po kilku miesiącach M. został przeniesiony do Warszawy, gdzie pracował w biurze Komisji Sprawiedliwości, a jednocześnie kontynuował działalność spiskową w tajnej organizacji rewolucyjnej kierowanej przez E. Domaszewskiego. Na jesieni 1845 r. M. poznał N. Żmichowską i zbliżył się do Entuzjastek. Był częstym gościem w salonie Skimborowiczów i brał udział w odbywających się u nich sobotnich spotkaniach współpracowników „Przeglądu Naukowego”. Choć całkowicie nie zaprzestał zajmować się filozofią (kontynuował m. in. swoje Rzuty filozoficzne, „Przegl. Nauk.” 1843–6), główną uwagę skupił teraz na dziejach piśmiennictwa polskiego i współczesnej sobie literaturze polskiej. Z tego zakresu opublikował m. in. szkice: Słówko o Krasickim i duchu pism jego („Przegl. Nauk.” 1846), O literaturze polskiej od czasów saskich do najnowszych czasów (tamże), Dramata i komedie mniejsze J. Korzeniowskiego (tamże). Od Hegla i heglistów M. przejął «filozoficzny» punkt widzenia na literaturę, jej rozwój ujmował wg zasad dialektyki, zwracał również uwagę na historyczne uwarunkowanie zjawisk kultury.

Równocześnie niemal z Dembowskim podjął M. trud opracowania całości dziejów literatury polskiej, wraz z oceną współczesnego mu piśmiennictwa. Pracował szybko, tak iż w ciągu pół roku rękopis dzieła był gotowy do druku. Niektóre fragmenty oparł na własnych studiach, przy opracowaniu innych korzystał z materiałów zawartych w pracach M. Wiszniewskiego i W. A. Maciejowskiego. Od tego ostatniego przejął też pojęcie «zwrotu», z którego uczynił zasadniczą kategorię syntezy zjawisk literackich. Koncepcja M-a miała charakter triadyczny: pierwszy «zwrot» (od początku XIV w. do połowy w. XVII) charakteryzować się miał dominacją rozumu, drugi «zwrot» (od poł. XVII do poł. XVIII) – dominacją uczucia, a dopiero trzeci (od połowy XVIII w. do czasów M-owi współczesnych) – «wszechstronnością wyobrażeń», czyli harmonijnym połączeniem rozumu i uczucia. Druk swego dzieła rozpoczął M. na jesieni 1846. W nie znanych bliżej okolicznościach zaginęła znaczna partia jego rękopisu, obejmująca część «zwrotu» drugiego i cały «zwrot» trzeci. M. był już wówczas ciężko chory (gruźlica płuc), nie zważając jednak na to zaczął pisać na nowo, i z wielkim trudem – korzystając z notatek i pamięci – naszkicował brakujące fragmenty pracy. Książka ukazała się w Warszawie w r. 1847, pt. Historia, literatura i krytyka. Pomysły do dziejów piśmiennictwa krajowego, czyli Zarys obrazu historycznego literatury polskiej od najdawniejszych aż do naszych czasów. Dzieło to, mimo iż dość chaotyczne, pełne niejasności i różnego rodzaju niekonsekwencji, stanowi jedną z najwybitniejszych romantycznych syntez dziejów literatury polskiej. Była to ostatnia praca M-a.

Zmarł M. 27 III 1847 w Warszawie. Jego pogrzeb (pochowany został na Powązkach) stał się manifestacją postępowej i patriotycznej inteligencji Warszawy. M. cieszył się dużym szacunkiem; celem upamiętnienia jego wysiłków grono przyjaciół wydało jego Pisma pośmiertne (W. 1850–2 I–V). Literacki portret M-a nakreśliła N. Żmichowska we „Wstępnym obrazku” do „Poganki” (M. występuje tu jako Albert-Filozof).

 

Podobizna M-a w Pismach pośmiertnych, II; – Estreicher; Nowy Korbut (Romantyzm), VII, IX; Bibliografia filozofii polskiej 1831–1864, W. 1960; Filozofia w Polsce, Słownik pisarzy, W. 1971; – Maternicki J., W. A. Maciejowski i współcześni mu historycy warszawscy, „Przegl. Human.” 1972 nr 5; Minkowska A., Organizacja spiskowa 1848 r. w Królestwie Polskim, W. 1923 s. 27, 99; Straszewska M., Czasopisma literackie w Królestwie Polskim w latach 1832–1848, Wr. 1959 cz. II; – Giller, Historia powstania, IV 255; – Arch. Państw. w W. Oddz. Terenowy w Płocku: Gimnazjum Męskie w Płocku sygn. 66 (Świadectwo maturalne M-a, brudnopis); B. Ossol.: rkp. 3204/I (Świerzbiński R., Sprzysiężenie pomiędzy rokiem 1839–1849); Pozn. Tow. Przyj. Nauk.: rkp. 487 (Mańkowski B., ks., Pamiętnik); – Berghauzen J., Tajne związki patriotyczne w Królestwie Polskim 1833–1850, (mszp. w B. Uniw. Warsz.); Notaty J. Berghauzena; – Odpis metryki chrztu M-a, nadesłany przez Arch. Państw. w W. Oddz. Terenowy w Nowym Dworze, w materiałach Zakł. Dok. IH PAN w Kr.

Jerzy Maternicki

 
 

Powiązane zdjęcia

   

Chmura tagów

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.