Swaryczewski Henryk Michał (Korczak-Swaryczewski, Swaryczewski-Korczak), pseud. Seweryn (1847 lub 1848 – 1904), aktor, komediopisarz.
Ur. we Lwowie, w rodzinie drobnoszlacheckiej, był synem Jana i Marii z Wielkopolskich.
W r. 1869 rozpoczął S. naukę aktorstwa w szkole dramatycznej we Lwowie, kierowanej przez Karola Królikowskiego; ukończył ją prawdopodobnie w poł. r. 1871. Jego pierwszy odnotowany występ odbył się 20 IX 1871 na scenie lwowskiej, w epizodycznej roli Członka parlamentu w „Szklance wody” E. Scribe’a. W sezonie 1872/3 występował w objeżdżającej Galicję trupie Piotra Woźniakowskiego. Przez następne dwa sezony grał w zespole Juliana Grabińskiego, m.in. w Lublinie, Radomiu, Częstochowie i Płocku oraz w teatrzyku ogródkowym «Tivoli» w Warszawie (1875). Od marca 1876 był aktorem teatru lwowskiego, odtwarzał głównie role drugoplanowe i epizodyczne (m.in. Mortona w „Marii Stuart” Juliusza Słowackiego), ale już w listopadzie t.r. wrócił do zespołu Grabińskiego i w sezonie 1876/7 występował z nim w Płocku, gdzie na swój benefis 16 II 1877 zagrał Cześnika w „Zemście” Aleksandra Fredry. Od kwietnia t.r. występował w Kaliszu w tzw. działówce (członkowie zespołu dzielili się dochodami) Franciszka Idzikowskiego, Władysława Wernera i Łucjana Kościeleckiego, a od czerwca jako członek tow. dramatycznego Anastazego Trapszy grał w warszawskich teatrzykach ogródkowych «Alkazar» i «Arkadia». W zespole tym pozostał prawdopodobnie również po bankructwie Trapszy, grając na prowincji, m.in. w Częstochowie i Piotrkowie. Od początku r. 1879 był aktorem trupy Józefa Puchniewskiego, występował m.in. w Kaliszu, gdzie 22 II t.r. miał we „Flegmatyku” R. J. Benedix’a wspólny z żoną benefis. Grając latem w warszawskim teatrzyku ogródkowym «Alhambra», zadebiutował jako autor 24 VII krotochwilą Don Juan Warszawski. Prapremiery dwóch następnych utworów dramatycznych S-ego odbyły się w Lublinie: 3 V 1882 sztuki ludowej Dobosz w Karpatach, a 10 II 1885 komedii Pan z panów, granej na jego benefis.
Informacje „Słownika biograficznego teatru polskiego”, że w r. 1881 występował S. (bez powodzenia) w Warszawskich Teatrach Rządowych, a w sezonie 1887/8 został do nich zaangażowany, nie znajdują potwierdzenia w źródłach. W l. 1881–8 (z przerwami) był związany z zespołem Grabińskiego, ponadto występował ponownie w teatrze lwowskim, a także w warszawskim Teatrze Małym, gdzie zagrał m.in. Wistowskiego w „Grubych rybach” Michała Bałuckiego oraz Protazego w „Dziwakach” Leopolda Świderskiego, pochwalonego w „Kurierze Warszawskim” (1885 nr 104, 115). W r. 1887 w kalendarzu „Płocczanin” opublikował wiersze Radcy pana radcy i Fajerwerki.
W okresie 28 II – 17 VI 1888 kierował S. własnym tow. teatralnym wyłącznie dlatego, że jako jedyny z zespołu był w stanie uiścić władzy gen.-gubernatorskiej 600 rbs. kaucji. Trupę tę prowadził następnie do października t.r. z Kazimierzem Sarnowskim, m.in. w Lublinie. Od marca 1889 był aktorem w zespole Kazimierza i Stanisława Sarnowskich; występował w Łomży, Tomaszowie Maz., Łowiczu, Płocku i Lublinie, m.in. jako Drocki w „Przed ślubem” Kazimierza Zalewskiego. Na okresy letnie zatrudniał się w teatrzykach warszawskich: w r. 1889 w «Eldorado», gdzie 20 VIII t.r. wystawiono jego Pana z panów, w r. 1890 w «Belle Vue» (z zespołem Kościeleckiego), w r. 1891 w «Promenadzie» i ponownie w «Eldorado», gdzie Dobosza w Karpatach pokazano 1 VIII t.r. z jego muzyką pt. Opryszki w Karpatach. Jako aktor zespołu Ludwika Czystogórskiego występował od czerwca do września 1892 w warszawskim «Wodewilu», 5 IX t.r. odbyła się tu prapremiera jego komedii (podpisanej «Seweryn») Miecz Damoklesa (rkp. w B. Narod., 2571). Ogółem był autorem pięciu sztuk, tytuł jednej z nich nie jest znany. W sezonie 1892/3 z trupą Jana Piaseckiego objeżdżał Galicję, a latem 1893 w zespole Bronisławy Woźniakowskiej grał w Krakowie w parku Krakowskim.
