Spioch Franciszek Marian (1918–1998), lekarz, fizjolog pracy, profesor Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w Sosnowcu oraz Śląskiej Akademii Medycznej. Ur. 4 X w Sędziszowie Małopolskim (pow. dębicki), był synem Walentego, robotnika kolejowego, i Anny z Łaszewskich.
S. ukończył szkołę powszechną w Sędziszowie i Państwowe Gimnazjum Męskie w Dębicy, maturę uzyskał w r. 1937. Potem, do wybuchu drugiej wojny światowej, studiował w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Podczas okupacji niemieckiej pracował w l. 1940–4 w fabryce konserw mięsnych w Dębicy. Po wojnie, w r. 1945, podjął studia w Akad. Lekarskiej w Gdańsku i uzyskał dyplom lekarza 3 IX 1951. Tam już w r. 1948 został młodszym asystentem w Zakładzie Fizjologii. W grudniu 1950 przeniósł się do organizowanego przez Bronisława Zawadzkiego w Zabrzu-Rokitnicy Zakładu Fizjologii Śląskiej Akad. Medycznej (ŚAM), dodatkowo w niepełnym wymiarze godzin był zatrudniony w Pracowni Fizjologii Pracy Inst. Medycyny Pracy (IMP) w Przemyśle Węglowym i Hutniczym w Zabrzu. W l. 1952–5 odbywał służbę wojskową jako asystent oddziału chorób wewnętrznych Rejonowego Szpitala Wojskowego w Poznaniu. Po zwolnieniu z wojska wrócił do Zakładu Fizjologii ŚAM, uzyskał specjalizacje w zakresie chorób wewnętrznych (1955) i medycyny przemysłowej (1958). Równocześnie w l. 1956–80 pracował w Centralnej Stacji Ratownictwa Górniczego w Bytomiu, gdzie zorganizował i objął w r. 1959 kierownictwo Specjalistycznego Ośrodka Badań Lekarskich. W ŚAM doktoryzował się 27 V t.r. na podstawie dysertacji Wpływ „stressu” cieplnego na białka surowicy i niektóre właściwości fizyczne krwi u człowieka („Acta Physiologica Polonica” 1959 nr 2, odb. W. 1959), napisanej pod kierunkiem Brunona Nowakowskiego, a 6 VI 1962 uzyskał habilitację na podstawie pracy Objętość minutowa serca u człowieka w spoczynku i pod wpływem wysokiej temperatury otoczenia („Pol. Tyg. Lek.” 1958 nr 29, odb. W. 1958).
W r. 1962 objął S. kierownictwo Pracowni Fizjologii Pracy IMP (od r. 1970 w Sosnowcu), którą rozbudował i przekształcił w r. 1966 w jeden z nielicznych w kraju Zakład Fizjologii Pracy. W r. 1963 został mianowany docentem i zastępcą dyrektora ds. naukowo badawczych (sekretarzem naukowym) IMP i funkcję tę pełnił do r. 1975 (od r. 1971 jako profesor nadzwycz.). Od r. 1967 był także członkiem Rady Naukowej Inst. Medycyny Morskiej i Tropikalnej w Gdyni oraz zastępcą jej przewodniczącego w l. 1972–5. Równocześnie od r. 1984 kierował zorganizowaną przez siebie w Sosnowcu Katedrą i Zakładem Fizjologii Wydz. Farmaceutycznego ŚAM.
S. opublikował ok. 160 prac dotyczących fizjologii i fizjopatologii pracy, ergonomii, biometrii i materialnego środowiska pracy. W opracowaniach zbiorowych ogłosił m.in. rozdziały: Fizjologia pracy w „Medycynie pracy” (W. 1968, red. M. Weber) i Aklimatyzacja. Zaburzenia i skutki nadmiernego obciążenia cieplnego w „Bezpieczeństwie pracy i ergonomii” (W. 1997, red. D. Koradecka). Problematykę stresu cieplnego podejmował także w artykułach, m.in.: Dopuszczalny czas udziału ratowników górniczych w akcjach przeciwpożarowych przy dużym obciążeniu termicznym („Przegl. Górn.” 1983 nr 7–8) i Ogólna wydolność fizyczna hutników zatrudnionych w warunkach narażenia na obciążenie termiczne („Med. Pracy” 1985 nr 2). Zajmował się też warunkami zdolności do pracy w górnictwie i hutnictwie, m.in. w pracach: Kryteria oceny zdolności górników do służby w ratownictwie górniczym (Kat. 1963) oraz Wydolność fizyczna hutników i kryteria oceny zdolności do pracy („Ochrona Pracy” 1985 nr 10). Wiele zagadnień szczegółowych podejmował wraz ze współpracownikami, m.in. z Romualdem Kobzą i Januszem Klepackim (Wpływ długotrwałego stosowania witaminy C na absencję wywołaną niektórymi chorobami u górników i hutników, „Pol. Tyg. Lek.” 1970 nr 27), z Marią Nawarą (Wpływ stosowania napoju z dodatkiem soli mineralnych na bilans wodny i zdolność ludzi do pracy w gorącym mikroklimacie, „Med. Pracy” 1974 nr 2), z Adamem Czerwińskim, Joanną Huras i Maciejem T. Dębowskim (Wpływ kamizelek chłodzących lodem na obciążenie cieplne i bezpieczny czas ekspozycji ratowników górniczych w wysokich temperaturach otoczenia, „Przegl. Górn.” 1993 nr 2), z tym ostatnim badał też fizjologiczne następstwa działania bodźców zewnętrznych (Wpływ hałasu, wysiłku fizycznego i obciążenia cieplnego na czasowe podwyższenie progu słuchu (TTS) i zmęczenie, „Med. Pracy” 1991 nr 5). Większość badań S-ego miała wymiar praktyczny, zwłaszcza w zakresie ergonomicznej racjonalizacji pracy oraz zwiększenia jej bezpieczeństwa i wydajności.
