INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY INTERNETOWY POLSKI SŁOWNIK BIOGRAFICZNY
iPSB
  wyszukiwanie zaawansowane
 
  wyszukiwanie proste
 
Biogram Postaci z tego okresu
 Helena Sierakowska (z domu Lubomirska)      Helena Sierakowska, pokolorowane zdjęcie z początku XX w.

Helena Sierakowska (z domu Lubomirska)  

 
 
Biogram został opublikowany w latach 1996-1997 w XXXVII tomie Polskiego Słownika Biograficznego.
 
 
 
Spis treści:
 
 
 
 
 

Sierakowska Helena (1886–1939), ziemianka, działaczka społeczno-polityczna i oświatowa na Warmii i Powiślu. Ur. 25 VIII 1886 (w wielu opracowaniach i leksykonach błędna data 1895 lub 1896) w Przeworsku w pow. łańcuckim, była córką Andrzeja Lubomirskiego (zob.), i Eleonory z Hussarzewskich (1866–1941).

Odebrała staranne wykształcenie domowe z doskonałą znajomością kilku języków obcych, przez pewien czas studiowała na uniw. w Monachium. Dn. 2 III 1910 wyszła za mąż za Stanisława Sierakowskiego i zamieszkała w Waplewie w pow. sztumskim. Już w r. 1913 S. organizowała na Powiślu biblioteczki Tow. Czytelni Ludowych (TCL), a po wybuchu pierwszej wojny światowej objęła prezesurę komitetu TCL na Powiślu. Była członkiem od r. 1913 Tow. Naukowego w Toruniu. W r. 1916 zorganizowała tzw. Bazar (i stanęła na jego czele) dla bezdomnych w Sztumie, którego zadaniem była zbiórka pieniędzy i odzieży dla bezdomnej i głodującej ludności w Król. Pol. W l. 1917/18 przewodniczyła wespół z Marią Czyżewską podobnemu Bazarowi utworzonemu przez Polaków w Gdańsku.

W r. 1919 S. kierowała sekcją charytatywną w powiatowej Radzie Ludowej w Sztumie, a wkrótce została prezeską Rady Ludowej w Malborku, obejmującej pow. malborski i część pow. sztumskiego. Wchodziła także w skład warszawskiego, potem kwidzyńskiego Warmińskiego Komitetu Plebiscytowego (1919–20). Już wtedy zabiegała o prawo zakładania polskich przedszkoli (w r. 1920 powstało ich 15 w pow. sztumskim) i szkół polskich na Powiślu i Warmii. Współdziałała z Janem Baczewskim w różnych akcjach i opracowała broszurę propagandową dla oficerów Komisji Międzysojuszniczych na terenach plebiscytowych. Prowadziła m.in. w Poznaniu i Krakowie działalność propagandową w związku z mającymi się odbyć na Warmii i Mazurach oraz Powiślu plebiscytami. S. organizowała również akcje wśród ziemianek w Wielkopolsce i w Galicji, zachęcając je do przybywania na teren plebiscytowy. Po plebiscytach została członkiem Związku Polaków w Prusach Wschodnich (od listopada 1920) i Związku Polaków w Niemczech (od r. 1922); z ramienia pierwszej organizacji, a następnie drugiej (od r. 1923), wspólnie z ks. Władysławem Demskim i Janem Brzeszczyńskim sprawowała patronat nad szkolnictwem na terenie Warmii i Powiśla. Od 16 XII 1921 była prezeską Polsko-Katolickiego Tow. Szkolnego na Powiślu (z siedzibą w Sztumie). W r. 1920 objęła prezesurę istniejącego tu już od r. 1910 Tow. Ziemianek na Powiślu oraz zorganizowanego przez siebie w r. 1924 Tow. Kobiet św. Kingi. Wspólnie z J. Baczewskim wystąpiła w r. 1925 do władz niemieckich z memoriałem w sprawie potrzeby nauczania języka polskiego na Powiślu i Warmii. Gdy Polacy uzyskali w r. 1928 prawo zakładania prywatnych szkół i przedszkoli, S. odegrała ważną rolę jako ich współorganizatorka i opiekunka, często okazywała im też pomoc materialną. Wspólnie ze Związkiem Obrony Kresów Zachodnich kierowała akcją kształcenia młodzieży polskiej z Powiśla, Warmii i Mazur w polskich seminariach nauczycielskich, bankach, szkołach rolniczych i różnego rodzaju kursach, patronowała wysyłce dzieci na kolonie letnie do kraju, wspierała materialnie różne polskie organizacje i stowarzyszenia, współpracowała z prasą polską w Niemczech i na Pomorzu. S. była osobą bardzo popularną i szanowaną; nawet najwyżsi urzędnicy niemieccy odnosili się do niej z respektem, mimo że prasa niemiecka ostro krytykowała jej działalność.

W r. 1933 S. przeniosła się z rodziną do Poznania, następnie do Torunia, by w r. 1935 (lub 1936) zamieszkać w Osieku koło Brodnicy. Po aresztowaniu w październiku 1939 jej męża i osadzeniu go w więzieniu Gestapo w Rypinie, S. udała się tam, aby dostarczyć mężowi żywność. Została wówczas aresztowana i wkrótce zamordowana wraz z córką i zięciem. Zwłoki S-iej pogrzebali Niemcy w nieznanym miejscu. Pośmiertnie odznaczono S-ą Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (1989).