S. wszedł do pierwszego zespołu teatru krakowskiego, występującego pod dyrekcją Tadeusza Pawlikowskiego w nowo otwartym (21 X 1893) budynku Teatru Miejskiego; grał tam od października 1893 do czerwca 1894, głównie w rolach epizodycznych (m.in. Perełkę w „Zemście” Fredry i Flora w „Dzikiej kaczce” H. Ibsena). Latem t.r. przyłączył się do zespołu operetkowego Juliana Myszkowskiego, z którym od kwietnia 1896 do maja 1897 występował w Teatrze Miejskim we Lwowie, przeważnie w repertuarze operetkowym. Po kolejnych występach w parku Krakowskim (lato 1897) w Krakowie w zespole Jana Reckiego został aktorem teatru w Poznaniu, kierowanego przez Edmunda Rygiera. Latem 1898 grał w warszawskim teatrzyku «Odeon». Następnie z zespołem Henryka Morozowicza występował w Częstochowie i Lublinie, a latem 1900 z działówką Jana Smotryckiego w warszawskiej «Bagateli» w repertuarze operetkowym. T.r. wydał w Warszawie Księgę humoru i satyry, zawierającą jego humoreski, monologi, dialogi i romanse. We wrześniu 1900, przyłączywszy się ponownie do trupy Myszkowskiego, grał w Kaliszu, ale prawdopodobnie już po miesiącu wrócił do Lublina do towarzystwa Morozowicza (który kierował lubelskim teatrem do czerwca 1903), wyjeżdżając na okresy letnie do Buska (1901) i warszawskiego teatrzyku ogródkowego «Fantazja» (1902). W październiku 1903 zaangażował się do teatru «Bagatela» w Dąbrowie Górniczej i 8 X t.r. wystąpił tam w swojej popisowej roli Cześnika w „Zemście”. Prawdopodobnie po kilku miesiącach wrócił do Lublina.
W trzydziestotrzyletniej karierze aktora wędrownego, cenionego w repertuarze komediowym i operetkowym, grał S. na większości polskich scen występując najdłużej w warszawskich teatrach ogródkowych i teatrze lubelskim. Uznanie zdobył zwłaszcza na prowincji, oprócz Cześnika w „Zemście” także jako Kalchas w „Pięknej Helenie” J. Offenbacha. Napisał dwa poematy z czasów Jana Kazimierza Wojewodzina i Gawęda staroszlachecka (niezachowane). Zajmował się również komponowaniem muzyki do swych sztuk. Zmarł 18 X 1904 w Lublinie, został pochowany na cmentarzu przy ul. Lipowej (grób nie zachował się).
Żoną S-ego była od r. 1873 Franciszka z Gajewskich (zm. 1889), siostra aktorki Marii Gajewskiej. W sezonie 1867/8 należała do zespołu Miłosza Stengla w Stanisławowie, a następnie do zespołu teatru krakowskiego. W l. 1873–5 i w r. 1888 grała razem z mężem. Występowała też w teatrze poznańskim i kilku zespołach objazdowych. Jako aktorka charakterystyczna, komediowa i operetkowa, była wg Karola Estreichera «arcysympatyczna i lubiana, […] [choć] słabym rozporządzająca głosem».
Fot. w AP w Kr., sygn. A III/1133; Litogr. zespołu «Tivoli», w: „Mucha” 1875 nr 33; – Bibliogr. dramatu pol.; Gmiter M., i in., Cmentarz rzymsko-katolicki przy ul. Lipowej w Lublinie, L. 1990; Słown. Teatru Pol. (ikonogr., bibliogr.); – Dzieje teatru polskiego, Red. T. Sivert, W. 1988 IV cz. 2; Estreicher K., Drużyny teatralne, Kr. 1899 s. 7; tenże, Teatra w Polsce, Kr. 1992 IV; Kolano D., Życie teatralne w Radomiu w latach 1811–1915, Radom 1996 s. 101; Konarska-Pabiniak B., Teatry prowincjonalne w Królestwie Polskim (1863–1914), Płock 2006; taż, Życie kulturalno-literackie w Płocku w 2. poł. XIX w., Płock 1994; Lewko M., Obecność Skandynawów w polskiej kulturze teatralnej w latach 1876–1918, L. 1996; Materiały do dziejów teatru w Polsce, Oprac. J. Got, Wr. 1955 II; Michalik J., Dzieje teatru w Krakowie w latach 1893–1915, Kr. 1987 V cz. 1; – Konarska-Pabiniak B., Repertuar teatru w Płocku, W. 1982; Kruk S., Repertuar teatru lubelskiego 1864–1890, W. 1979; Maresz B., Szydłowska M., Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1886–1894, Kr. 1993; ciż, toż za l. 1894–1900, Kr. 2005; Marszałek A., Repertuar teatru polskiego we Lwowie 1864–1875, Kr. 2003; taż, toż za l. 1875–81, Kr. 1992; taż, toż za l. 1881–6, Kr. 1993; Wspomnienia aktorów (1800–1925), Oprac. S. Dąbrowski, R. Górski, W. 1963 I; – „Gaz. Lub.” 1904 nr 227, 235; „Gaz. Lwow.” 1896 nr 263; „Kur. Warsz.” 1885 nr 103a; „Pogoń” 1892 nr 49; „Świat” 1892 nr 10 (K. Estreicher); – Arch. Teatru im. J. Słowackiego w Kr.: Afisze; B. Narod.: Raptularz teatr. Stanisława Krzesińskiego z l. 1857–99, rkp., sygn. IV. 10183 mf. 77924–5; IS PAN: Mater. „Słown. Teatru Pol.” (M. Mika, Materiały do życiorysów aktorów przebywających w Poznaniu w XIX i w XX w., mszp.); Paraf. rzymskokatol. p. wezw. św. Jana w L.: Akt zgonu nr 369/1904.
Agnieszka Wanicka