W pracach naukowo-badawczych współpracował S. z przemysłowymi zakładami pracy i placówkami naukowymi, m.in. z Inst. Włókiennictwa w Łodzi, Inst. Wzornictwa Przemysłowego w Warszawie, Inst. Higieny Górnictwa w Hasselt (Belgia) oraz Narodowym Inst. Zdrowia i Bezpieczeństwa w Cincinnati (USA), w r. 1988 przebywał w Kolumbii jako doradca w zakresie organizacji służby zdrowia i ratownictwa górniczego. Często wyjeżdżał na międzynarodowe konferencje i seminaria naukowo-szkoleniowe do Czechosłowacji, Finlandii, Jugosławii, NRD, Związku Radzieckiego i na Węgry. Był członkiem Komitetu Ergonomii PAN, Komisji Medycyny Pracy w Komitecie Ekologii Człowieka PAN i Komisji Fizjologii Pracy w Komitecie Nauk Fizjologicznych PAN. Należał do Polskiego Tow. Fizjologicznego, Polskiego Tow. Medycyny Pracy i Polskiego Tow. Ergonomicznego, a także był członkiem czynnym International Association of Occupational Health i członkiem Permanent Commission of Occupational Health in the Chemical Industry «Medichem». W Międzyresortowej Komisji ds. Aktualizacji Wykazu Najwyższych Dopuszczalnych Stężeń i Natężeń Czynników Szkodliwych w Środowisku Pracy przewodniczył zespołowi ekspertów ds. mikroklimatu dla najwyższych dopuszczalnych obciążeń cieplnych i zimna. Należał do Związku Zawodowego Pracowników Służby Zdrowia (od r. 1951) i PZPR (od r. 1962).
Dn. 1 X 1989 przeszedł S. na emeryturę, ale nadal pracował w niepełnym wymiarze godzin zarówno w Zakładzie Fizjologii Wydz. Farmaceutycznego ŚAM (do r. 1991), jak i Zakładzie Fizjologii Pracy IMP (przemianowanego w r. 1992 na Inst. Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego), gdzie w l. 1993–6 kierował Działem Szkolenia Podyplomowego i do śmierci prowadził zajęcia dydaktyczne z zakresu fizjologii pracy i ergonomii. Zmarł 8 X 1998 w Sosnowcu, pochowany został na cmentarzu w Sosnowcu-Pekinie przy ul. 11 Listopada. Odznaczony był m.in. Złotym Krzyżem Zasługi (1964) i Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1970).
W małżeństwie zawartym w r. 1951 z Marią Hrycko, lekarzem neurologiem i patomorfologiem, miał S. dwoje dzieci: córkę Annę i syna Marka.
Fot. w Mater. Red. PSB; Karykatura w: Ginko T., 15 lat Śląskiej Akademii Medycznej w karykaturze, Zabrze 1963 s. 37; – Bibliografia publikacji Instytutu Medycyny Pracy w Przemyśle Węglowym i Hutniczym 1950–1975, Sosnowiec 1975; toż 1975–1988, Sosnowiec 1989; Bibliografia publikacji naukowych pracowników Instytutu Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego za lata 1950–1996, Sosnowiec 1996; Bibliografia publikacji pracowników Śląskiej Akademii Medycznej 1948–1973, Kat. 1978 III; Pol. Bibliogr. Lek. 1957–1965; – Słownik medycyny i farmacji Górnego Śląska, Kat. 1993–7 I–III (A. Puzio, fot.); – Jubileuszowy katalog rozpraw doktorskich i habilitacyjnych wykonanych w Śląskiej Akademii Medycznej, Kat. 1998 I–II; – Dziesięciolecie Śląskiej Akademii Medycznej imienia Ludwika Waryńskiego, Zabrze 1958 s. 114, 116–17; Górnicza służba zdrowia województwa katowickiego w latach 1962–1971, Kat. 1972 s. 48; Langauer-Lewowicka H., Instytut Medycyny Pracy i Zdrowia Środowiskowego w latach 1950–1995, Sosnowiec 1996 s. 16, 24, 30, 38; Problematyka medycyny pracy i urazowości w badaniach Śląskiej Akademii Medycznej 1948–1972, Kat. 1973 s. 102, 110, 147–8 (częściowa bibliogr.); – Spis fachowych pracowników służby zdrowia, W. 1964 s. 325; Woźniewski Z., Polski almanach medyczny na rok 1956, W. 1957 s. 319; – Nekrologi z r. 1998: „Gaz. Wyborcza” nr 240, „Rzeczpospolita” nr 239, „Tryb. Śląska” nr 238; – Arch. ŚAM: Teczka personalna S-a; Arch. Zakładowe IMP w Sosnowcu: Teczka personalna S-a.
Krzysztof Brożek