Epitafium Heleny i Stanisława Sierakowskich znajduje się w kościele parafialnym w Osieku oraz w kaplicy waplewskiej, a Zespołowi Szkół Rolniczych w Kisielicach (Elbląskie) nadano imiona ich obojga.

Z małżeństwa ze Stanisławem Sierakowskim miała S. siedmioro dzieci (zob. życiorys męża).

 

Fot. w Ośrodku Badań Naukowych im. W. Kętrzyńskiego w Olsztynie. Zbiory Specjalne, I–O/S 8; – Bilski S., Słownik biograficzny regionu brodnickiego, Brodnica-Tor. 1991; Oracki, Słown. Warmii XIX i XX w. (bibliogr.); Słownik biograficzny katolicyzmu społecznego w Polsce. R–Ż, L. 1995 (fot., bibliogr.); Słown. Pracowników Książki Pol.; Słownik uczestniczek walki o niepodległość Polski 1939–1945, W. 1988 (bibliogr.); Jasiewicz K., Lista strat ziemiaństwa polskiego 1939–1956, W. 1995; – Bukowski A., Waplewo. Zapomniana placówka kultury polskiej na Pomorzu Nadwiślańskim, Wr. 1989 s. 74–108 (liczne fot.); Dzieje Towarzystwa Naukowego w Toruniu, Pod red. M. Biskupa, Tor. 1978 II 188; Filipkowski T., Nauczyciele polscy w Niemczech 1919–1939, Olsztyn 1992; tenże, W obronie polskiego trwania. Nauczyciele polscy na Warmii, Mazurach i Powiślu w latach międzywojennych, Olsztyn 1989; Mroczko M., Sierakowscy, zasłużona rodzina ziemiańska, w: Zasłużeni ludzie Pomorza Nadwiślańskiego z okresu zaboru pruskiego. Szkice biograficzne, Gd. 1979; Orczyk L., Waplewo czci pamięć H. i St. Sierakowskich, „Słowo Powsz.”, Wyd. B, 1989 nr 238; Was will Warschau im Kreise Stuhm?, „Unsere Heimat” 1929 nr 34 s. 274; Worgitzki M., Zweierlei Mass, tamże 1927 nr 31 s. 249–50; tenże, „Unsere Heimat” und die Polen, tamże 1923 nr 1–2 s. 2; – Boenigk J., Minęły wieki, a myśmy ostali, Wyd. 2 popr. i uzup., W. 1971; Plebiscyty na Warmii, Mazurach i Powiślu w 1920 roku. Wybór źródeł, Wyd. P. Stawecki, W. Wrzesiński, Olsztyn 1986; – „Gaz. Gdańska” 1917 nr 1 s. 4, nr 4 s. 2, nr 14 s. 2–3, nr 23 s. 3, nr 24 s. 2; „Ziemianka Pomorska” 1925 nr 13 i 17 (miesięczny dod. do tor. „Kłosów”); – B. Ossol.: rkp. 14582/III – Papiery Wł. Bełzy, s. 347–350 (listy S-iej do Marii Bełzowej); – Informacje wnuczki, Izabelli Sierakowskiej-Tomaszewskiej z W.

Tadeusz Oracki

 
 

Chmura tagów

TAGI

Za pomocą tagów oznaczamy powiązania tematyczne postaci. Pozwalają one eksplorować serwis wg wybranych przez redakcję najważniejszych tematów dla danej postaci.

 
Za treści publikowane na forum Wydawca serwisu nie ponosi odpowiedzialności i są one wyłącznie opiniami osób, które je zamieszczają. Wydawca udostępnia przystępny mechanizm zgłaszania nadużyć i w przypadku takiego zgłoszenia Wydawca będzie reagował niezwłocznie. Aby zgłosić post naruszający prawo lub standardy współżycia społecznego wystarczy kliknąć ikonę flagi, która znajduje się po prawej stronie każdego wpisu.

Media

 

Postaci powiązane

 

Andrzej Lubomirski

1862-07-22 - 1953-11-29 działacz gospodarczy
 
 
 

Postaci z tego okresu

 

w biogramy.pl

 

Tytus Czyżewski

1880-12-28 - 1945-05-05
malarz
 

Stefan August Loth

1896-05-28 - 1936-07-16
piłkarz
 
więcej  

Postaci z tego okresu

 

w ipsb

 

Józef Rajski

1868-01-01 - 1936-11-24
działacz polityczny
 

Seraja Markowicz Szapszał

1873-05-21 - 1961-11-18
orientalista
 

Józef Stanisław Redo

1872-05-03 - 1941-11-09
śpiewak
 
więcej  
  Wyślij materiały Wyślij ankietę
 
     
Mecenas
 
Uzywamy plików cookies, aby ułatwić Ci korzystanie z naszego serwisu oraz do celów statystycznych. Jeśli nie blokujesz tych plików, to zgadzasz się na ich użycie oraz zapisanie w pamięci urządzenia. Pamiętaj, że możesz samodzielnie zarządzać cookies, zmieniając ustawienia przeglądarki.
Informację o realizacji Rozporządzenia o Ochronie Danych Osobowych (RODO) przez FINA znajdziesz tutaj.